Tímarit íslenzkra samvinnufélaga - 01.10.1923, Síða 115

Tímarit íslenskra samvinnufélaga. 161
um þar í landi: lagningu járnbrauta, hafnargerðum og
skipaskurðum. Lesseps, sem stýrði verki við Suesskurð-
inn, hafði numið í fjöllistaskólanum.
Litlu eftir að Comte kom til Parísar, var Napoleon
fyrsta hrundið af stóli, en við völdum tók hin gamla, íhalds-
sama konungsætt, er ráðið hafði Frakklandi öldum saman.
Var nú leitast við á margan hátt að afmá flest það, er
minti á stjórnarbyltinguna og keisaradæmið. En fjöllista-
skölinn var barn byltingarinnar og gat ekki afneitað eðli
sínu. Mjög margir af lærisveinunum voru lýðveldissinnar,
og einn af þeim var Comte. Stjórnin hafði illan bifur á
skólanum. Nú bar svo til, að nemendur lögðu fæð á einn
kennarann og sýndu nokkur merki þess opinberlega.
Comte var þar framarlega í flokki. Stjórnin notaði tæki-
færi þetta, lét loka skólanum um stund og tvístra læri-
sveinunum. þetta var 1816. Comte hafði þá numið í fjöl-
listaskólanum í tvö ár. Skólagöngu hans var nú lokið. Hann
var þá aðeins 18 ára. En svo vel hafði hann unnið að námi
sínu, að undirstaða sú, er hann hafði fengið, varð honum
nægileg til að skilja vel meginþætti allra náttúruvísinda,
stærðfræði og heimspeki.
Comte hvarf í bili heim til foreldra sinna, en að-
eins skamma stund. þekkingarleit hans hafði ekki nægilegt
starfssvið í smábæ úti á landi. París, „hjarta heimsins",
með sínum margháttuðu menningarlindum, heillaði hug
hans. Comte leitaði þangað aftur von bráðar og bjó síðan
í París, oftast við þröng kjör, það sem eftir var æfinnar.
Comte byrjaði að hafa ofan fyrir sér með illa laun-
aðri tímakenslu. Tekjurnar voru sárlitlar, og hann varð að
sið fátækra námsmanna að leigja þakherbergi uppi undir
súð, þar sem hitinn er mjög óþægilegur á sumrin. En þrátt
fyrir fátæktina hafði Comte aðstöðu til að lesa mikið og
halda áfram heimspekisnámi sínu, einkum sögu vísindanna.
Eitt sinn gerðist hann út úr neyð húskennari hjá efnuðum
manni. þar fékk hann gott herbergi og þægilega aðbúð.
En um leið þótti honum vistin bindandi, leiðinleg og ófrjáls.
Hann kaus heldur fátæktina og frelsið, og flutti aftur í
11