Samvinnan - 01.05.1976, Blaðsíða 7

^ Samvinnan
3. hefti 1976. 70. árgangur.
Útgefandi: Samband íslenskra sam-
vinnufélaga. Ritstjóri: Gylfi Gröndal. Af-
greiðsla og auglýsingar: Gunnar Guðna-
son. Ritstjórn og afgreiðsla: Suðurlands-
braut 32, sími 81255. Áskriftarverð: 2000
krónur. í lausasölu 200 krónur hvert
hefti. Gerð myndamóta: Prentmyndastof-
an hf. Litgreining á forsíðu: Prentmynd
Prentun: Prentsmiðjan Edda hf.
3 Pyrstu sporin
4 Bókin á náttborðinu
5 Skólaslit í Bifröst
6 Réttur mánaðarins, valinn af
Dröfn Farestveit, húsmæðra-
kennara
7 Forustugrein: Enn er þörf
baráttu
8 Hvað er virðisaukaskattur,
eftir Halldór Ásgrímsson, al-
þingismann
10 Vangaveltur: Afrakstur iðju-
leysis, eftir Sigvalda Hjálm-
arsson
11 Vísnaspjall: Vísur Æra Tobba
12 Ullarvörur frá Gefjun sýndar
í New York
14 Sveitasæla, svipmynd eftir
Önnu Maríu Þórisdóttur
i ... !
15 Gosbrunnur, ljóð eftir Hjört
Pálsson
16 Heimur án peninga
18 Á Sambandsslóðum í Kaup-
mannahöfn
20 Leikhúsferð með Pétri, smá-
saga eftir Jón R. Hjálmarsson
22 Síðustu droparnir
24 Við þagnarþyt í laufi, um
skáldið Guðmund Böðvarsson
eftir Ingibjörgu Bergþórsdótt-
ur, Fljótstungu
27 Bamasíðan
29 Frumherjar samvinnustefn-
unnar: William King
30 Þróun siðgæðiskenndar, síðari
hluti greinar eftir Sigurjón
Björnsson sálfræðing
34 Krossgátukeppni
FORSÍÐAN:
Margir hafa eflaust skoðað
Svartafoss í Öræfum, síðan hring-
vegurinn var opnaður, en af hon-
er myndin sem prýðir forsíðuna
að þessu sinni. Hana tók Emil Þór
Sigurðsson, ljósmyndari.
Enn er þörf baráttu
Verzlunarhættir hafa breytzt hin síðari
ár _ til hagsbóta fyrir neytendur. Vöru-
markaðir hafa rutt sér til rúms og gefið
góða raun. Þar eru vörur seldar með hálfri
leyfilegri álagningu, en hins vegar er þjón-
ustan minni en tíðkast í öðrum verzlunum.
Fyrirkomulag sjálfsafgreiðslu er nýtt til
hins ýtrasta og eins litlu kostað til inn-
réttinga og mögulegt er.
Kaupfélag Árnesinga á Selfossi opnaði
vörumarkað í árslok 1973, og var það hinn
fyrsti sem stofnaður var á vegum sam-
vinnufélaganna hérlendis. Síðan hafa
fleiri kaupfélög fylgt í kjölfarið: Kaupfélag
Suðurnesja í Keflavík, Kaupfélag Vest-
mannaeyja, Kaupfélag Hafnfirðinga, KEA
á Akureyri, Kaupfélag ísfirðinga, Kaup-
félag Borgfirðinga — og nú síðast Kaup-
félag Rangæinga á Hvolsvelli.
KRON hefur einnig tileinkað sér lítil-
lega hina nýju verzlunarhætti, en hafði
í hyggju að gera átak í þeim efnum: Setja
á stofn stórmarkað í húsnæði Sambands-
ins við Sundahöfn. Samningar höfðu tek-
ist milli Sambandsins og KRON, og málið
hafði fengið góðan byr hjá skipulagsnefnd
borgarinnar. Vonir stóðu til, að KRON gæti
lækkað þarna vöruverð almennt um 6
10%. Aðstaða öll var hin hagkvæmasta,
þar sem unnt var að hafa birgðastöð Sam-
bandsins í tengslum við stórmarkaðinn.
Ástæða var til bjartsýni í þessum efnum,
enda akkur borgarbúa að takast mætti að
lækka vöruverðið. Almenningi veitti sann-
arlega ekki af því í allri verðbólgunni.
Eins og kunnugt er varð niðurstaðan
hins vegar önnur en búizt var við: Meiri-
hluti hafnarstjórnar vildi ekki verða við
ósk Sambandsins um að KRON fengi að-
stöðu til að reka stórmarkað við Sunda-
höfn. Pólitísku valdi var beitt til að koma
í veg fyrir aukna samkeppni í smásölu-
verzlun á höfuðborgarsvæðinu. Kaupfélag
með fjórtán þúsund félagsmenn fékk ekki
að njóta jafnréttis á við kaupmenn til
starfsemi sinnar í borginni.
Þrátt fyrir synjun borgarstjórnarmeiri-
hlutans í Reykjavík mun stórmarkaður
KRON vafalaust rísa — þótt síðar verði
og á öðrum og óhentugri stað en ráð-
gert hafði verið.
Nýir og betri tímar hafa breytt mörgu.
Hin síðari ár hefur samvinnuhreyfingin
hlotið viðurkenningu langt út fyrir raðir
stuðningsmanna sinna. Af þeim sökum vill
stundum gleymast, að enn eru sterkar
andstæður í þjóðfélaginu — eins og
KRON-málið ber vitni. Enn er reynt að
hefta framgang samvinnustefnunnar. Enn
er hag almennings fórnað fyrir forréttindi
fárra. Enn er því þörf baráttu — engu síður
en áður fyrr.

VirSisaukaskattur hefur ver-
iS tekinn upp i allflestum
nágrannalöndum okkar. Öil
riki EBE hafa til dæmis tek-
iS hann upp, og unniS hefur
veriS markvisst aS því aS
samræma skattlnn, svo sem
undanþáguákvæSi og fleira.
Hér á landi hefur veriS far-
in sú leiS aS hækka sölu-
skaitinn. Á blaSsíSu 8 er
grein eftir Halldór Ásgrims-
son alþingismann um virS-
isaukaskattinn.
„Einn af hápunktum sveita-
verunnar voru boSin hjá
Eiiu. — Mamma, amma og
viS frænkurnar gengum ný-
greiddar og snyrtar yfir tún-
iS á milli bæjanna. Ella tók
á móti okkur í bæjardyrun-
um í svörtum kjól meS hvíta
svuntu og hafSi sett flétt-
urnar upp í körfu í hnakk-
anum. ViS gengum inn i
litlu stofuna . —“ SJá svip-
mynd eftir Önnu Maríu Þór-
isdótiur á blaSsiSu 14.
Samvinnan birtir jafnan eitt
IjóS i hverju hefti og hafa
margir kunnir höfundar iiS-
sinnt ritinu i þeim efnum;
svo sem Ólafur Jóhann Sig-
urSsson, Hannes Pétursson,
Hrafn Gunnlaugsson, Kristj-
án frá Djúpalæk, Pétur
Gunnarsson og margir fleiri.
AS þessu sinni er IjóSiS efí-
ir Hjört Pálsson, dagskrár-
stjóra útvarpsins. LjóSabók
hans, Dynfaravísur, kom út
1972. Sjá bls. 15.
„Þegar unniS var aS undir-
búningi fyrstu BorgfirSinga-
vökunnar, taldi ég aS gamni
mínu þá rithöfunda borg-
firzka, aS visu ekki alla inn-
fædda, sem ég mundi eftir
i fljótu bragSi. Ég hætti
þegar ég var komin upp i
40, taldi þó helzt ekki nema
þá, sem hötðu gefiS út
bækur. ..“ Sjá grein um
GuSmund BöSvarsson skáld
eftir Ingibjörgu Bergþórs-
dóttur, Fljótstungu, á bls. 24.
7