Samvinnan - 01.08.1981, Blaðsíða 35

Vísnaspjall
PÁLL Bergþórsson veðurfræð-
ingur er mikill áhugamaður
um samvinnumál; hefur til
að mynda verið fulltrúi KRON á
aðalfundum Sambandsins að Bif-
röst í mörg ár. Páll er ágætur hag-
yrðingur, enda úr Borgarfirðinum,
og hefur oft látið fjúka í kviðling-
um á aðalfundum. Sá kveðskapur
er ekki tiltækur hér, en eitt sinn
orti Páll þessa ágætu vísu um sjálf-
an sig og veðurspána:
Víst er stundum vont að fá
veðrið til að skána
og löngum hafa loftin blá
leikið á Pál og spána.
Þegar Askja gaus haustið 1961, orti
Egill Jónasson á Húsavík skemmti-
lega vísu, en hana og aðrar þær
sem fara hér á eftir er að finna í
Vísnasafni Sigurðar Jónssonar frá
Haukagili:
Öræfanna undur stór ég heyri.
Askja leikur þar við hvern
sinn fingur.
Hún er orðin Heklu kraftameiri.
Hún er nefnilega Þingeyingur.
Þá orti Páll Bergþórsson:
Víst er Askja enginn vesalingur,
einnig mun hún vita hvað hún
syngur.
Hitt er ekki að undra, fyrst hún
springur,
að hún skuli vera Þingeyingur.
Páll sendi Agli ennfremur þessar
vísur:
Þó menn hafi á Húsavík
hneigðir úr Öskju kyni,
ekki er hún í öllu lík
Agli Jónassyni.
Æstum logum Askja spjó
upp um breiða sprungu.
Hygg ég Egill hafi þó
hættulegri tungu.
Öskjuhraunsins hitaglóð
hverfur eins og gengur.
Ætla ég að Egils ljóð
ylji meir og lengur.
Egill lét ekki þessum vísum ósvar-
að, en um sama leyti og þessi vísa
var ort höfðu Rússar sprengt gríð-
arstóra kjarnorkusprengju:
Askja þagnar þegar Krúsjeff
springur,
þrumurödd í háloftunum syngur.
Vitund hreykinn fettir sína
fingur
fronta og lægða himingeims-
fræðingur.
Og Páll svaraði aftur:
Askja kraumar, Krúsabomba
springur,
Kennedy af hræðslu sýgur
fingur,
mælir svo og upp í eyrun stingur:
Er hann kannski líka Þingey-
ingur?
Áður en við kveðjum þá Pál og Egil
á Húsavík, skulum við láta fljóta
með þessar vísur um veðrið, sem er
svo nátengt nafni Páls Bergþórs-
sonar. Egill orti:
Bilar kjarkur, bogna kné,
bezt að ljúka máli.
Útlit fyrir að það sé
austanrok í Páli.
Og Páll svaraði:
Þingeyinginn þjakar oft
þrálát austangola
mest af því að meira Ioft
mun hann illa þola.
„Þingeyskt loft“ og „Meira loft“
heita vísnasöfn Jóns Bjamasonar í
Garðsvík. Eitt sinn orti hann þessa
vísu um meinleg örlög bóndans:
Bóndann klíndan mykju og mold
mæðir þrældóms okið,
þar til prestur huslar hold
og hendir skít á lokið.
í Borgarfirðinum munu fleiri góð-
skáld hafa fæðzt en annars staðar
á landinu, eins og kunnugt er. Hæst
þeirra ber að sjálfsögðu Guðmund
Böðvarsson. Einhverju sinni orti
hann þessa snilldarvísu, er hann
var á ferð á góðum hesti:
Hjörtun dreymir, bylgjast blær,
björtu heimur krýnist.
Stundin gleymist, gleðin hlær,
grundin streyma sýnist.
Við skulum ljúka spjallinu að þessu
sinni með þremur erindum úr Hvít-
árvísum Guðmundar Böðvarsson-
ar:
Mjúkum hótum hugsun mín
hlýjum mótuð kynnum,
hvíta fljótið heim til þín
hvarflar ótal sinnum.
Dags þá glaumur dvína fer
dregur úr flaumi sínum,
eins og í draumi að eyrum ber
óm af straumi þínum.
Hljóður gleymir hylur blár
hvíld og dreymið næði,
og þú munt streyma í þúsund ár
þó að gleymist kvæði.
♦
að minnsta kosti helmingi
færri og vinzað úr þeim af
meiri dómvísi. Jafnvel Ein-
ar Benediktsson hafði þeg-
ar í kvæði sínu til Huldu
óskað henni þess að þrosk-
ast til að yrkja ,með fleiri
hugsunum, færri orðum'.
Flestir kannast við þessa
vísu Jóns Ólafssonar:
Ungum lék mér löngum á
að lifa til að skrifa:
sköp hafa því svo skipt,
eg má
skrifa til að lifa.
Það vill svo einkennilega til,
að þessa vísu má skilja allt
öðru visi en Jón gerði sjálf-
ur, án þess að hagga í henni
einu orði. Þá verður hún
lýsing á tvenns konar við-
horfi til skáldskapar — og
að likindum fleiri lista. Fyr-
ir þau skáld, sem ,lifa til að
skrifa', eru sjálfir smíðis-
gripirnir takmarkið, að gera
eitthvað, sem er fullkomið,
hversu miklar þrautir og
yfirlegu, miskunnarlausa
vandvirkni og strangleik
sem það kostar. Fyrir skáld-
in, sem .skrifa til að lifa',
er reynslan, sem sköpuninni
er samfara, takmark i sjálfu
sér. Penninn verður í hönd-
um þeirra nokkurs konar
töfrasproti, sem opnar þeim
annan heim, utan og ofan
við hversdagslífið. Þessi
heimur er þeim svo heill-
andi, að engri átt nær að
afsala sér fjölbreytni hans
með sifelldri vandfýsi. Við
þetta bætist, að endur-
minningar frá gleði sköp-
unarstundanna loða við
sköpunarverkin, svo að
skáldin eiga bágt með að
greina á milli þess, sem þau
lifðu sjálf á þessum stund-
um, og listargildis verk-
anna.
Eins og nærri má geta, er
ekki unnt að draga rithöf-
unda hreinlega í tvo dilka
eftir þessum viðhorfum.
Þau geta skipzt á með ýmsu
móti á ferli sömu manna,
t. a. m. þegar gamlir snill-
ingar, sem vita vel, að þeim
er farið að förla, geta samt
ekki hætt að yrkja, af því
að þeim fyndist þeir þá vera
35