Samvinnan - 01.08.1972, Blaðsíða 28

menn. En viðbyggingin, það
eru ýmsir gallar sem l'yigdu
þessari framkvæmd. Það má
nefna, að það er mjög hljóð-
bært i þessari viðbyggiugu;
setustofan er á neðri hæðmni,
þar innaf eru klefar, og cg get
sagt fyrir mína reynslu, að ég
er þar í klefa innst á þeim
gangi — og það er mjög mikið
ónæði. Það eru hurðaskellir og
hávaði á göngum, ys og þys úr
setustofunni, og ber töluvert
mikið á hurðaskellum hjá
fangavörðum líka. Þeir eru
margir ekki manna beztir með
það. Og allt þetta finnst mér
hafa mjög slæm áhrif á and-
lega heilsu mannanna, og
náttúrlega fyrir utan það, að
þegar fleiri menn, enn fleiri
menn, koma inn á svona hæli,
þá snarbreytist allt andrúms-
loftið, og ég hef orðið var við,
og það er einnig margra ann-
arra skoðun, sem ég hef talað
við, að ástandið hafi breytzt til
hins verra með þessari við-
byggingu.
Einhæft fæði
— Hvað eruð þið margir
núna?
— Núna erum við um 40, en
mun vera pláss fyrir um 10 í
viðbót, þegar búið er að ganga
frá öðrum klefum sem hafði
verið breytt, en mér skilst að
meiningin sé, þegar síðari á-
fangi viðbyggingarinnar verð-
ur tekinn í notkun, að þá verði
pláss fyrir um það bil 52, og
ekki býst ég við að ástandið
batni við það.
— En hefur ekki aðstaðan
batnað mikið við það að fá
setustofu?
— Jú, aðstaðan hefur batnað
mikið við það, t. d. hvað það
snertir, að þarna horfa menn á
sjónvarp — en áður þurftu
þeir að horfa á sjónvarpið við
mjög slæmar og þröngar að-
stæður, fyrst í anddyri gömlu
byggingarinnar, og þar þurfti
mikill hluti mannanna að sitja
uppi í stigum; síðar var sjón-
varpið fært niður i borðsalinn,
en það var alltof þröngt þar.
En hins vegar náttúrlega við
þessa fjölgun þá hefur líka
borðsalurinn orðið alltof lítill,
en mér skilst að það eigi líka
eitthvað að breyta þar og
stækka.
— Nú þegar farið er að tala
um borðsalinn, hvernig er að-
búnaður hvað varðar fæði?
— Ja, því yrði maður nú að
lýsa þannig, að við þurfum
ekkert dagatal. Ef við komum
niður og sjáum að það er soðið
kjöt, soðið lambakjöt og kjöt-
súpa, þá vitum við að það er
miðvikudagur — og eins ef við
komum niður og sjáum pylsur
eða kjötbúðing, þá vitum við
að það er fimmtudagur. Þann-
ig að fæðið er oft ekki slæmt,
en einum of einhæft og sjald-
an eða aldrei brugðið út af
reglunni, þrátt fyrir að þarna
dveljast menn langtímum sam-
an, og það mætti skjóta inn í
þetta, að nú hefur hælið sjálft
ekki með matinn eða fæðið að
gera, því að það er ráðinn
þarna bryti að hælinu, og hann
selur fæði, rekur sem sagt
mötuneyti fyrir eigin reikning
og selur fæði. Okkur hefur
stundum fundizt vera einhver
samtíningur í sumum réttum,
það eru þeir réttir sem við
köllum Sameinuðu þjóðirnar.
— En hvernig er með lik-
amsrækt og útivist?
— Likamsrækt og útivist, já,
þarna komst þú nú við veikan
punkt. Likamsrækt og útivist,
það er algjörlega eftir einstakl-
ingnum sjálfum. Þeir sem hafa
fritima á þeim tima, sem úti-
vist er leyfð, geta farið út, og
þegar veður og aðstæður leyfa
geta þeir farið og spilað fót-
bolta, og það eru nokkrir menn,
en tæpast nema um fjórðung-
ur, sem hægt er að smala sam-
an í það. Nokkrir menn ganga
sér til heilsubótar, en þeim er
settur ákaflega þröngur rammi
af þvi svæði sem þeir mega
ganga um. En svo er það meg-
inparturinn af mönnunum sem
kemur bókstaflega aldrei undir
bert loft allan timann, þar á
meðal menn sem vinna inni.
T. d. veit ég um mann i eld-
húsi, sem er búinn að vera
eina 4—5 mánuði og jafnvel
lengur, og hann hefur ekki
komið undir bert loft nema
þegar hann fer út með rusla-
fötuna.
— Er honum þá ekki ætlað-
ur neinn tími eða hefur hann
ekki áhuga á þessu sjálfur?
— Hann gæti farið út, jú;
það er ekkert gert til þess að
hvetja menn til að fara út, og
þessi vist sljóvgar menn að
mörgu leyti. Þá vantar suma
allt „energi“, viljakraft, eftir
að hafa verið i vissan tima.
Þannig að mér finnst vera stór
vöntun á því, að það sé bók-
staflega skylda um útivist viss-
an tíma, þvi að það gæti haft
mikil áhrif á andlega heilsu
manna, að þeir væru vel á sig
komnir likamlega — og þetta
gildir einnig mjög mikið þegar
menn losna, hvort þeir eru
taugaveiklaðir og líkamlega
veiklaðir eða hvort þeir eru
vel á sig komnir. Og náttúr-
lega með slíkri útivist og meiri
hreyfingu og heilnæmu lofti
verða þeir eðlilega þreyttir og
gætu sofið betur og verið eðli-
legri í allri umgengni.
Sambandið við umheiminn
— En samband ykkar við
umheiminn, við ættingja, vini?
Fylgist þið með þvi sem er að
ske?
— Ja, við fylgjumst náttúr-
lega með því sem er að ske, en
þetta er eins og að fá fréttir
frá útlöndum. Við fáum dag-
blöð, horfum á sjónvarp og
hlustum á útvarp.
— Fáið þið öll dagblöðin?
— Já, við fáum öll dagblöðin,
við fáum Morgunblaðið, Al-
þýðublaðið, Þjóðviljann, Vísi og
Tímann.
— Hvað fáið þið mörg eintök
af hverju blaði?
— Þessu er skipt niður i
fjórar „grúppur", þannig að
það eru venjulega 10 menn um
hvert eintak. En sambandið við
umheiminn er oft á tíðum
mjög veikt, ef maður undan-
skilur heimsóknirnar, sem
menn geta fengið, en það eru
margir sem ekki eiga auðvelt
með að koma í heimsókn
þarna austur.
— Er sérstakur heimsóknar-
tími?
— Það er sérstakur heim-
sóknartími. Heimsóknartimi er
á sunnudögum. Sem sagt frá
því að áætlunarbillinn kemur á
Eyrarbakka, venjulega um
hálfellefu til klukkan sex síð-
degis.
— Er þá fangavörður við-
staddur, eða fer þetta fram al-
veg frjálst?
— Þetta fer fram alveg
frjálst. Við fáum okkar gesti
inn á klefa til okkar, og það er
annað sem einnig ber vitni
hugulsemi fangelsisyfirvald-
anna: okkur er boðið að koma
með gesti okkar niður i mat,
svona hálftima áöur en venju-
legur matartími hefst.
— En fá allir heimsóknir af
og til?
— Nei, það er mikill hluti
manna sem ekki fær heim-
sóknir. Það geta verið ýmsar
ástæður til þess; sumir eiga
kannski ekki að þá vanda-
menn; aðrir vilja ef til vill
hlífa vandamönnum við að
koma, og stundum er það
þannig, að þeir vandamenn,
sem vistmenn eiga að, kunna
að vera saupsáttir; þeir kunna
að vera álitnir glötuðu sauð-
irnir og fólkið þeirra vill
kannski ekki með þá hafa
nema í brýnustu nauðsyn. En
hins vegar er töluvert mikið
um bréfaskriftir hjá mörgum
mönnum, sem vilja halda uppi
góðu sambandi við sitt fólk og
sína vini.
— Eru bréfin ykkar lesin?
— Já, þau eru öll ritskoðuð
af fangelsisstjóranum; hann er
eiðsvarinn að sjálfsögðu um
innihald bréfanna — en að
vísu og að sjálfsögðu er mörg-
um mönnum illa við og eiga
erfitt með að skrifa bréf til ná-
inna vina eða ástvina, sem þeir
vita að eru lesin af öðrum
mönnum. Eins er annað, bréf
vistmanna til lögfræðinga
sinna eru lesin, jafnvel þó að
þar sé um trúnaðarmál að
ræða og engum öðrum lögum
samkvæmt heimilt að lesa þau.
— Getur þú skýrt þetta mis-
ræmi, sem þarna virðist vera:
heimsóknir óþvingaðar, en rit-
skoðun á bréfum?
— Þetta er aðeins sýnishorn
af því happa-og-glappa-kerfi
sem ríkt hefur hér lengi.
Kvíðir lausn
— Hvað er ykkur tilkynnt
með löngum fyrirvara að þið
losnið, áður en þið hafið af-
plánað dóminn?
— Ja, þetta er nú nokkuð
erfið spurning — og mörg svör
til við henni, því að margir
menn hafa sótt um eftirgjöf á
dómum á ýmsum forsendum og
við ýmis skilyrði. Sem sagt,
þeir eru búnir að afplána mis-
munandi mikið og ekki alltaí
í samræmi við það sem talið
er hefð, ef hægt væri að kalla
það hefð. En það getur kornið
fyrir, að maður sendi beiðni cg
fái að vita innan nokkurra
daga, að hann megi fara, næst-
um því strax, og svo getur ann-
ar maður sent með honum
beiðni, og hann getur fengið
svar, neitun eða samþykki,
eftir nokkra mánuði eða jafn-
vel misseri. Og svo vill það oft
vera, að ekki berist nein svör,
nema það sé þá sérstaklega
rekið eftir því eða menn hafi
einhverja til þess að reka á
eftir svörum við hið opinbera.
Það vill oft brenna við, að ým-
islegt fari þar annað hvort í
neðstu skúffuna eða í rusla-
körfuna.
— Þegar þetta kemur svona
skyndilega, er ykkur þá veitt
einhver aðstoð við að útvega
ykkur vinnu eða húsnæði, þeg-
ar dvöl ykkar lýkur?
— Ekki af hendi hins opin-
bera. Að vísu er starfandi fé-
lagsskapur hérna á íslandi sem
mætti kannast við: Félagasam-
tökin Vernd. Vinnu og húsnæði
er oft erfitt að fá. Það vill
stundum verða þannig, að
menn verða að ganga sig upp
að hnjám eða jafnvel fyrst
ganga á hnjánum til þess að
fá jákvætt svar hjá þeim. En
sú útvegun á vinnu og húsnæði
28