Samvinnan - 01.10.1981, Blaðsíða 19

Sjónvarpsnefndin,
talið frá vinstri: Vil-
hjáintur Þ.Gíslason,
Björn Th. Björns-
son, Þorvaldur
Garðar Kristjáns-
son, Benedikt Grön-
dal, formaður, Sig-
urður Bjarnason,
Þórarinn Þórarins-
son og Þorsteinn
Hannesson.
kvæmdir gætu hafist. Var ýmsu hreyft, en
niðurstaða varð ekki, þótt fundahöld
þessi væru gagnleg ogskýrðu málið.
Flutningur sjónvarpsefnis um allt
landið, sem stjórnmálamenn settu sem
skilyrði fyrir íslensku sjónvarpi, var mikl-
ura erfiðleikum háður. Nú gerðust tíðindi
á þeim vígstöðvum. Landssíma Islands
hafði tekist að koma á þráðlausu síma-
sambandi víða um land, meðal annars frá
Skálafelli til Norðurlands og Vaðlaheiði
austur á land. Sumt af þessu höfðu er-
lettdir sérfræðingar talið tæknilega ó-
hugsandi en okkar menn höfðu sýnt ann-
að. Nú var Gunnlaugur Briem póst- og
símamálastjóri beðinn að gera nýja áætlun
um dreifmgu sjónvarps (sem er tæknilega
náskyld þráðlausum síma) og komu nú
fram viðráðanlegri hugmyndir en fyrr,
sem gerðu allt málið auðveldara.
• Undirbúningur hefst
Hinn 22. nóvember 1963, viku eftir að
Bjarni Benediklsson tók við forsætisráð-
herraembætti af Olafi 'I'hors, samþykkti
ríkisstjórnin loks að hrinda af stað undir-
búningi íslensks sjónvarps. Var skipuð
nefnd til að vinna það verk, Benedikt
Gröndal fotmaður, Vilhjálmur Þ. Gísla-
son, Sigurður Bjarnason, Þorvaldur
Garðar Kristjánsson, Þórarinn Þórarins-
son, Björn Th. Björnsson, og síðar bættist
Þorsteinn Hannesson við.
Nefnd þessi hóf þegar víðtæka gagna-
söfnun og starfaði mikið, sérstaklega á
stöðugum hádegistundum. Hún hatði
sérfræðinga frá Landsstma Islands sér til
ráðuneytis. Tók nefndin saman skýrslu,
sem skilað var til ráðherra í mars 1964.
Hefur í öllum meginalriðum verið fylgt
tillögum þeirrar skýrslu við uppbyggingu
sjónvarpsins og gætir áhrifa hennar enn í
dag.
Fyrsta verk nefndarinnar var að setja
upp drög að sjónvarpsdagskrá, sem hugs-
anleg væri, svo að meta mætti hvort rétt
væri að ráðast í fyrirtækið eða ekki. I þeim
fyrstu drögum voru fjölmargir liðir, sem
síðar urðu vinsælir þættir, svo sem hug-
mynd um þáttinn Muni og minjar, sem
Kristján Eldjárn gerði frægan. Svipaðan
þátt hafði ég séð í bresku sjónvarpi, er ég
var eitt sinn á ferð í London.
Sú hefur lielst orðið raunin, að sjón-
varpið hefur sprengt af sér stakkinn, og
dreifmg þess um landið hefur gengið
fljótar en nefndin þorði að vona. Það var
til dæmis hugmynd nefndarmanna, að
vart þýddi að hugsa um framleiðslu ís-
lenskra leikrita fyrsta áratug sjónvarpsins,
en það fór á aðra lund eins og kunnugt er.
I fyrstu var einnig reiknað með 30 manna
starfsliði, sem varð í upphaft 40-50, en
það er nú um 125 fyrir utan sameiginlegt
starfslið Ríkisútvarpsins fyrir allar deildir
þess.
Um þessar mundir stóðu yfir mikil póli-
tísk átök um sjónvarp Varnarliðsins og
komu annars vegar fram hinir kunnu 60
menningar, allt þjóðkunnir áhrifamenn,
en hins vegar áskriftir 14.680 manns með
ameríska sjónvarpinu. Hefði þetta átt að
verða til þess að greiða fyrir viðleilni
manna lil að koma á fót íslensku sjónvarpi
og hefuref til vill flýtteitthvað fyrir því.
• Þingbragði beitt
Sjónvarpsskýrslunni var vel tekið af
fleslum aðilum, þegar menn höfðu fengið
tækifæri lil að kynna sér hana. En þá var
tekið að líða að þinglokum, og talið von-
laust að afgreiða frá Alþingi sérslök lög
ttm íslenskt sjónvarp. Raunar gerðisl þess
ekki þörf, því að útvarpslögin dugðu með
þeirri túlkun, að sjónvarp væri útvarp. En
heimild til að láta aðflutningsgjöld sjón-
varpstækja renna til sjónvarpsins var ekki
fyrir hendi og hún var óhjákvæmileg. An
hennar hafði sjónvarpið ekki fjárhags-
grundvöll fyrst um sinn, ef þá nokkurn
tíma.
Þá fékk ég þá hugmynd, að þetta atriði
mætti hengja aftan í frumvarp um toll-
skrá, sem var langt komið í meðförum
þingsins. Það var þingbragð sem Páll Zóp-
hóníasson hafði einu sinni kennt mér, og
ofl hefur dugað vel. Þessa hugmynd bar
ég undir Gunnar Thoroddsen Ijármála-
ráðherra og Gylfa Þ. Gíslason mennta-
málaráðherra, og tóku báðir henni vel.
Var þetla samþykkt af þinginu og þannig
skapaðist fjárhagsgrunnur fyrir fram-
kvæmd sjónvarpsins með ákvæði í lögum
um tollskrá. Skömmu eftir þinglok tók
ríkisstjórnin ákvörðun um að nota allar
heimildir og færðist þá málið yfir á fram-
kvæmdastig.
Það var svo haustið 1966 að útsending-
ar sjónvarpsins hófust og lokið var meira
en 10 ára aðdraganda, sem var harla ótrú-
legur, eins og fram hefur komið í þessari
sögu. Þá hófst hin eiginlega saga sjón-
varpsins, sem áfram mun halda meðan
þessi miðill lifir og eitthvað annað undur
tækninnar hefur ekki tekið við af honum.
Hver veit hvað gerisl á næstu öld? En þá
mun þessi saga þykja næsta fornfáleg,
þótt hún hafi verið ævintýraleg barátta
fyrir merkri menningarnýjung í augum
okkar, sent tókum þátt í henni. ♦
19