Samvinnan - 01.06.1972, Blaðsíða 55

menguninni, sem virðist vera á góðri leið
með að tortima lifi á jörðinni, siðferðis-
hugmyndir þeirra mega sin ekki gagn-
vart fólksfjölgunarvandamálinu; kalda-
stríðið og hættan á tortímingarstyrjöld er
ógn, vandamál, í augum unga fólksins,
en lausn í augum hinna eldri; þjóðar-
morð í Vietnam, Bangla Desh og víðar,
hungursneyðir, kynþáttamisrétti, póli-
tískt „réttlæti“ og stéttamismunun — allt
eru þetta hlutir sem fullorðnir líta á sem
þetta fólk er fremur áhorfendur en þátt-
takendur. Meðvitund þess á fjarlægð-
inni og framandleikanum og rannsóknar-
tæki þess hjálpa því til að gera sér grein
fyrir því sem unga fólkið hefur á tilfinn-
ingunni. Niðurstöður sinar fá þessir tveir
hópar eftir gjörólikum leiðum. Afstaða
unga fólksins er afleiðing af uppeldi þess,
og þessi afstaða er forsenda ályktana
Meads og allra þeirra, sem reyna að
gera sér grein fyrir ástandinu. Mead seg-
koma ekki í hug, en nógu mikið traust
verður að skapast til að hinir eldri verði
með í leitinni að svarinu" (Mead 1970:
74).
Við verðum að setja framtíðina í nú-
tíðina og viðurkenna, að Útópían er dauð
í þeim skilningi að svarið er hérna ein-
hvers staðar og það sem þarf til að koma
á byggilegum heimi er tiltækt i dag —
annars föllum við í sömu gildru og spá-
maðurinn umræddi.
beina framlengingu á fortíðinni og
óumflýjanlega fylgifiska mannlegrar
tilveru, en æskan lítur á sem vandamál
sem verði að leysa. Það er ekki ætlunin
að gefa með þessu endanlega upptalningu
á misrétti, heldur að sýna fram á nýjan
viðmiðunarramma — nýtt módel. Nú er
það heimurinn sem er innhópurinn —
ekki hvíti maðurinn andspænis hinum
gula eða svarta, ekki mín þjóð gagnvart
öllum hinum. Og aldrei nokkurn tíma
fyrr í veraldarsögunni hafa hugtökin
„frelsi“ og „jafnrétti“ verið tekin jafn
rækilega til endurskoðunar á þessum
grunni.
Hvernig má það vera að nær sjötug
kona dragi þessar ályktanir og felli þenn-
an dóm yfir sinni eigin kynslóð? Kannski
er rannsókn hennar ferskari fyrir það að
hún ferðast til framandleikans, en mann-
fræðingar telja rannsóknir á „frum-
stæðum“ menningum ferskari en rann-
sóknir á því samfélagi sem þeir eru sjálf-
ir menningarlega rígbundnir við.
Hef ég fallið í gildru? Er þá eftir allt
saman til gamalt fólk, sem veit betur en
nokkrir hinna ungu? Hvernig á ég að
koma ályktunum Meads og til að mynda
þátttöku Marcuses í hinni róttæku bylgju
síðustu ára heim og saman við það sem
ég hef sagt áður um ráðaleysi eldra
fólksins? Þessu vil ég svara með því, að
ir (1970: 68): „Enginn veit hvert næsta
skrefið ætti að vera. Ég viðurkenni, að
það að gera sér grein fyrir þessu er upp-
hafið á svarinu.“ Og okkur ber að trúa
því að svarið sé til: „Spámaðurinn, sem
boðar dómsdag en lætur hjá líða að
gera ráð fyrir öðrum kosti, er hluti þeirr-
ar gildru sem hann prédikar um“ (Mead
1970: xx).
En hverjar eru þá hinar uppeldislegu
niðurstöður Meads? Ef við höldum áfram
að krefjast ákveðins atferlis af börnum
okkar á þeirri forsendu að þetta atferli
sé „rétt“ eða vegna þess að „Guð“ eða
ég mæli svo fyrir, táknar það aðeins end-
urreisn hinnar afturmynduðu menningar.
Slíkt er óhugsandi þar eð þess konar trú-
arjátning yrði að vera miklu ófrávikjan-
legri (rigid) en í fortíðinni, því að nú
þjarma að henni andstæð sjónarmið.7)
Hinir fullorðnu verða að temja sér nýja
uppeldisafstöðu, sem geri þeim fært að
kenna börnum sinum hvernig eigi að
læra. Þar með er forsenda þátttökunnar
orðin önnur — þátttakan verður markmið
í sjálfu sér.8) Ný trúarjátning gæti hljóð-
að svo: Guðirnir eru margir, þeir eru allir
góðir, enginn er verri en annar, og ég vel
mér sjálf(ur) þann rétta.
Frammynduð menningareinkenni verð-
ur að finna. „Börnin verða að setja fram
þær spurningar, sem hinum fullorðnu
1) Sjá „Portrait of the Antisemite" — grein eftir
J. P. Sartre í Kaufmann (1969). Þar segir hann, bls.
281: „Andleg starfsemi hans (gyðingahatarans) er
einskorðuð við túlkun; í sögulegum atburðum leitar
hann merkis um nærvist djöfullegs valds.“
2) Sjá bls. xxiv í Mead (1970) bar sem hún segir:
„I shall emphasize essential differences, that is, dis-
continuities, between primitive, historic, and con-
temporary post-World War II cultures.“
3) Sjá bls. 49—50 í Mead (1970).
4) Sjá bls. 57 í Mead (1970).
5) Leturbreyting á frammyndun í tilvitnuninni er
gerð af ritgerðarhöfundi.
6) Sjá bls. 53 í Mead.
7) Sjá bls. 65—66 í Mead (1970).
9) Sjá bls. 72 í Mead (1970).
HEIMILDASKRÁ:
Kaufmann, Walter (tók saman) 1969. „Existential-
ism from Dostoevsky to Sartre." Cleveland: Meridian
Books.
Mead, Margaret 1969. „Coming of Age in Samoa.“
London: Pelican Books.
Mead, Margaret 1970. „Culture and Commitment,
A Study of the Generation Gap.“ New York: Natural
History Press.
55