Samvinnan - 01.06.1972, Blaðsíða 54

aðstæður, og oft er þessi reynsla mjög
óheppileg þannig að unga fólkið verður
að sækja fyrirmyndina sín á meðal.
Reynsla unga fólksins styttist um eina
kynslóð þar sem afar og ömmur eru ekki
til að minna á fortiðina, en slíkt á sér
oft stað í fólksflutningum og gerir aðlög-
unina auðveldari. Áherzla seinustu ára-
tuga ber þessu órækt vitni, og þátttaka
gamla fólksins er afmörkuð eins og sagt
sé við það: „Þú átt ekki að gelta nema
menninga, en munurinn er sá að í dag
er það viðurkennt að næsta kynslóð verði
frábrugðin þeirri sem nú er.
Þrátt fyrir það að þetta er viðurkennt
og búizt er við tæknilegum nýjungum
með hverri kynslóð táknar það ekki að
búizt sé við eðlismun. Unga fólkið er alið
upp með breytingar innan breytinga-
leysis í huga. Hugmyndin um nýja tegund
gildismats er skoðuð sem ógnun við sið-
ferðis- og heimsskoðun hinna eldri.
ingarform sé að taka við; ég kalla það
frammyndun. Mér virðist unga fólkið í
dag horfast í augu við framtíð, sem er svo
gersamlega óþekkt að við getum ekki tek-
ið hana sömu tökum og við erum að reyna
að gera“ ... „með sammyndun“3 (Mead
1970: 48). Og hún segir: „ .. .í þessari nýju
menningu verður það barnið — ekki for-
eldri, afi eða amma — sem segir til um
það hvað koma skuli“ (Mead 1970: 68).
En athugum nánar í hverju einstæði
þér sé sigað.“
Við nýjar aðstæður hefur skólinn feiki-
lega uppeldislega yfirburði gagnvart öðr-
um uppeldisháttum. Þar sem barnið er
stöðugt undir leiðsögn eldra barns, for-
eldris, ömmu eða afa, er það i flestum
tilfellum þolandinn og því er stöðugt
haldið í tengslum við fortiðina, svo að
munurinn á reynslu kynslóðanna er nán-
ast enginn. í skólanum er barnið a. m. k.
að einhverju leyti gerandinn og þar er
því haldið langtimum saman við nám
sem hefur nýtt inntak og tengslin við
fortíðina eru stórum minnkuð.
Sjaldgæft er að sammyndun sé eina að-
ferðin við menningarflutning og Mead
segir (1970:25) að „ekkert samfélag sé til
þar sem sú aðferð hafi haldizt nokkrar
kynslóðir.“
Mead heldur því ekki fram að nú sé
um algjöran skilningsskort að ræða milli
kynslóðanna. Enda þótt hún segi í skil-
greiningu sinni á afturmyndaðri menn-
ingu að í óbreytileikanum haldist hún
„óanalýseruð", segir hún jafnframt að
„það sé ekki fyrst og fremst þetta sem
greini sammyndaða menningu frá aftur-
myndaðri heldur það að fyrri form aftur-
myndunar hverfa“ (Mead 1970: 47). Kyn-
slóðirnar hafa í dag, eins og áður, sam-
eiginleg gildi, sem eru eins óefuð og óana-
lýseruð og gildi hinna afturmynduðu
Mead segir að þar til í dag (eftir síðari
heimsstyrjöld) hafi það alltaf verið hinir
fullorðnu sem vissu betur en nokkrir
hinna ungu þrátt fyrir sammyndunina.
Breytingar hafi verið tiltölulega hægar
og geysilegur munur verið á þekkingar-
stigi fólks í mismunandi stéttum og á
mismunandi svæðum. Þetta hafi breytzt
og hinir fullorðnu viti ekki lengur betur
og þeir muni ekki lengur sjá líf unga
fólksins verða að endurtekningu með
línulegum breytingum. Þetta sé vegna
þess að allt ungt fólk heimsins i dag sé
hluti af samvirkri heild, sem rafeinda-
tæknin hafi skapað. Þetta djúp milli kyn-
slóðanna telur hún algjörlega nýtt því
það sé alheimsfyrirbrigði.3)
Mead beitir landnemamódelinu (the
pioneer model) á núverandi ástand og i
stað flutnings í rúmi (landfræðilegs flutn-
ings) setur hún flutning í tíma. Á sama
hátt og börn landnemanna horfðust áður
í augu við óþekkta búskaparhætti og
óþekktan jarðveg horfast börn kynslóðar
millistriðsáranna i augu við óþekkta
tíma — óþekkta framtíð. Þessi nýja teg-
und innflytjenda flytur með sér eldri
menningar, eins og allir inflytjendur, en
nú í tíma, og það sem meira er, þeir eru
fulltrúar fyrir allar menningar heims-
ins.4)
„Ég held“, segir Mead, „að nýtt menn-
núverandi ástands er fólgið. Andstæðing-
ar þeirrar tilgátu telja nútíðina aðeins
framlengingu á fortíðinni og setja tækni-
breytingar 20. aldar á borð með breyting-
um eins og þegar eitt samfélag tekur upp
nýja ræktunaraðferð frá öðru. Þeir segja
að eini munurinn sé sá að breytingar séu
örari nú en áður. Mead segir um þetta,
að auðvitað sé mögulegt að bera saman
aftur- og sammyndaðar menningar með
tilliti til hraða breytinganna, en fyrst
þegar eðli þessara breytingaferla sé
kannað komi munurinn í ljósA) Flokkun
menninga í afturmyndaðar, sammynd-
aðar og frammyndaðar er tækið sem hún
notar til að nálgast svarið við leiðsögu-
tilgátu sinni um eðlismun breytingaferla.
Það sem er einstakt við djúpið milli kyn-
slóðanna er það að það er heimsfyrir-
brigði. Það sem gerist sérstaklega í hverju
samfélagi er ekki nóg til að útskýra hið
almenna ástand — óróa heimsæskunnar.
Að sjálfsögðu er munur á breytingum
mismunandi samfélaga (t.d. með tilliti til
hraða), en eðli þeirra er það sama alls
staðar. Öll æska heimsins er sér meðvit-
andi um það að í hönd fara óþekktir og
ógnvekjandi tímar. Hún gerir sér ljóst
að hinir eldri, landnemar i tíma, eru
ófærir um að leysa þau vandamál sem
skapazt hafa við þetta landnám. Hinn
fullorðnu standa ráðþrota gagnvart
54