Samvinnan - 01.08.1981, Blaðsíða 38

Annað líf í þessu lífi
ur fleiri mönnum, þar hillir
upp fleiri og stærri ævin-
týri. En bæði í Þú hlustar
Vár og DalaJólJci er þaö
gæfa ævintýrakonunnar, að
hennar bíður að lokum ör-
ugg höfn, handan við brim
og boða.
Tveir heimar Huldu rák-
ust aldrei á. En þeir tengd-
ust í sögulokin. Hún tileink-
aði eiginmanni sínum, Sig-
urði S. Bjarklind (með fullu
nafni hans, þótt hún sjálf
héldi dulnefni sínu) ljóða-
bókina Viö yzta liaj með
þessu erindi, sem líka stend-
ur á sínum stað í ljóða-
flokknum Þú hlustar Vár:
Hvar sem eg fer
og flýg um lönd,
eg finn þína vörmu,
sterku hönd;
og allar leiðir
að einni falla,
sem elfur í hafið,
— eg týnist varla.
Þetta er falleg og vafalaust
sönn lýsing þess trausta at-
hvarfs, sem eiginkonan átti
í hjónabandi sínu. En í er-
indinu er samt fólginn ann-
ar og merkilegri vitnisburö-
ur. Hver sá, sem vissi ekki
annað betur, mætti halda,
að þessi kona hefði troðið
einhverja hættulega refil-
stigu, jafnvel fleiri en ísól
Árdal, og hvað eftir annað
verið að því komin að glat-
ast. Þá vegu hafði að vísu
skáldkonan kannað, en að-
eins hún, — í sínum heimi,
langt fyrir utan það, sem
venjulega mundi vera kall-
að æviferill eða örlög. En
svona var henni þetta lif-
andi reynsla. Það hafði ekki
einungis orðið uppbót þess,
sem henni einu sinni fannst
hafa verið heft og misst,
heldur gefið henni þrá til
skjóls og hvildar eftir allar
þær raunir.
Vera má, að þetta viröist
mjög einstæð saga, eða gerö
einfaldari en hún var, jafn-
vel eitthvað ýkt. En sýnir
það, sem óvefengjanlegt ?r
í dæmi Huldu, samt sem áð-
ur ekki eitthvað almennt
um eitt af hlutverkum
skáldskaparins i lífi skáld-
anna — og reyndar okkar
allra, fram yfir það sem við
venjulega vitum eða skilj-
um? 4
í síðasta hefti kynnti Hjörtur Pálsson dag-
skrárstjóri lesendum Samvinnunnar Isaac
Bashevis Singer — og nú er röðin komin að
öðrum frásagnameistara Gyðinga, sem einn-
ig hefur hlotið bókmenntaverðlaun Nóbels:
Samuel Josef Agnon.
SAMUEL JOSEF AGNON
hlaut bókmenntaverð-
laun Nóbels 1966. Þeim
var þá skipt milli tveggja
gyðinga, hans og Nelly
Sachs, sem orti á þýsku. í
greinargerð um verðlauna-
veitinguna var talað um
djúpsæi Agnons og frábæra
frásagnarlist og minnin úr
lífi gyðingaþjóðarinnar, sem
fram koma í verkum hans.
Agnon fæddist í bænum
Buczacz i Austur-Galisíu
1388 og lést fyrir nokkrum
árum, en hafði þá lengi ver-
ið álitinn mesta sagnaskáld
samtíðarmanna sinna úr
hópi gyöinga, þeirra sem
skrifuðu á hebresku.
Á bernskuheimili hans var
töluð jiddíska. Fyrstu skáld-
skapartilraunir sínar gerði
hann á þvi máli, en he-
bresku lærði hann einnig og
byrjaði á að stunda í henni
formlegt nám til niu ára
aldurs. Þá kynntist hann
Biblíunni, Talmúd og öðrum
helgi- og skýringaritum
gyðinga. Fyrir áhrif frá
móður sinni varð hann
snemma handgenginn
þýskri tungu og bókmennt-
um, en faðir hans beindi
áhuga hans að ritum Maí-
monídesar og fræðum kass-
ída. Rit Agnons standa
djúpum rótum í þeim jarð-
veci. Menningararfur gyð-
inga var honum helgur dóm-
ur, sem hann var stoltur af.
í trúarbókmenntir þeirra
og fræðirit sótti hann yrkis-
efni og innblástur, og þar
var að finna „uppsprettu-
lindir og niðandi vötn"
þeirrar tungu, sem hann
gerði að sinni. Hann reyndi
svo á þanþol hennar og
gæddi málið slikum tján-
ingarkrafti og blæbrigða-
auðgi í sjálfstæðum stíl, þar
sem saman rann gamalt og
nýtt form úr fornhebresku
og: nútímahebresku, að ein-
stætt þótti að dómi þeirra,
sem gerst máttu vita og
töldu hann mestan meist-
ara hennar, þegar honum
hlotnaðist á efri árum sú
alþjóðlega viðurkenning,
sem braut niður tungu-
málamúrana og gerði rit
hans aðgengileg bók-
menntaunnendum um heim
allan. Hebreskri tungu
og menningararfi taldi
hann sig líka eiga mest upp
að unna, kvaðst ekki hafa
orðið fyrir sterkari áhrifum
lir öörum áttum. þó að hann
viðurkenndi þakkarskuld
sina við þýskar bókmenntir
og höfunda án þess að
nefna nokkur nöfn. Mest
sagðist hann þar fyrir ut-
an hafa lært af tali og sög-
um fólks, sem hann kynnt-
ist á langri ævi, og af dýr-
unum, sem honum fannst
hafa kennt sér margt.
Samuel Josef Agnon ólst
upp í Buczacz til 1907, en
honum fannst hann alltaf
hafa fæðst i Jerúsalem, og
Landið helga lokkaði hann
snemma til sin, enda fluttist
hann tæplega tvítugur til
Palestinu. Þar varð hann
ritari Þjóðarráðs gyðinga í
Jaffa og fleiri stofnana
beirra og kynntist aragrúa
fólks af gyöingaættum.
Hann tók mikinn þátt i
hinni löngu baráttu fyrir
þjóölegri endurreisn ríkis
gyðinga og átti sem skap-
andi listamaður drjúgan
hlut að menningarlegri upp-
byggingu þess undir merkj-
um síonismans. Á árunum
1913—1924 dvaldist hann i
Þýskalandi, var m. a. lektor
38