Samvinnan - 01.05.1976, Síða 24

Ingibjörg Bergþórsdóttir,
Fljótstungu
Um skáldið
Guðmund
Böðvarsson
VIÐ
ÞAGMRÞYT
í LAUFI
Sem Hvítsíðingur stenzt ég ekki
og vil heldur ekki standast — þá
freistingu að lýsa fyrst og fremst
þeim jarðvegi, sem skáldið, Guð-
mundur Böðvarsson, var sprott-
inn úr. Getur verið að ykkur finn-
ist ég reyna að þakka umhverf-
inu að einhverju leyti, hvílíkur
snillingur hann varð. Þið skuluð
samt ekki setja ykkur í allt of
mikla vamarstöðu, því að ég ætla
mér ekki að skrökva neinu að
ykkur.
Það er því miður ekkert vist, að
Hvítsíðingar almennt hafi orðið
fyrstir manna til að viðurkenna
Guðmund sem mikið skáld. Mál-
verk njóta sín betur í hæfilegri
fjarlægð, og ekki sjáum við skýr-
ar né betur á bók, þótt nærsýn sé-
um, ef við höldum henni fast upp
að nefinu. — Það er nú eitthvað
annað. Samt munu þó nokkrir
Hvítsíðingar strax hafa metið
skáldskap hans að verðleikum.
Hann var t. d. einn þeirra skálda,
sem næst elzta systir mín las
gjarnan fyrir okkur „litlu stelp-
urnar“ meðan við vorum milli
vita. Það var hún, sem kveikti að-
dáun mína á honum og fleiri höf-
undum, sem þá höfðu tæpast náð
hlustum almennings, en eru nú
orðið mikils metnir.
Ég er orðin svo gömul, að ég
man sum af fyrstu viðbrögðum
við ljóðum Guðmundar. Ég man
t. d„ að hann Markús gamli snipp-
aði og sagði:
„Iss, þetta er hvorki hægt að
syngja né kveða". Hann kunni
mikið af þeim sönglögum, sem
þeir hjá útvarpinu nefna „íslenzk
alþýðulög" en eru reyndar fæst ís-
lenzk. Hann hafði lært þau hjá
Guðmundi Pálssyni á Bjama-
stöðum, sem spilaði einna fyrstur
Hvitsíðinga á orgel og eyddi víst
syndsamlega miklum tíma í þá
iðju að spila og syngja að margra
áliti, fyrirgafst þó allt sökum síns
ómótstæðilega persónuleika. Hann
átti jafnvel til aö segja við kaupa-
fólkið á engjunum: „Nú skulum
við koma heim að syngja". Ég held
næstum, að ég hefði viljað vinna
til að fæðast ennþá fyrr til að
kynnast þessum ágæta móðurbróð-
ur mínum. Hjá honum og Mariu
Guðmundsdóttur, konu hans,
dvaldist Guðmundur Böðvarsson
fyrstu árin eftir að hann missti
móður sína, hafði sjálfur beðið um
að fá að vera þar.
Mig undrar það eftir á, og það
sýnir bezt þau áhrif, sem dvöl
hjá Guðmundi Pálssyni hafði á
jafnvel ólíklegustu menn, að í
fyrsta skipti, sem ég heyrði Álfa-
kónginn eftir Schubert sunginn
með furðu heillegum íslenzkum
texta, gerði það Markús gamli,
þetta stóra barn, sem ekki þótti nú
„gefin andleg spektin" nema í
tæpu meðallagi. Já, hann Markús
gamli var nú kapítuli út af fyrir
sig. Árangur var í svipuðum dúr
og hjá Sigga Ha, Hálsasveitar-
skáldi, sem allir Borgfirðingar
þekkja af afspurn.
En ijóðin hans Guðmundar
Böðvarssonar voru ekki samin við
„Fjárlögin", sálmalög þýzk eða
dönsk, rímnalög eða önnur þau lög,
sem við Markús kunnum, heldur
hvert með sínum eigin hætti. Það
voru töfrar íslenzkrar náttúrufeg-
urðar, fósturjörðin sjálf og þjóðin,
sem ortu í gegnum hann með ótal
tilbrigðum og náðu æ betri tökum
á honum eftir því sem leið á ævi
hans. Móð'ir er algengt ávarpsorð
i Ijóðum hans. Það er fósturjörð-
in, sem hann nefnir því nafni, sem
hann vissi fegurst og var honum
hugstæðust af öllu. Og það er hin
hljóðláta hógværð, styrkleiki
veikra orða, sem bezt nær eyrum
okkar, þegar hann flytur okkur
boðskap hennar.
Halldór Laxness segir í Fegurð
himinsins: „Þar sem jökulinn ber
við loft, hættir landið að vera
jarðneskt, en jörðin fær hlutdeild
í himninum. Þar búa ekki frámar
neinar sorgir, — og þess vegna er
gleðin ekki nauðsynleg, — þar rik-
ir fegurðin ein ofar hverri kröfu".
Hversu mikinn þátt átti sú tign-
arlega fegurð, sem blasti við Guð-
mundi ungum i lotningu hans og
aðdáun á íslenzkri náttúru? Mundi
ekki Eiríksjökull, sem nefndur er
konungur íslenzkra fjalla, og hirð
hans: Strútur, Hafrafell, Tunga,
Ok og Langjökull, hraunið og
hundrað fossar og „blaðmjúkir
birkiskógar" speglast í ljóðlind
hans? Ég er ekki í nokkrum vafa
um, að allt þetta hefur átt sinn
þátt í að móta hann sem mann og
sem skáld.
Þegar hann hætti búskap árið
1959, fluttu þau hjónin um
þriggja ára skeið til Hafnarfjarð-
ar, þar sem hann gerðist bóka-
vörður. Á þessum árum kenndi
hann fyrst þess sjúkdóms, sem
varð honum að aldurtila, krans-
æðastíflu. í Hafnarfirði festu þau
ekki rætur. Auk þess vissi hann,
að kyrrsetur eru ekki hollar, þeg-
ar mn þennan sjúkdóm er að ræða.
Þau fluttu því heim í Hvítársiðu
aftur og reistu sér nýtt hús á
Kirkjubóli. Þetta hús smíðaði
Guðmundur að miklu leyti með
eigin höndum, og margt er þar
innan veggja og utan, sem ber
vitni um snilldarhandbragð hans.
Útskurður í tré var eitt af þvi,
sem lék í höndum hans, en marga
útskorna muni gaf hann vinum
sínum, svo að þeir dreifðust víða.
Þama er líka arinn, sem er hreint
meistaraverk. Guðmundur vann
hann úr grjóti framan úr Krók og
viðar að. Utan um hann er rammi
af útskomum súlum úr birki. Þar
er einnig nokkurt safn gamalla
muna, sem Guðmundur hafði
haldið til haga.
1. sept. 1974, daginn, sem Guð-
mundur hefði orðið sjötugur, hitt-
ust í þessu húsi fulltrúar þriggja
stærstu samtaka í Borgarfirði,
Sambands borgfirzkra kvenna,
Ungmennasambands Borgarfjarð-
ar og Búnaðarsambands Borgar-
fjarðar. Ennfremur vom þama
fulltrúar Rithöfundasambands ís-
lands og börn þeirra Kirkjubóls-
hjóna. Allir þessir aðilar samein-
uðust um það af stakri eindrægni,
að heiðra minningu þeirra hjóna
með því að stofna sameiginlegan
sjóð, sem ber lieitið Minningar-
sjóður Guðmundar Böðvarssonar,
skálds og bónda á Kirkjubóli og
konu hans, Ingibjargar Sigurðar-
dóttur. Það sýnir bezt, að nú erum
við hvert öðru stoltara af skáldinu
okkar, hversu vel Borgfirðingar
hafa tekið söfnun fyrir þennan
sjóð, sem stofnaður var til að
eignast hús hans á Kirkjubóli og
24