Samvinnan - 01.03.1986, Blaðsíða 62

Slík viðurkenning var á þessum tíma einsdæmi, þegar í
hlut átti ómenntaður og ættsmár bóndi
Náðargjöf frá kónginum
Grein um
brautryðjendur
íslenskrar
myndlistar
og ræktúnar-
byltinguna
í Skriðu
Jón hét maður Hallgrímsson og
bjó að Naustum við Akureyri í
byrjun átjándu aldar. Um Jón
þenna er ekki margt kunnugt, nema
hann var góður bóndi og hagleiksmað-
ur og af merku fólki kominn þar í
sveitunum. Föðurbróðir hans var t. d.
Ásmundur skáld Sæmundsson í Sanr-
komugerði er orti Hervararrímu og
fleira sem frægt varð.
Jón á Naustum var kvæntur og átti
börn. Ekki er rúm til að gera hér
frekari grein fyrir þeim, nema synin-
um Hallgrími er fæddist á Naustum
árið 1717 ogólstþarupp hjáforeldrum
sínum. Hallgrímur tók við búinu á
Naustum eftir þeirra dag en flutti sig
nokkru síðar að Kjarna, sem var næsti
bær við Naust. Kona Hallgríms var
Halldóra Þorláksdóttir frá Ásgeirs-
Hallgrímur Jónsson,
bóndi á Halldórsstödum í
Laxárdal var einn kunn-
asti tréskurðarmeistari og
málarí síns tíma. Hér sést
skápur, sem hann hefur
smíðað, skorið út og
skreytt litum. Ofan á
skápnum er fjöl, sem
Hallgrímur hefur einnig
skoríð og málað.
brekku í Skagafirði. Bjuggu þau hjón
allmörg ár á Kjarna og þar og á
Naustum fæddust elstu börn þeirra,
sem frægt hefur orðið í sögunni, því
þaðan er ættarnafnið Kærnesteð
kornið. En það nafn hefur komið við
sögu þjóðarinnar allt framá okkar tíð,
eins og kunnugt er.
# Náðargjöf frá kónginum
Frá Kjarna fluttust þau Hallgrímur og
Halldóra austur í Laxárdal í Þingeyj-
arsýslu og bjuggu fyrst á Halldórsstöð-
um,, en síðan lengi að Kasthvammi og
þar voru flest börn þeirra fædd, en þau
urðu 15 að tölu. Áf þeim hjónum er
því kominn mikill fjöldi manna, og
eru í þeim hópi mjög margir atgerfis
og framfaramenn og listamenn, ekki
síst tréskurðarmenn og málarar. Má
með réttu segja að ætt þeirra hjónanna
hafi orðið sérlega kunn fyrir dugnað
og hagleik samfara óvenjulegri útsjón-
arsemi. Og má þá hafa í huga þau kjör
sem þau hjón hljóta að hafa búið við
með sinn stóra barnahóp sem og börn
þeirra flest, og einnig tíðarfar og
almennt ástand í landinu á þessum
tíma.
Hallgrímur Jónsson var ekki aðeins
duglegur bóndi, hann var og ekki
síður smiður og tréskurðarmaður og
mun eitthvað hafa bætt afkomu sína
með slíkum störfum. Var Hallgrímur
slíkur listasmiður og hugvitsmaður
eftir því, að mikið orð fór af honum.
Kunnastur er hann þó trúlega núorðið
fyrir málverk sín og myndskurð. Eru
til verk eftir hann í Þjóðminjasafni,
bæði altaristöflur og önnur myndverk
og smíðisgripir svo sem haglega út-
skornir skápar. Altaristöflur hans
þykja merkilega persónulegar, þótt
þar megi að áliti listfræðinga greina
áhrif barrokstefnunnar sem þá var lítt
kunn liststefna hér á landi. Ekki mun
Hallgrímur þó hafa stundað listnám
erlendis svo sem synir hans gerðu.
Á efri árum sínum hlaut Hallgrímur
opinbera viðurkenningu fyrir list sína
og önnur störf. Var hann þá kominn í
skjól sonar síns að Upsum í Svarfað-
62