Samvinnan - 01.04.1972, Blaðsíða 46

Engar íramiarir án samfara.
Þeir sem sáu Marat/Sade á sviði Þjóð-
leikhússins á sínum tíma munu kannast
við þessi athyglisverðu slagorð. Ég vona
að sem fæstir séu svo þröngsýnir að halda,
að þessi setning innihaldi bara klám og
ekkert annað. Hvernig svo sem kynferðis-
fræðslu kann að vera háttað almennt,
býst ég við að flestir sem þetta lesa geri
sér grein fyrir, að án þeirrar undirstöðu-
athafnar, sem heitir samfarir, eru harla
litlir möguleikar á viðhaldi kynstofnsins,
dýrategundarinnar mannsins. (Ég tala
ekki um tæknifrjóvganir). Og sé mann-
kyninu ekki haldið við mun fljótlega taka
fyrir allar framfarir eftir okkar mæli-
kvarða.
Engar framfarir án samfara.
Ég vil mega barna þessa setningu —
auka við hana orðum og segja: Engar
framfarir án samfara dirfsku til að troða
ófarnar slóðir og kjarks til að yfirgefa
hið gamalkunna.
Framúrstefnumenn hinna ýmsu list-
greina eru meðal hinna hugrökku könn-
uða, sem reyna að brjóta nýjar leiðir og
kanna svæði, sem enginn hefur áður séð.
Þegar við leitum okkur skýringar og
skilnings á hinum ýmsu fyrirbærum í
okkar andlega lífi, þá koma oft og tíðum
upp i hugann myndir frá veraldlegri hlið-
um tilverunnar. Það er auðveldara fyrir
barnið, sem er á byrjunarstigi í tölvísind-
um, að gera sér grein fyrir að 2+2 séu 4,
þegar það hefur fyrir framan sig 4 epli,
sem það getur horft á, þreifað á, og jafn-
vel étið.
Mér dettur í hug, að til að glöggva sig
á stöðu og hlutverki framúrstefnumanna
í listum megi líkja listþróun aldanna eða
jafnvel allri menningarframvindunni við
venjulegan veg, sem við göngum, hjólum
eða ökum eftir. Listsköpuninni við vegar-
gerð.
Við erum öll stödd einhversstaðar á
þessum vegi, og kannski eigum við öll
einhvern þátt í að móta hann.
En engin dæmi eru fullkomin eða al-
gild; þá vegi sem við þekkjum bezt ökum
við fram og til baka, en á vegi menningar
og lista göngum við sífellt áfram, snúum
ekki við nema í huganum, og þá til að
nema af fortiðinni, en aðalumferðar-
straumurinn liggur áfram veginn. Við
viljum komast áfram, sífellt áfram, og
við viljum ná sífellt lengra og lengra.
Vegargerðinni er aldrei lokið — ef vegur-
inn tæki enda, þá stöðvaðist öll umferðin,
og algjör stöðnun er gagnstæð þeim lög-
málum, sem við þekkjum.
Hvar erum við stödd á þessum vegi?
Ef við lifum í samtimanum, þá hljótum
við að vera einhversstaðar í nánd við
þann enda vegarins, sem er i uppbygg-
ingu. Ef við lítum til baka, sjáum við það
sem liðið er — við litum til fortíðar. Ef
við lítum fram, þá sjáum við það sem
fyrir framan okkur er.
En hvað sjáum við; hvað er fyrir fram-
an okkur? Það fer eftir stöðu okkar á
Hallmundur Kristinsson:
Samlíhing
um
frumúr-
stefnulist
46