Samvinnan - 01.10.1972, Blaðsíða 40

Sigurður A. Magnússon:
Sundruð fylking
Kjör íslenzkra rithöfunda eru ákaflega
bág, þegar mið er tekið af starfsbræðr-
um þeirra á Norðurlöndum. Það stafar
ekki eingöngu af hinum þrönga íslenzka
markaði, þó rangt væri að vanmeta þann
þátt málsins, heldur líka af innbyrðis
sundrung rithöfunda, sem dregið hefur
úr baráttuþreki og nánast lamað sam-
tök þeirra. Á öðrum Norðurlöndum kveð-
ur mikið að samtökum rithöfunda, enda
eru þau raunveruleg fagfélög sem vaka
yfir og verja félagslega og efnahagslega
hagsmuni rithöfunda, berjast fyrir bætt-
um kjörum og vinnuskilyrðum og eru
í sífelldri sókn gegn ríkisvaldi og sveitar-
félögum. í Danmörku og Noregi hefur
komið upp tímabundinn klofningur inn-
an samtakanna vegna hugmyndafræði-
legra árekstra, en nú eru rithöfundar
sameinaðir í raunverulegum fagfélögum
alstaðar á Norðurlöndum nema á íslandi.
Hér á landi eru starfandi tvö félög rit-
höfunda, sem hvorugt er raunverulegt
fagfélag, en þessi félög mynda sín á milli
Rithöfundasamband íslands, sem ann-
ast samningsgerð við opinbera aðila og
önnur fagleg verkefni. Meður því að Rit-
höfundasambandið er einungis samning-
ur milli tveggja sjálfstæðra félagssam-
taka og hefur sjálft enga beina félags-
aðild einstaklinga, er staða þess ákaflega
veik og baráttumáttur þess hverfandi
lítill. Viðsemjendur rithöfunda vita um
sundrungina og flokkadrættina meðal
þeirra og notfæra sér vitaskuld ástandið
úti yztu æsar. Af þessum sökum fyrst og
fremst eru kjör íslenzkra rithöfunda
miklu verri en þau þyrftu að vera, og
megináþyrgð á því bera óhappamenn
sem róa að því öllum árum að viðhalda
sundrung og klíkuskap.
Forsagan
Upphaflega klofnuðu rithöfundasam-
tökin af fremur litlu tilefni fyrir rúmum
aldarfjórðungi. Þá höfðu rithöfundar
sjálfir bein afskipti af úthlutun lista-
mannalauna, og upp komu deilur vegna
úthlutunar til Halldórs Laxness og Gunn-
ars Gunnarssonar. Það leiddi til þess, að
Gunnar Gunnarsson sagði sig úr Rit-
höfundafélagi íslands og kom ekki ná-
lægt félagsmálum íslenzkra rithöfunda
fyrr en á liðnu vori, að hann féllst á að
verða heiðursfélagi þess sama félags, ef
það mætti stuðla að sameiningu íslenzkra
rithöfunda i einum samtökum. Einu eða
tveimur misserum eftir úrsögn Gunnars
Gunnarssonar úr Rithöfundafélagi ís-
lands gerðist svo það, að Guðmundur G.
Hagalín og nokkrir félagar hans sögðu sig
úr félaginu og stofnuðu til nýrra sam-
taka, sem þeir nefndu Félag íslenzkra
rithöfunda.
í öndverðu átti svo að heita, að nýja
félagið væri samtök „lýðræðissinnaðra"
höfunda, en gamla félagið samtök komm-
únista og „nytsamra sakleysingja,“ enda
var kalda stríðið i algleymingi og Mc-
Carthyisminn á næsta leiti. Sé hinsvegar
litið á félagaskrárnar, sem hér eru birt-
ar, kemur í Ijós, að sú skipting átti sér
ósköp litla stoð í veruleikanum fyrir 20-30
árum og á sér enn minni stoð nú. í
bezta falli væri hægt að kalla annað
félagið samtök róttækra og frjálslyndra
höfunda, en hitt samtök íhalds- og aftur-
haldshöfunda, en sú skipting er ekki
heldur nema hálfsönn.
Félagslegur klofningur íslenzkra rit-
höfunda hefur nú varað í rúman aldar-
fjórðung og lítið miðað í sameiningar-
átt. Myndun Rithöfundasambands ís-
lands árið 1957 átti að vera skref í þá
átt að sameina félögin smátt og smátt,
en síðan hefur lítið sem ekkert gerzt,
þannig að til sanns vegar má færa, að
Rithöfundasambandið hafi í reynd orðið
nokkurskonar löggilding á klofningi sem
heyrir til liðinni tíð og á sér engar for-
sendur í samtímanum — nema kannski
þær að einstakir höfundar þykjast betur
geta skarað eld að sinni köku í klofnum
og máttvana samtökum. '
Tillaga um sameiningu
í þeirri veiku von, að hægt væri að
leysa eða höggva á þennan skammar-
lega hnút, gerðist ég svo djarfur að bera
fram á rithöfundaþingi í Norræna hús-
inu 1969 tillögu þess efnis, að vinna bæri
að sameiningu rithöfundafélaganna í
ein allsherjarsamtök. Undir þá tillögu
tóku margir fundarmanna, meðal annars
þáverandi formaður Félags íslenzkra rit-
höfunda, Matthías Johannessen, sem
lýsti opinberlega yfir stuðningi við hana.
Tillagan hlaut einróma samþykki þings-
ins.
Að loknu rithöfundaþingi áttu stjórn-
ir félaganna með sér viðræðufundi um
málið, þar sem meðal annars kom fram,
að enginn málefnaágreiningur væri milli
félaganna eða einstakra félagsmanna,
enda væru innan vébanda beggja félaga
menn af öllum bókmenntastefnum og
stjórnmálaskoðunum. Gátu þeir, sem
sátu þessa viðræðufundi, ekki komið
auga á eða bent á nein skynsamleg rök
fyrir því, að rithöfundar væru áfram
RITHÖFUNDAFÉLAG ÍSLANDS d okt. 1972)
Heiðursfélagar:
1. Guðmundur Böðvarsson.
2. Gunnar Gunnarsson.
3. Halldór Laxness.
4. Sigurður Nordal.
5. Tómas Guðmundsson.
6. Þórbergur Þórðarson.
1. Agnar Þórðarson.
2. Arnfríður Jónatansdóttir.
3. Ástgeir Ólafsson (Ási í Bæ).
4. Baldur Óskarsson.
5. Baldur Ragnarsson.
6. Benedikt Gíslason frá Hofteigi.
7. Birgir Sigurðsson.
8. Björn Bjarman.
9. Björn Th. Björnsson.
10. Björn Þorsteinsson.
11. Böðvar Guðlaugsson.
12. Böðvar Guðmundsson.
13. Dagur Sigurðarson.
14. Einar Bragi.
15. Einar Guðmundsson.
16. Einar Kristjánsson.
17. Einar Ólafsson.
18. Einar Ólafur Sveinsson.
19. Einar Pálsson.
20. Elías Mar.
21. Erlingur E. Halldórsson.
22. Geir Kristjánsson.
23. Gils Guðmundsson.
24. Gísli Ásmundsson.
25. Guðbergur Bergsson.
26. Gunnar Benediktsson.
27. Gunnar M. Magnúss.
28. Halldór Stefánsson.
29. Hannes Sigfússon.
30. Ingólfur Jónsson frá Prestbakka.
31. Jakob Benediktsson.
32. Jakob Jónsson.
33. Jakobína Sigurðardóttir.
34. Jóhann J. E. Kúld.
35. Jóhann Pétursson.
36. Jóhannes Steinsson.
37. Jón Dan.
38. Jón Helgason, prófessor.
39. Jón Jóhannesson.
40. Jón Óskar.
41. Jón frá Pálmholti.
42. Jón úr Vör.
43. Jónas Árnason.
44. Jónas E. Svafár.
45. Kristinn E. Andrésson.
46. Kristinn Reyr.
47. Kristján Bender.
48. Kristján frá Djúpalæk.
49. Líney Jóhannesdóttir.
50. Lúðvík Kristjánsson.
51. Magnús Jóhannsson frá Hafnarnesi.
52. Magnús Jónsson.
53. Nína Björk Árnadóttir.
54. Njörður P. Njarðvík.
55. Oddur Björnsson.
56. Ólafur Jóhann Sigurðsson.
57. Ólöf Jónsdóttir.
58. Óskar Aðalsteinn Guðjónsson.
59. Rósberg G. Snædal.
60. Sigfús Daðason.
61. Sigríður Einars frá Munaðarnesi.
62. Sigurður A. Magnússon.
63. Sigurður Róbertsson.
64. Sigurður Þórarinsson.
65. Skúli Guðjónsson, Ljótunnarstöðum.
66. Snorri Hjartarson.
67. Stefán Hörður Grímsson.
68. Stefán Jónsson.
69. Steinar Sigurjónsson.
70. Steingrímur J. Þorsteinsson.
71. Steinunn Sigurðardóttir.
72. Svava Jakobsdóttir.
73. Sveinbjörn Beinteinsson.
74. Sverrir Kristjánsson.
75. Thor Vilhiálmsson.
76. Unnur Eiríksdóttir.
77. Úlfar Þormóðsson.
78. Vésteinn Lúðvíksson.
79. Vilborg Dagbjartsdóttir.
80. Vilhjálmur Þ. Gíslason.
81. Þorgeir Þorgeirsson.
82. Þorsteinn frá Hamri.
83. Þorsteinn Valdimarsson.
84. Þórunn Elfa Magnúsdóttir.
85. Þórunn Magnea Magnúsdóttir.
86. Þráinn Bertelsson.
40