Samvinnan - 01.10.1972, Blaðsíða 25

vita, að eigi bókin að halda velli, er ó-
hjákvæmilegt að blöðin, útvarpið, sjón-
varpið og aðrir fjölmiðlar slái skjald-
borg um hana og hjálpi henni til að
komast ósigruð frá þeim hættum, sem að
henni steðja í vaxandi samkeppni um
sálir fólksins, augu þess og eyru. Áhrifin
frá þessari samkeppni eru þegar orðin
mikil og augljós, og til allrar óhamingju
virðast þau harla fjandsamleg bókinni.
Þannig þekkjum við öll mörg dæmi þess,
að fólk telur sig ekki einu sinni hafa ráð
á að kaupa bækur handa börnum sín-
um, þó að á heimilum þess standi dýr-
asta tegund af radiógrammófóni ásamt
heilu safni af hvers konar hljómplötum.
Þetta eru m. ö. o. heimili, þar sem pen-
ingar virðast nægir til alls — nema
bókakaupa.
En það væri vissulega ósanngjarnt að
einblína svo mjög á þess háttar dæmi. Svo
er fyrir að þakka, að um allt land, jafnt
til sjávar og sveita, eru fjölmörg heimili,
þar sem fólk á öllum aldri heldur fullri
tryggð við bækurnar, metur hlutverk
þeirra af menningarlegum skilningi og
kaupir þær jafn fúslega af litlum efnum
sem miklum. Skylt er einnig að minnast
þess, að íslenzk blöð hafa yfirleitt lagt
sig fram um stuðning við bækur og bóka-
útgáfu, og skiptir þar engu, þó að ein-
stakir gagnrýnendur hafi að dómi okkar
útgefenda, og reyndar margra annarra,
verið helzt til neikvæðir í afstöðu sinni
til bókmennta almennt. Þá stendur bóka-
útgáfan ekki hvað sízt í mikilli þakkar-
skuld við útvarpið fyrir ómetanlegt kynn-
ingarstarf og fyrirgreiðslu allt frá upp-
hafi, enda hafa þar, eins og hjá blöðun-
um flestum, verið í fyrirsvari fram til
þessa þeir menn, sem hafa mætur á bók-
um og eru skynbærir á þýðingu þeirra.
En því miður geta útgefendur og unn-
endur bóka ekki borið sjónvarpinu sams
konar vitni. f stað þess að útvarpið get-
ur hlutlaust og skilmerkilega hverrar
nýrrar bókar um leið og hún berst því,
virðast sömu bækur sæta fullkominni
bannfæringu hjá forráðamönnum sjón-
varpsins. Virðist þó erfitt að skilja, að
ný íslenzk bók geti ekki að fréttagildi
slagað hátt upp i hvers konar nýja
hljómplötu eða málverkasýningu, svo að
eitthvert dæmi sé nefnt af því, sem þessi
stofnun tekur fram yfir bókmenntirnar.
Frá alda öðli hafa bækur verið megin-
þáttur íslenzkrar þjóðmenningar. Þær
hafa staðið djúpum rótum í íslenzkri
þjóðarsál, verið henni leiðarljós á myrk-
um öldum og eflt með hverri kynslóðinni
af annarri þann manndóm, sem nægði
henni til að lifa af hinar ótrúlegustu
hörmungar. Og vonandi gleymist okkur
aldrei, að án íslenzkra bókmennta, án
þess menningararfs, sem þær hafa skilað
okkar eigin kynslóð í hendur, væri engin
íslenzk þjóð til. Fyrir því verður skuld
okkar við bókina, skuld okkar við skáld
og rithöfunda að fornu og nýju, aldrei að
fullu greidd, en einmitt því fastar knýr
hún okkur til varðstöðu um þetta ein-
stæða menningartæki, svo að það megi
verða hér eftir sem hingað til hið sí-
frjóa og skapandi afl í mannlífi og þjóð-
félagsþróun. ♦
kristjana pé maggnússdóttir séní:
í MINNINGU STEFÁNS
Ijóð í stuðlabergsstíl
stefán aulinn3 grænir4 fagurt dettur eyjuna11
skarni1 aftrar glópar5 frelsi dagþór0 eitrar12
sekkur alltaf gleyma friþþa8 daufur eilfft
sunnan algeru gjarna fellur dulinn eintal
stöffu2 andans gyllta0 fremur drullu ertins13
steina athæfi gasinu7 fljótt davíðs10 einbúa
kattar14 heldur brjóta18 lítill prúðir
kvölin hrossi10 blinda Ijótur piltar23
kremur15 hörðum bjálfa lortur21 pressa24
krabba höndum bræður10 leikur22 pylsur
kvikan hrotta17 barkar20 lautir prússa25
margar reiðar undinn veisla31
mæðnar rottur28 uppfór20 voldug
mylkur26 rífast undrun30 varaði
matast27 ræðnar ungans þrasið32 þannig þrotið vikuna
1. stefán var nefndur skarni í góðra vina hópi.
2. staffa — eyja við skotlandsstrendur.
3. aulinn — fce stefán.
4. grœnir — hér er sneitt að misheppnaðri hárlitun hannesar og snœþórs haust-
ið 1967.
5. glópar — þe hannes og snœþór
6. gyllta — stefán var gullinhærður.
7. gas = gufa.
8. hér mun vera átt við friðþjóf og fangelsisvist hans.
9. dagþór var yngsti sonur stefáns. eftir fráfall foreldra hans tók friðþjófur hann
að sér og annaðist uppeldi hans. dagþór flutti síðar til stöffu og varð einn af
máttarstólpum þess samfélags.
10. davíð — fyrrveranrdi inspector MR (1969-1970).
11. eyjuna — þe stöffu.
12. stefán var málgefinn með afbrigðum en ekki að sama skapi orðheppinn eða
fyndinn.
13. einn af verstu ókostum stefáns var ertnin.
14. eftir veru sína á eyjunni líktist stefán engu fremur en ketti.
15. hér kemur tilhneiging stefáns til sadisma skýrt fram.
16. þe kristjáni rödgaard jessen.
17. sjá athugasemd nr. 15.
18. brjóta — þetta bendir sterklega til þess að bræður stefáns hafi haft svipaðar
tilhneigingar og hann (aths 15).
19. þeir guðjón og þórarinn voru bræður stefáns.
20. höfundarnafn stefáns var börkur valdimarsson og undir því nafni gaf hann
út margar bækur þar á meðal „seint seint sagði svínið“ og „slefarinn mikli
frá seilon."
21. lortur — þe stefán.
22. um debut stefáns í absúrd leikriti hannesar sem nú er glatað.
23. þeir stefán og bræður hans.
24. pylsupressun var eitt helsta áhugamál þeirra bræðra.
25. hér er gefin hugsanlcg skýring á þeirri óvild sem snæþór bar til stefáns.
snæþór seldi aðeins prússneskar pylsur og stefán hefur tekið sér það bessa-
leyfi að pressa þær.
26. stefanía eiginkona stefáns og dóttir þeirra hjóna og víbeka tengdadóttir þeirra
voru allar ákaflega lausmjólka. mylka er nafnorð komið af mjólk.
27. matartekja þeirra þriggja (aths 26) fór fram skv tíbeskum helgisiðareglum og
þótti sérstæð.
28. hér er átt við hið örlagaríka rifrildi þeirra stefáns og bræðra hans annars
vegar og snæþórs hins vegar í kvöldverðarboði hjá stefáni. deilunni lauk með
langri sjúkrahúsvist þórarins og guðjóns en dauða stefáns.
29. uppfór — þetta táknar hengingu stefáns en fyrir hana fékk snæþór fálkaorðuna
og var gerður heiðursfélagi meindýrafélags íslands.
30. undrun ungans — þetta gælunafn hlaut stefán er hann olli þrem dúfuungum
nýskriðnum úr eggi dauða með bröndurum sínum.
31. eftir andlát stefáns var haldin fagnaðarhátíð um land allt.
32. þrasið — þe ljóðið.
þeim sem vilja fræðast nánar um æfi stefáns er bent á bækur kristjönu pé
maggnússdóttur „húmoristar þessarar aldar og aðrir stefánar“ og „þau settu svip
á stöffu."
ástríður eyjólfsdóttir, bókmenntafræðingur.
25