Samvinnan - 01.04.1972, Blaðsíða 41

skiptingunni í ríka og fátæka, þau skapa
togstreitu milli þjóða. Þau standa í vegi
fyrir þróun mannkyns í átt að mann-
eskjulegra þjóðfélagi þar sem einstakling-
ar vinna saman á jafnréttisgrundvelli að
því að leysa vanda heildarinnar.
Ódýrt vinnuafl
Mönnum finnst ég kannski vera kominn
dálítið frá varnarmálum íslands. En mig
langar til að skýra þetta ofurlítið betur
með dæmum og tengja þau síðan hug-
myndafræðilegum grundvelli hermála ís-
lands. Efnahagsbandalag Evrópu og EFTA
miða að auðveldun þess að flytja fyrir-
tæki milli landa, sömuleiðis vinnuafl
þegar um Efnahagsbandalagið er að
ræða. Það vakti allmikla athygli fyrir
nokkrum árum þegar sænskar fataverk-
smiðjur fóru að setja á stofn vefnaðar-
framleiðslu og saumastofur í Portúgal.
Ástæðan var augljós. Verkafólk í Portú-
gal er svo til réttindalaust og vinnuafl
þar því mjög ódýrt. Eftasamningurinn
hafði dregið svo mjög úr sænskum inn-
flutningstollum frá Portúgal að það
margborgaði sig fyrir sænsk fyrirtæki að
láta sauma skyrtu í Portúgal og selja
hana svo í Svíþjóð. Það var meira að
segja bent á að Svíar högnuðust á þessu
þar sem skyrtan væri ódýrari fyrir bragð-
ið. í þessu sambandi er rétt að hafa
tvennt í huga. Við flutning framleiðslunn-
ar frá Svíþjóð til Portúgals varð atvinnu-
leysi meðal vefnaðariðnverkafólks i Sví-
þjóð, sem reyndist sænska ríkinu dýrt
spaug. Hins vegar er þessum fyrirtækjum
augljóst hagsmunamál að verkafólk í
Portúgal hafi ekki rétt til verkfalla eða
aðra aðstöðu til að berjast fyrir bættum
kjörum. Það er ekki ýkja langt síðan
Henry Ford gekk fyrir Edward Heath til
að kvarta undan eilífum verkföllum
brezkra bilaiðnaðarmanna — og til að
benda honum á að Fordverksmiðjurnar í
Bretlandi yrði að færa eitthvað annað
ef þessu og þvílíku ætti að halda áfram,
„og hvar ætlarðu þá að útvega þessu fólki
vinnu, góði minn?“ En fyrirtækin sænsku
kæra sig auðvitað kollótt um atvinnuleysi
í Sviþjóð eða bág kjör verkafólks í Portú-
gal. Tilgangur þeirra er að skila eigend-
um sínum arði. Þar með búið.
Nýting auðlinda
Nú ætti það að liggja sæmilega í augum
uppi að hinum margþjóðlegu fyrirtækjum
er það mikið hagsmunamál að ákveðið
þjóðskipulag, þeim þóknanlegt, sé rikj-
andi sem víðast um lönd. Slíkt hið sama
gildir um þau lönd sem byggja efnahags-
kerfi sitt á tilvist þessara fyrirtækja.
Þetta gildir fyrst og fremst um nýtingu
auðlinda en einnig um nýtingu vinnu-
afls og markaðsöflun. Bandarísk fyrir-
tæki og þar með Bandaríkin eru ekkert
sérlega glöð yfir því uppátæki Allendes
forseta að þjóðnýta koparnámurnar í
Chile. Nýting bandarískra fyrirtækja á
þessari meginnáttúruauðlind Chile þjón-
ar alls ekki hagsmunum landsmanna.
Verkafólkið fær sín daglaun, en arður
námuvinnslunnar flyzt úr landi. Að þessu
leyti hefur ríkt nýlenduástand í Chile. í
þessu dæmi hafa Bandaríkin ekki beitt
hervaldi til að tryggja hagsmuni einka-
fyrirtækja sinna, en dæmi þess eru mörg.
Ég nefni hér bara íhlutun þeirra í Guate-
mala og Dominíska lýðveldinu — og
Víetnam. í Víetnam hafa Bandaríkin
viðhaldið gerspilltu stjórnarkerfi hægri-
byltingarklíku og leggja við það sóma
sinn, auðlegð sína og líf þegna sinna.
Saga stríðsins í Indókína hefur lokið upp
augum margra fyrir því hvers konar afl
bandaríski herinn er. Ég tel ekki þörf á
að rifja þá sögu upp hér. En sá her sem
fer myrðandi og brennandi um Indókína,
sá her sem engan greinarmun gerir á her-
mönnum og saklausu fólki, sem gereyðir
öllu lífi hvort heldur er manneskjur, dýr
eða gróður, það er sá her sem við íslend-
ingar höfum valið okkur að verndarvæng.
Röklegt samhengi
Ég tel brýnt að menn geri sér ljóst að
bandaríski herinn, Atlantshafsbandalagið
og Efnahagsbandalag Evrópu eru ekki sín
á milli einangruð fyrirbæri heldur er á
milli þeirra röklegt samhengi. Tilgangur-
inn er sá að tryggja rétt hinna fáu auð-
ugu á kostnað hinna mörgu fátæku. Við
höfum lifandi dæmi fyrir augum okkar nú
þegar íslenzka þjóðin reynir að ná eign-
arrétti á náttúruauðæfum sínum. Bretar
vitna í langa hefð, sem er ekkert annað
en hefð nýlenduveldis til að nýta auð-
lindir annarra. Bretar eru meðal auð-
ugustu þjóða heims. Efnahagsbandalagið
vill ekki gera verzlunarsamning við okk-
ur nema við föllum frá kröfunni um 50
mílna landhelgi. Hér er verið að tryggja
rétt hinna auðugu á okkar kostnað. Jafn-
framt vinnum við með Bretum að því inn-
an vébanda Atlantshafsbandalagsins að
viðhalda því óréttláta skipulagi sem ríkir
í veröldinni á okkar dögum.
Ég vil undirstrika að það er órökrétt
að vera á móti setu bandaríkjahers í
Keflavik en aðhyllast jafnframt aðild að
Atlantshafsbandalaginu. Slík afstaða
byggist á þjóðernisástæðum en ekki á
hugmyndafræðilegum grundvelli. Okkar
staður er ekki við hlið auðugustu þjóða
heims sem reist hafa velmegun sína á
kúgun annarra þjóða og viðhalda auð-
legð sinni með nýlendustefnu í nýrri
mynd. Okkar staður er við hlið hinna ný-
frjálsu ríkja sem berjast örvæntingar-
fullri baráttu fyrir eigin nýtingu eigin
náttúruauðæfa. En staða okkar nú er
raunverulega sú að við erum að vinna
gegn okkar eigin hagsmunum og leggjum
lið þeim þjóðum, sem viðhalda því órétt-
læti að fáum leyfist að hagnast á því að
mörgum líði illa. Aðeins helmingur þeirra
barna sem fæðast í þennan heim nær fjög-
urra ára aldri, hinum er fórnað á altari
ranglátrar skiptingar auðlegðar heimsins.
Við verðum að læra að horfast í augu við
það hvers konar öfl bandaríkjaher og Atl-
antshafsbandalagið í raun og veru eru.
Það afl sem við höfum valið til að verja
okkur er það afl sem fyrst og fremst
stendur í vegi fyrir sköpun nýs þjóðfé-
lags sem getur veitt mannkyni öllu mann-
sæmandi og réttlát lifskjör, þjóðfélags
sem gætir hagsmuna allra þegna sinna
en ekki fárra útvaldra. Undir verndar-
væng slíks afls vil ég ekki búa. 4
William Wantling:
LJÓÐAGERÐ
í hreinskilni sagt. Ljóð mín hljóma
oft ansi fallega og ég er lipur
við rímið og get raðað orðum
saman fólki til ánægju
jafnvel hneykslað það af og til
en þetta verður einhvern veginn
alltaf dálítið óekta.
Rím hálfrím og innrím
fá ekki dulið þá staðreynd
,að ég.get ekki komið orðum
að hinu raunverulega eða sanna
í lífinu. Eins og um daginn.
Um daginn var ég á gangi
á öðrum æfingavellinum hér
í San Quentin og þessi náungi kallaður
Turk kom til vinar míns
og sagði Ernie, mér er sagt að þú sért
með eitthvert kjaftæði um mig strákur. Og Ernie
svaraði: hvað með það, ræfillinn? og Turk
tók upp hníf sinn og stakk
Ernie í magann en Ernie var með
járndisk undir skyrtunni. Stunga
Turks hrökk bara af honum og
Ernie tók upp sinn hníf og
auðvita var Turk með engan disk
og fékk það beint í brjóstið, slæma stungu
og blóðið sem kom fram á
varir hans var Ijósbleikt lungnablóð
en hann lagðist aðeins í grasið
og sagði: djöfullinn sjálfur, fari það í helvíti
djöfullinn sjálfur. Og síðan hló hann lengi
hljóðlega þar til hann dó.
Og til hvers væri nú
að reyna að ríma svona nokkuð?
Ólafur Gunnarsson þýddi
William Wantling er bandaríkjamaður. Hann gegndi her-
þjónustu í Kóreu og varð andvígur þeirri hugmynd ráða-
manna, að stríð fengi leyst mannlegan vanda. Árið 1958
var hann sökum eiturlyfjaneyzlu dæmdur til fimm ára
fangelsisvistar í hinu illræmda ríkisfangelsi Kaliforníu,
San Quentin. Þarvistardagar Wantlings urðu honum
kveikja þess Ijóðs, sem hér birtist þýtt. Þeim, sem
áhuga hafa á að kynna sér frekar Ijóð þessa skálds,
skal bent á tólftu kilju flokksins Penguin Modern Poets.
Þýð.
41