Tímarit íslenzkra samvinnufélaga - 01.03.1925, Blaðsíða 45
Tímarit íslenskra samvinnufélaga. 235
urinn ríkir, en hann stjórnar ekki“ (The King reigns, but
does not govern), og hún hefir orðið eitt af helstu kjör-
orðunum í breskum stjórnmálum á síðari tímum.
Konungarnir reyndu í lengstu lög, að halda fast við
sinn forna rétt, til þess að velja sér ráðherra. En 1745
ætlaði einn af vildarmönnum konungs, og mikill atkvæða
maður, að mynda stjórn, en neðri deild þingsins vildi ekki
styðja hann. Konungur varð því neyddur til að fá stjórn,
sem meiri hluti deildarinnar samþykti. Með þessu var þing-
ræðið eiginlega grundvallað, þó það væri ekki lögfest,
i'remur en flestar aðrar breskar stjórnai’venjur.
Árið 1718 áttu að fara fram þingkosningar á Eng-
landi, en þá voru nýlega afstaðnar innanlandsóeirðir, svo
stjórnin var hrædd við kosningabaráttuna og æsingar
þær, sem af henni leiddu. þingið lengdi því kjörtímabilið
frá þrem árum upp í sjö ár, og þannig var það til 1911,
að það var fært niður í 5 ár einsog það er nú.
pessi atburður er ágætt dæmi upp á þróun hinnar
bresku þingstjórnar. þegar einhver liður í stjórnarfar-
inu er orðinn úreltur eða óhagstæður, er hann tekinn
burt og annar settur í staðinn. það eru hagsmunirnir sem
ráða, en alls ekki kenningarnar um jafnrétti og almenn
mannréttindi. Menn fá ekki að kjósa til þings, af því að
þeir hafi neinn heilagan rétt til þess, heldur af því, að
það þykir hentugt fyrir velferð ríkisins, að þeir fái að
leggja atkvæði sín á vogarskálarnar. Ekkert væri Parla-
mentinu fjær, en að samþykkja og gefa út almenna mann-
réttinda yfirlýsingu, eins og þjóðþingið franska gerði
1789. Englendingar eiga meira að segja, enga eiginlega
stjórnarskrá eftir vorum skilningi. í staðinn fyrir stjórn-
arskrá, koma ýms lög og samþyktir, sem settar hafa
verið á ýmsum öldum, eftir því sem best þótti henta í
hvert sinn. þingstjórn Englendinga hefir vaxið einsog
grasið á jörðinni, og er því harðla ólík þingstjórnartilhög-
unum flestra annara þjóða. þar hafa ítarlegar stjórnar-
skrár verið samdar, venjulega eftir snöggar byltingar.
Allt stjórnarfarið er sett í rökrétt kerfi, en hinn sögu-