Samvinnan - 01.10.1972, Blaðsíða 23

Ástæður fyrir þessari breytingu eru án
efa margar, og ein þeirra gæti verið sú,
að verðlag á nýjum bókum hafi þótt of
hátt, og fólk veigrað sér við að kaupa
þær, og fremur kosið þá eldri og ódýrari
bækur.
Þessu verður þó trauðla trúað, því að
í raun var verðlag á íslenzkum bókum
hlutfallslega lægra 1971 en 1967. Á þessu
tímabili hækkaði beinn útgáfukostnaður
um nærfellt 120% en bókaverðið um að-
eins 70% og almenn launahækkun í land-
inu varð nær 100%.
Minnkandi sala íslenzkra bóka ætti því
varla að stafa af of háu bókaverði.
Á hinn bóginn veldur hraðvaxandi út-
gáfukostnaður bókaútgefendum miklum
erfiðleikum, sem óvist er hvernig þeir
geta leyst úr. Á yfirstandandi ári sjá þeir
fram á 35%—40% hækkun, sem er meiri
Auglýsingaspjald frá franska Landsbóka-
safninu um eina merkustu bókasýningu sög-
unnar í tilefni af alþjóðlegu ári bókarinnar.
en þekkzt hefur um árabil og þvi óhjá-
kvæmilegt að bókaverð hlýtur að hækka
nú í haust allverulega, hvort sem útgef-
endum líkar það betur eða verr.
Hvað ræður útsöluverðinu?
Sannleikurinn er sá, að útgefandinn
ræður tiltölulega litlu um útsöluverð á
bókum.
Þetta kann að hljóma einkennilega, en
í raun þarf útgefandinn að setja það út-
söluverð á hverja bók, sem hann telur
nægja til þess að hann geti greitt þann
kostnað, sem útgáfa og sala bókarinnar
leiðir af sér.
Einu áhrifin, sem útgefandinn getur
haft á útgáfukostnaðinn, eru fólgin í, hve
mikið hann vandar til bókagerðarinnar.
Allir þeir, sem vinna að bókagerð í land-
inu, selja vinnu sína samkvæmt ákveðn-
um töxtum, sem útgefandinn ræður engu
um og verður að sjálfsögðu að greiða,
hvernig sem fer um sölu bókanna.
Tökum sem dæmi ósköp venjulega bók,
250 bls. að stærð í svonefndu Demy-broti,
sem algengast er á íslenzkum markaði,
prentaða i 2500 eintökum. Útgáfukostnað-
ur við hana er sem hér segir samkvæmt
núgildandi töxtum:
Kr.
Setning og prentun .......... 247.000.—
Pappir ...................... 68.000.—
Teiknun og prentun kápu .... 32.000.—•
Myndamót fyrir kápu og kjöl . 12.000.—
Prófarkalestur .............. 16.000.—
Bókband kr. 117 á bók 292.500.—
Samtals kr. 667.500.—
Útgáfukostnaður á hvert eintak er því
kr. 267.—. Gerum ráð fyrir, að samning-
ar hafi tekizt milli höfundar og útgef-
ajida um 12% af útsöluverði bókarinnar
í ritlaun, og útgefandinn veit, að hann
verður að greiða bóksalanum a. m. k.
25% í sölulaun af hverju seldu eintaki og
að ríkissjóður krefst 11% i söluskatt.
Þannig fara 48% af hverri seldri bók til
höfundarins, bóksalans og ríkissjóðs, en
52% renna til útgefandans.
Ef útgefandinn ef bjartsýnn um sölu
þessarar bókar setur hann e. t. v. útsölu-
verðið kr. 800.— með söluskatti. Af hverju
eintaki fær hann þá kr. 416.—• en 384 kr.
renna til annarra aðila.
Honum er ljóst, að á næstu þremur til
sex mánuðum þarf hann að greiða kr.
667.500.— auk margvíslegs rekstrarkostn-
aðar útgáfufyrirtækisins að ógleymdum
auglýsingum. Ef hann selur hvert eintak
fær hann 2500x416 kr. eða samtals
1.040.000 kr. eða kr. 372.500.— umfram
beinan útgáfukostnað. Ef salan verður
2000 fær útgefandinn 832.000 kr. eða
165.000 kr. upp í rekstrarkostnað, en ef
salan fer niður í 1500 eintök vantar út-
gefandann 43.500 kr. til þess að geta
greitt sjálfan útgáfukostnaðinn.
Fæstum útgefendum dettur í hug, að
slík heppni fylgi þeim að geta selt hvert
prentað eintak nema á nokkrum árum
í bezta falli, og á þeim tíma hefur verð-
bólgan gert næsta lítið úr þeim krónum,
sem til útgefandans renna. Hann neyð-
ist því e. t. v. til að hækka útsöluverð
umræddrar bókar, þótt hann taki um
leið á sig þá áhættu, að væntanlegum
kaupendum þyki bókin þá of dýr og færri
eintök seljist fyrsta árið.
Einnig mætti segja að hann geti dreg-
ið úr útgáfukostnaðinum. En þeir liðir,
sem hann gæti sparað á, eru aðeins papp-
írinn, bókbandsefnið og kostnaður við út-
lit bókarinnar. Varla gætu þessir liðir
lækkað meira en um 60—70 þúsund kr.
Hugsanlega gæti hann einnig sett rit-
höfundinum úrslitakosti og fengið hann
til að lækka ritlaun sín. En er nokkur
sanngirni í því, að höfundurinn fái lægri
upphæð fyrir handrit sitt en ríkissjóður
tekur til sín með söluskattinum ?
HvaS segja kaupendur?
Þá mætti halda því fram, að hreinn
óþarfi sé að binda þessa bók inn, nægjan-
legt sé að gefa hana út í harðkápubandi
eða sem pappírskilju. Ef brugðið væri á
slikt ráð, lækkaði bókbandskostnaðurinn
um nálægt 200 þús. krónur. Útgáfukostn-
aðurinn væri þá samkvæmt framansögðu
kominn niður í um 400.000 kr. eða um
kr. 160.— á hvert eintak.
Almennur rekstrar- og auglýsinga-
kostnaður útgefandans lækkar ekkert við
að gefa bókina út með þessum hætti, og
hlutur hans af útsöluverði bókarinnar
verður áfram 52%, eða jafnvel lægri
vegna aukins sölukostnaðar. Þessa bók
þyrfti því að selja fyrir um 500 kr. hvert
eintak ef útgefandinn á að hafa von um
að fá sinn kostnað greiddan, þegar allt
upplagið hefur selzt og útgáfukostnaður
að fullu greiddur. En um leið og útsölu-
verð bókarinnar er lækkað úr kr. 800.—
niður í kr. 500.— hafa ritlaunin lækkað
úr kr. 240.000,— í kr. 150.000,— ef allt
upplag bókarinnar selzt og höfundurinn
fær 12% af útsöluverðinu. Heldur er það
ólíklegt, að höfundurinn sætti sig við
slíkt.
Og hvað segja væntalegir kaupendur
bókarinnar? Vilja þeir kaupa hana i þess-
um búningi fyrir kr. 500.— eintakið.
Þeirri spurningu verður ekki svarað hér,
en fullvíst má telja að fáir munu kaupa
slíka bók til þess að gefa hana vinum
sinum.
Ef til vill kann einhverjum að finnast
nóg komið af tölum og peningalegum út-
leggingum á vanda bókaútgefandans í
dag. En framhjá þeirri staðreynd verður
ekki komizt, að í landi þar sem prent-
frelsi ríkir hljóta bækur að verða verzlun-
arvara, sem þarf að seljast. Bækur á ís-
landi eru því i harðri samkeppni við aðr-
ar vörur og gæði, sem velferðarríki nú-
timans býður þegnum sinum. Ef þær
verða of dýrar að mati fólksins i landinu
hætta þær að seljast í jafn ríkum mæli og
áður.
Fram til þessa hefur því verið treyst,
að einmitt þetta mat fólksins á gildi bóka
væri svo óbrigðult, að sjálft verðlag bók-
anna skipti ekki höfuðmáli. Þannig hafa
allir þeir, sem að bókagerð vinna, talið
sjálfsagt að hægt væri að hækka bóka-
gerðartaxta að vild sinni. Og ríkisvaldið
tekur sín 11% í söluskatt af hverri bók,
sem selst. Á s. 1. ári runnu þannig í rikis-
sjóð um 25—30 milljónir króna í sölu-
skatt af íslenzkum bókum.
En hver er sá, sem treystir sér i dag að
fullyrða að bókmenntaáhugi fólks sé svo
ríkur að síhækkandi útgáfukostnaður og
þar af leiðandi hækkað bókaverð ráði
engum úrslitum?
Á síðasta ári seldust þó um 70.000 færri
eintök íslenzkra bóka en fyrir fjórum ár-
um og meðalsala nýrra bóka lækkaði úr
1200 eintökum niður í 1000 eintök. Þetta
getur ekki stafað af of hárri verðlagn-
ingu útgefenda á bókum, því að hlutur
þeirra i bókaverði hefur stöðugt verið
að minnka undanfarin ár. Enda er nú
svo komið, að æ fleiri útgefendur hafa
dregið i land og gefizt upp.
Fagurbókmenntir á undanhaldi
En svo er önnur hlið á þessum vanda
bókaútgefenda, sem nauðsynlegt væri að
23