Samvinnan - 01.08.1972, Blaðsíða 54

hendi á lægra félagslegu plani heldur en
efnaður borgari.
Hér á landi finnst okkur þessi skoðun
ef til vill fáránleg, en þó heyrast oft þær
raddir, að við þekkjum ekki þetta vanda-
mál sökum þess að hérna finnist enginn
svertingi.
Er þessi skoðun í rauninni nokkuð frá-
brugðin þeirri amrísku í höfuðdráttum?
Þurfum við fyrst að mála svartan mann
hvítan til þess að geta viðurkennt rétt-
mæti þeirra krafna, að svertingi fái að-
gang að félagslegum stofnunum eins og
skólum, læknamiðstöðvum og trygging-
um?
Það er i fullu samræmi við skoðanir
amrískra burgeisa, að svartur íslendingur
fái sem minnsta félagslega þjónustu, af
því að litarhátturinn á að setja svertingj-
ann þrepi neðar í hinum félagslega þró-
unarstiga.
Við getum látið smekk ráða vali, hvort
við skilgreinum slíka afstöðu sem skoð-
anaágreining eða úrkynjun, eða hvað á
maður að segja um rótgróna hleypidóma
og algera félagslega blindu?
Það er einkennandi fyrir burgeisinn,
að hann notar sjaldan dómgreind sína til
að sjá sambandið á milli orsakar og af-
leiðingar; hverjir stjórna félagslegum
stofnunum og skilja þar með afleiðing-
arnar, sem birtast í hinu ömurlega hlut-
skipti svertingjans.
Þar sem ég hef vikið að borgaralegu
gildismati, þá tel ég nauðsynlegt að út-
skýra nákvæmlega, hvað ég á við: í borg-
aralegu gildismati eru peningarnir höf-
uðatriði.
Um þetta efni fjallar Godard i kvik-
myndinni Weekend: Þar segir frá hjón-
unum Roland og Corinnu sem eru á leið
að dánarbeði móður Corinnu. Þau flýta
sér að dánarbeði hennar af ótta við, að
hún kunni að breyta erfðaskránni á síð-
ustu stundu. Þau ætla sér að drepa þá
gömlu, ef hún reyni að breyta erfða-
skránni, af því að þau hafa ákveðið að
nota arfinn í sumarleyfi þeirra í Mexíkó!
Peningarnir eru höfuðatriði i borgara-
legu gildismati og mannslífið einskis
virði. Efnaður borgari í Bandaríkjunum
mótmælir stríðinu í Víetnam á þeirri for-
sendu, að stríðsreksturinn hækki skatt-
ana, þar sem aftur á móti aðalröksemd
mótmælenda Víetnamstríðsins er til-
gangslaus dráp.
Slíku gildismati og afleiðingum þess,
þegar peningar skipta öllu máli og
mannslífið engu, er m. a. lýst frábærlega
í leikritinu Caligula eftir Albert Camus:
Ríkiskassinn er tómur, og Caligula fær
rómverska höfðingja til að viðurkenna,
að öflun fjárins sé númer eitt. í samræmi
við vilja og verðmætamat þeirra sjálfra
ákveður Caligula að ráða bót á fjárskort-
inum. Ríkustu menn landsins eru gerðir
réttdræpir, eignir þeirra gerðar upptæk-
ar, konur þeirra og dætur eru fluttar á
opinber hóruhús, og afraksturinn af
vændi kvennanna fer í ríkiskassann.
Rómversku höfðingjarnir kvarta undan
ráðstöfunum Caligula, en Caligula bendir
þeim á, að þeir sjálfir hafi lagt slíkt mat
á hlutina, þar sem peningarnir eigi að
sitja í fyrirrúmi, og eðlileg, rökrétt afleið-
ing af mati þeirra væri, að líf þeirra væri
einskis virði.
2.
Þegar ég hef hafnað póltísku afstöðu-
leysi til frambúðar og aðhyllzt stefnu
andstæða borgaralegu gildismati, þá
finnst mér andskotanum merkilegra, að
pólitísk stefna mín leiti út fyrir landstein-
ana i höfuðdráttum.
Heimspólitíkin dregur að sér athyglina,
stundum í líki fáránlegustu fullyrðinga
eins og þegar stjórnmálamenn reyna að
halda því fram, að þjóðarmorð og aðrar
áþekkar stórslátranir séu innanríkismál
einhverrar valdaklíku, og öðrum óvið-
komandi. Þessi stóru vandamál eiga eng-
in landamæri fremur en mengunin eða
geislavirknin. Þau snerta manneskjuna
hvarvetna, og á þeim grundvelli ættu
manni að leyfast afskipti af heimspóli-
tíkinni. Og í þeim afskiptum hefur það
orðið mér til aukins skilnings að líta á
félagsleg umbrot í ljósi baráttunnar gegn
óréttlætinu.
Að vísu eru hér engin smámál á ferð-
inni, en ekki get ég með góðu móti sann-
fært sjálfan mig, að mér komi stjórnmál
ekkert við.
Alger afneitun á heimspólitíkinni þýðir
það sama í mínum augum og vitundarlaus
þrælatilvera. Slík afneitun er sama og
andlegt sjálfsmorð. Skynjun manns á um-
heiminum og allt annað vitundarlíf yrði
að fáránlegri skuggatilveru, léti maður
heimspólitíkina lönd og leið, ef maður á
annað borð er líka að burðast við að
hugsa um hluti eins og sannleikann og
réttlætið í tengslum við stjórnmálin.
Að sjálfsögðu má komast hjá því að
taka afstöðu til slikra hluta, en þá kom-
Godard
Camus
54