Samvinnan - 01.12.1984, Page 28

Ævintýrið um
André
Courmont
Island
var örlög hans
Eftir Gunnar
Stefánsson
bókmenntafræðing
Ef íslendingar gleyma
Courmont eru þeir
hættir að vera
sagnaþjóð.
I* slendingar hafa munað gesti
sem dvöldust hér skemur og
áttu hingað verra erindi. Ég
Veit að bændur og búalið sem hann
kynntist og vingaðist við á ferðum
sínum muni kunna margt að segja er
fylla megi og skýra þá mynd sem vinir
hans og kunningjar í Reykjavík geyma
af honum. Smám saman myndast úr
því öllu saman söguþáttur með blæ
gamals ævintýris, - sagan um frænda
Ölrúnar Kjársdóttur af Vallandi sem
fló til norðurs sér til skemmtunar,
gleymdi flughamnum á sjávarströnd-
inni og komst ekki heim aftur fyrr en
mold ættjarðarinnar kallaði hann til
sín. Ef íslendingar gleyma André
Courmont eru þeir hættir að vera
sagnaþjóð, hættir að unna ævintýrum.
Þá eru þeir á leiðinni að gleyma
sjálfum sér.“
Þannig lýkur Sigurður Nordal eftir-
mælum um franska málfræðinginn
André Courmont í Eimreiðinni 1924,
endurprentuð í Áföngum. Það er að
líkindum mest vegna þeirrar greinar
sem ennþá leikur liómi um nafn þessa
Frakka í vitund Islendinga, að vísu
nokkuð fjarlægur bjarmi, enda nú
liðnir sex áratugir síðan hann hvarf
héðan úr heimi. Og raunverulega lét
hann ekkert eftir sig nema minning-
una; við eigum engin áþreifanleg
merki um dvöl hans hér og það sem
eftir hann liggur á prenti er næsta fátt.
Hann er talinn hafa lært íslenska
tungu best allra útlendinga eftir daga
Rasmusar Kristjáns Rask sem hér var
öld fyrr, ritaði bók um íslenska mál-
fræði og beitti sér fyrir stofnun Hins
íslenska bókmenntafélags. Engu slíku
er til að dreifa um hinn franska
málfræðing. Sigurður Nordal kveður
svo að orði að engum sem þekkti hann
mundi hafa dottið í hug að nefna
Courmont íslandsvin eins og sumir
aðrir fræðimenn hafa verið nefndir:
„ísland var ekki áhugamál hans eða
tómstundagaman. Það var annað
föðurland hans, ástríða hans, örlög
hans.“ En hver var André Courmont
og hvernig var háttað hinum djúp-
stæðu tengslum hans við ísland?
# Úr evrópskri hámenningu til ís-
landsstranda
André Courmont fæddist í París 17.
ágúst 1890. Faðir hans var efnaður
prentsmiðjueigandi frá Norður-
Frakklandi, en móðirin belgísk og af
hollenskum ættum að nokkru. André
reyndist brátt frábær námsmaður og
var barnungur til mennta settur. Nam
hann fyrst í París en síðan í Englandi
og lagði um skeið stund á enskar
bókmenntir í Cambridge. Meistara-
próf tók hann við Parísarháskóla.
Árið 1910, rétt tvítugur, lauk hann
glæsilegum námsferli með því að
verða hlutskarpastur í lærdómssam-
keppni sem veitir forgangsrétt að
kennaraembættum.
Courmont stóðu nú ýmsar leiðir
opnar til frama. En í námi hans hafði
áhugi vaknað á íslensku, frumtungu
norrænna mála, og þegar leitað var
eftir frönskukennara við hinn nýstofn-
aða Háskóla íslands í Reykjavík bauð
Courmont sig fram. Haustið 1911
kom hann til íslands. Pá hafði hann
þegar kynnst nokkrum íslendingum,
þeirra á meðal Jónasi Jónssyni frá
Hriflu sem dvalist hafði í París vetur-
inn 1910-11. Urðu þeir síðan góðir
vinir og Jónas samdi um Courmont
eftirmæli sem birtust í Tímanum 1923
og síðan í bók hans Merkir samtíðar-
menn.
Courmont var frönskukennari í
Reykjavík í tvö ár. Ferðaðist hann þá
mikið um landið og kynntist mörgum.
fólki af ýmsum stéttum og stigum.
Árið 1913 hélt hann aftur til Frakk-
28