Samvinnan - 01.08.1972, Blaðsíða 51

mannsins væri að spyrja og hafna bók-
menntaafstöðunni sem Sartre lýsti svo
vel. Að spyrja þýðir að breyta, sagði
Lupan: að breyta þýðir að lifa.... sagði
þessi rúmenski rithöfundur og er vonandi
að slík endurskoðunarstefna þrífist og
dafni í sósíalísku löndunum, þvi án sí-
spyrjandi gagnrýni og mannúðarkröfu er
sósalisminn dauður.
11.
Viðhorfin víxluðust, andstæðum fjölg-
aði í framboðinu á hinum daglegu fund-
um við lítið skýrek, stundum yfir bláan
himininn, og oftast voru trén kyrrir og
hljóðir verðir utan um samkomurnar á
grasinu; og aldrei þurfti að setja upp
kvenfélagstjaldið góða því sólin skein
glatt og varla að bærist þytur úr laufi.
Þýðendurnir hixtuðu og stömuðu stund-
um og stundum var einsog þeir væru
farnir heim til Helsinki og engin furða;
og litlu vasatækin voru að brenna út og
bila og oft mátti sjá tæknitrega rithöf-
unda hrista tækin í ákafa einsog þeir
væru að reyna að ná salti eða sykri eftir
atvikum úr stífluðum bauk. Þetta kom
einkum að sök þegar talað var á finnsku
þar sem margt óvænt gat skeð í ræðunni
en Sovétmaðurinn hafði túlkinn með sér
sem talaði jafnharðan á ensku.
Sumir voru þeir sem vöktu athygli þótt
þeir töluðu ekki á fundunum. Einn þeirra
var austurríska skáldið H. C. Artmann
frá valsanna Vinarborg sem gekk um á
fjallgöngumannastígvélum reimuðum upp
á hné, og bar nokkurn svip af ringluðum
flóttamanni í skyndibúðum að bíða eftir
almenningssúpu og hugsa um kavíarinn
sem hann skildi eftir heima og kampa-
vínið; með þunglyndisleg augu hins sanna
húmorista líkt og að síga með djúpum
baugum undir þeim niður að þykku yfir-
skegginu sem gerði andlitið munnlaust
þangað til hás röddin bar flaum af
furðulegum hugmyndum og orðaleikjum
fram á ýmsum málum, sakleysi augnanna
mengað einsog Dóná sem er svo blá í
söng. Á höfði bar hann sólhjálm sem
bæði minnti á Sherlock Holmes um leið
og í fasi hans var líka meyjarsál doktors
Watsons, og svo datt manni i hug að þar
væri fiðrildaveiðari sem hefði skilið eftir
stóra netið sitt í fatageymslunni og hefði
óvart vegna mistaka ferðaskrifstofu lent
á ljónaveiðum og saknaði flissins og
hrifnifrekjunnar í teftónskum skáld-
(þetta)dýrkandi smámeyjum með ýstru
á hnjánum. Ennþá hef ég ekki náð í neitt
eftir þetta skáld sem vakti forvitni mína
en hef það eftir öðrum að bækur þessa
manns séu furðulegt fyrirbæri í þýzkum
bókmenntum eftir stríð sem kannski hafi
ekki verið viðurkennt sem skyldi vegna
þess hve ólíkur hann sé málbræðrum
sínum, margslunginn og ólíkindalegur.
Af finnsku höfundunum sem ég kynnt-
ist þarna þótti mér athyglisverðastir ljóð-
skáldið Paavo Haavikko og Veijo Merí,
sem mér þykir meðal betri skáldsagna-
höfunda Norðurlanda, lítill vexti og við-
kunnanlegur maður sem bar með sér eitt-
hvert innra bros, en ég hef áður sagt frá
báðum þessum mönnum í grein í Birtingi.
Það var engan veginn vandalaust að
tengja hin ólíku sjónarmið og stýra um-
ræðunum þannig að þær héldust í far-
vegi en lentu ekki úti i móum, það gerði
af fimleik og lagni útgefandinn Ville
Repo, en gamall kunningi minn til
margra ára, tungumálagarpurinn Kai
Laitinen var byggingameistari í Babels-
turni þar sem rúmlega tuttugu skáld
fluttu eftir sig efni hver á sínu máli við
aðdáanlegt þolgæði áheyrenda eða áhorf-
enda eitt kvöld í ráðhúsi Lahti.
Samvirk ráðstjórn stýrði snurðulausum
framkvæmdum: auk fyrrnefndra þeir
Erkki Reenpáá, Matti Suurpáá og Pekka
Lounela með Hannu Taanila fyrir fram-
kvæmdadínamó.
Það er hugsjón þessara manna að vinna
að þvi að draga úr fjandskap og sprengi-
hættu í heiminum með auknum skilningi
og kynnum.
Þegar umræðunum var að ljúka tiplaði
finnsk skáldkona með gult hár og þykka
smyrslaköku fyrir andlitinu í skærbláum
tízkubuxum á gullnum sandölum sem
geislaperlurnar gusu af í grænu grasinu
og greip hljóðnemann sínum smágerðu
velsnyrtu höndum og kreisti svo að nú
var hann hvorki blóm né bikar heldur
átti hann að vera byltingarvopn, kannski
molotovkokkteill. Og fór að lofsyngja
Stalín svo að lá við að rauðu dílamir í
kinnunum kæmust gegnum fegrunarkök-
una. Og þegar ég var búinn að svara
henni í ræðu, kom hún til mín og sagði:
æi ég meinti það ekki svoleiðis. 4
Kristinn Einarsson:
SVARIÐ MÉR VOLGA NÉVA
enn ræði ég hlutlna umhverfis mig
virði þá fyrir mér skoða
samt eru þeir ekki raunsatt umhverflð
það er eitthvað iangt í burtu fjarlægt sem ekkl verður gripið
andartak f tónverki eftir músorgskí eða græni liturinn í sjávarmyndum
ajvazovskís
lífið í þessari borg tilvera einhverrar sérstakrar manngerðar
hvað er það sem skapað hefur þessa hörku stálsins búna um leið seiglu
járnslns
hver er þessl ofn
og rauður bjarminn leikur um vélamenninguna
en lífið og sálin já sumir þykjast sjá kaldar tungur brjótast úr logunum
og boða fölskva inn í þennan eld nótt á þessum degi
þjóðarsálina láta þeir villast í eyðimörkinni
hverjir eru þeir spámenn
ég fer á bjórkrána til að hlusta á alþýðuna
les blöðin tii að kunna mér leikreglurnar
eftir fimmtíu sumur — „hvað er þá orðið okkar starf“
harka stáls og seigla járns mótuð af ótal styrjöldum
ég trúi já ég trúi á þjóðarsálina
í allri sinni nekt elnog hún stígur nú upp af skógunum sléttunum
fljótunum
og sezt að í borg til þess að tæknivæðast
hver verða örlög þfn volga þín néva
munt þú áfram veita svölun þyrstum eða vatn þitt þurrt sem
eyðumerkursandur
inni í þögn þinni er falið svar milljónanna
hvenær veitist þér þor til að láta það hljóma
eða nægir þér að hafa einn hljóðnema og hátaiara
eru eyru þín einsog sandtunna geðveikraspítalans
eða opið niðurfallið
lengi höfum við beðið svars þfns og aðrir segjast hafa það
hverju skal trúa í þögn þinni
enn bíð ég svarsins voiga enn um sinn er spegill þinn fyrir augum mfnum
néva
rennsli ykkar óháð manninum eða er það svo
efinn hefur heimsótt mig f nótt og hvísl hans bergmálar enn í eyrum mér
hafa virkjanir og skipaskurðir stöðvað blóðrás ykkar
er tæknin sem eitur f beinum ykkar
svarið mér volga néva enn bíð ég svars ykkar
og ég sá bjarmann teygja sig hærra og fann glóðina aukast aukast
og mér varð hugsað til spurninga minna ólgandi í straumkastinu
er þetta þá svarið volga néva
er þetta þá svarið
51