Tímarit íslenzkra samvinnufélaga - 01.05.1923, Blaðsíða 24

18
Tímarit íslenskra samvinnufélag-a.
Allir kannast við þann mann, einn hinn
John Stuart frægasta og besta af heimspekingum. 8.
Mill. maí síðastliðinn voru liðin 50 ár frá dauða
hans. Enskir samvinnumenn mintust þá
þess, að Mill var hinn fyrsti fræðimaður, sem veitt hafði
samvinnustefnunni eftirtekt, og verið henni vamarmað-
ur. Árið 1848 kom út hið mikla verk Mills um hagfræði.
pá, 4 árum eftir að Rochdale-vefararnir byrjuðu sitt fræga
kaupfélag, taldi Mill hin frjálsu samtök, sem þar var haf-
ist handa með, vera fyrirboða betri tíma. Helsta kvíða-
efni hans viðvíkjandi framtíð félaganna var mentunar-
leysi og vanþroski almennings. Mill studdi mörg hin fyrstu
kaupfélög, bæði í orði og verki, gaf þeim fé og ritaði um
þau vamargreinar. þegar enska samvinnuheildsalan vígði
nýja stórbyggingu 1869, skrifaði Mill: „það er enginn
þáttur í samvinnustarfseminni, sem eg vildi heldur
styðja“. 1 einkabréfum hans er oft minst á samvinnuna, og
jafnan lofsamlega. Hvað eftir annað lýsti hann yfir, að
það væri sín skoðun, að ef samvinnan gæti kent almenn-
ingi heiðarleik og mannslund, þá myndi hún gerbreyta
þjóðfélaginu, bæði í siðferðilegum og fjárhagslegum efn-
um. Og eitt sinn sagði Mill: „Af öllum þeim öflum, sem
nú vinna að því, að lyfta þeim mönnum, sem vinna erfiðu
verkin í svita síns andlitis, á hærra stig líkamlega, félags-
lega, siðlega og andlega, er samvinnan, nú sem stendur,
líklegust til mikilla afreka“.
Prófessor Hall, forstöðumaður fræðslu-
„Meiri deildar ensku kaupfélaganna, sagði nýlega
mentun“. í fyrirlestri í London: „Samvinnumentun
hefir aldrei verið eins nauðsynleg og núna.
Veikefni þau, sem verður að .leysa, eru svo erfið, að ekki
veitir af framsýnum stuðningi hvers félagsmanns". Mr.
Hall hefir umsjón með mörgum fyrirlestramönnum og
kennurum, sem vinna að því, að auka samvinnumentunina
i landinu. þegar búið verður að stofna hinn mikla alþjóða-
háskóla fyrir samvinnufræði, sem verið er að efna til í
Englandi, verður Mr. Hall vafalaust forstöðumaður.