Neisti - 15.01.1970, Blaðsíða 5
skyldunnar til - t
að treysta 1
«\ neyzlugrunn- \
í j inn auk helgi-
/ blæsin? sem
/ hvflir yfir heim-
ilinu og gerir sitt
kenndur er í skólum og sá sem menn
halda gjarnan á lofti, er að þar fáist
fullnæging tilfinn ing-
arlegra ___
" Spurningin um konuna " er venjulega virt að .vettugi f könn-
unni á stéttaskiptingu þjóðfélagsins . Það er vegna þess að
stéttir eru annars vegar venjulega ákvarðaðar eftir tengslum
þeirra við framleiðslutækin en hins vegar er ekki gert ráð fyr-
ir að konur hafi nokkra sérstöðu f þessu tilliti . Konur sem
þjóðfélagshópur virðast na til allra stétta. Talað er um verka—
konur , miðstéttarkonur o. s. frv. . Staða kvenna er greinilega
lægri stoðu karla , en könnun á þessu ástandi lendir venjulega
út f rc". aður um aðhæfingu að þjófélaginu , sálfræði , snakk
um persónuleg tengsl eða hlutverk hjonabandsins sem stofn-
unar f þjóðfélaginu . Eru þetta aðalatriði ?
Þegar þvf er haldið fram , að rætur þeirrar meinsemdar
að litið er á konuna sem annars flokks veru , séu
efnahagslegar , er hægt að sýna fram á að konur
sem heild hafi samt sem áður vissa afstóðu til
framleíðslutækjanna og sú staða sé allt ónnur en
karlmanna .Hinir persónulegu og sálfræðilegu
þættir eru þá afleiðing þessarar sérstóku af-
stóðu og breyting á hinu sfðarnefnda er nauð-
synlegt (ekki fullnægjandi) skilyrði til að
breyta hinu fyrra . Sé þessi sérstaða kvenna
til framleiðslunnar viðurkennd , þá falla
skilgreiningar á aðstóðu konunnar eðli-
lega saman við kenninguna um stétta-
skiptingu þjóðfélagsins . Grundvóllur
umræðna um stéttaskiptingu f kapftal-
fsku þjóðfélagi er skiptingin milli
þeirra sem eiga framleiðslutækin og
hinna sem selja vinnuafl sitt.
Ernest Mandel segir :
” Aðstæður launamanna eru f
hnotskurn þær , að þeir
hafa ekki aðgang að
framleiðslutækj-
unum og f
markaðsþjóð-
félagi neyð-
ist launamað-
urinn til að
selja vinnu-
afl sitt . f
skiptum fær
hann laun sem
gera honum kleift
að afla viðurværis
nauðsynlegu þórfum
hans og fjólskyldu hans
Þetta er hin hefðbundna skil-
greining á launavinnumanninum,
öreiganum. Af henni spretta
ákveðin tengsl hans við ávöxtinn af
vinnunni og við alla stöðu hans f þjóðfél—
aginu, sem draga má saman f eitt orð,
firrineu. En af þessari skilgreiningu spretta ekki
endilega niðurstöður um neyslu hans... eða þarfir, eða
að hve miklu leyti hann getur fullnægt þeim."
Okkur vantar sarnsvarandi skilgreiningu á stöðu kvenna.
Við þörfnumst ekki fyrst fullkominna rannsókna á hinum
efnahagslegu kringumstæðum f þjóðfélaginu, sem ákvarða
"hópinn konur".
Ágætur kafli úr verkum Mandels bendir á leíð til slíkrar
skilgreiningar.
- "Varan er framleiðsla sem gerð er fyrir markaðinn and-
stætt framleiðslu til beinnar neyslu. Sérhver vara verður að
hafa bæði nytjagildi og skiptagildi. Hún verður að hafa
nytjagildi þvf annars mundi enginn kaupa hana, og væri
hún þvf gagnslaus framleiðsla, en vara sem ekki hefur
nytjagildi hefur heldur ekki skiptagildi. Á hinn bóginn þarf
vara með nytjagildi ekki endilega að hafa skiptagildi. Hún
hefur skiptagildi ef þjóðfélagið, sem hún er framleidd f
byggir á vöruskiptum. f kapitalisku þjóðfélagi hefur vöru-
framleiðsla þ. e. framleiðsla á skiptagildum
þróast lengst. Það er fyrsta þjóðfélagið f
mannkynssögunni þar sem meiri hluti fram-
leiðslunnar eru verzlunarvörur. Hins vegar er
ekki öll framleiðsla fkapitalisku þjóðfélagi
verzlunarvara. Tvenns konar framleiðsla
hefur eingöngu nytjagildí þ. e . f fyrsta lagi
framleiðsla bænda, sem fer til eigin neyslu, f öðru lagi er
heimilisvinna f kapitalisku þjóðfélagi ekki söluvarningur.
Hún hefur eingöngu nytjagildi. Það er staðreynd þrátt fyrir
að mikið vinnuafl þurfi til heimilisstarfa. f hvert skipti
sem soðin er súpa eða staglað f gat á brók, þá er það fram-
leiðsla, en alls ekki ætluð markaðnum. Tilkcma vörufram-
leiðslu og þess kerfis , sem af þvf leiðir
hefur umbylt vinnuháttum manna
og skipulagningu þjóðfélagsins."
Það sem Mandel hefur e.t.v. ekki
tekið eftir er að þessi sfðasta setn-
ing hans er hárrétt .
Tilkoma vörunnar hefur gjörbreytt
vinnuháttum manna . Hann bendir
á , að næstum öll heimilisvinna f
kapftalfsku þjóðfélagi (einnig nú-
verandi sósfaifskum ) er á þessu
formarkaðsstigi . Þetta er vínna ætl-
uð konum og f ljósi þeirrar staðreynd
ar finnum við grundvöll fyrir skilgrein-
ingu á konum .Þótt mikill hluti
heimilisvinnu sé barnauppeldi sem
er nauðsynlegt viðurkennir verzl-
unarþjóðfélagið heimilisvinnu
ekki sem"raunverulega vinnnt"
Það að konum er ætlað að vinna
þessa "óraunveruleeu vinnu "
skapar hugtakið kven-"menn"
og þýðir að þeir hafa ekkisömu
afstöðu til framleiðslunnar og
"rnenn". Við
skulum
að
svo
komnu
máli skil-
greina konur
semljraffieiða
einföld nytjagildi
tengd heimiiinu .
Rétt er að taka fram
að
konur eru
ekki útílokaðar frá vöru-
framleiðslunni , þrátt fyrir þátttöku
þeirra f henni er stöðugt litið á þær sem hóp , þær
gegna engum ábyrgðarstöðum á þessa sviði , og
talið að slíkt sé ekki til frambúðar. Karl-
menn eru hins vegar ábyrgir fyrir vöru-
framleiðslti; raunverulega er þeim
ekki ætlað sérstakt hlutverk á
heimilinu . T. d. er talið
ókarlmannlegt og ósiðlegt f
alla staði og jafnvel skaðlegt j
að karlmenn vinni húsverk
Efnahagslegur grundvöllur
fyrir stöðu konunnar sem ann-f
arsflokks veru er að finna f
þessari skilgreiningu á kon-
unni . f þjóðfélagi sem grund-jj
vallast á verðgildi peninga
vinna konur sent hópur utan
peningakerfisins . Vinna þeirra
er ekki virt til peninga og
þar af leiðandi einskis virði ,
Og þvf ekki raunveruleg vinna . Konurnar sjálfar sem vinna þessa
verðlausu vinnu geta varla vænzt þess að vera jafn mikils virði og
menn sem vinna fyrir peningum . Staða kvenna f þjóðfélaginu
minnir þvf á stöðu hirðingja og bænda .
Engels bendír á "að fyrsta skilyrði fyrir frelsi konunnar sé að all-
ar konur taki þátt f almennum iðnaðarstörfum . Þetta er orðið mögu-
legt , ekki aðeins vegna nútfma fjöldaframleiðslu , sem hefur ekki
aðeins gert konunni mögulegt að taka þárt faimennum iðuaðir-
störfum , heldur beinlfnis þarfnast vinnu konunnar , meira að segja
leitast við að breyta heimilisvinnu f almenna iðnaðarframleiðslu."
Seinna f sama kafla : "Við sjáum þegar að frelsun konunnar og jafn-
rétti þeirra við karlmenn er óhugsandi og svo hlýtur að verða svo
lengi sem kvenmenn eru úrilokaðir frá vöruframleiðslu og bundnir
við húsverk til eigin nota."
Margir sem um þessi mál hafa fjallað hafa ekki tekið með f reikn-
inginn, að vandamálið er ekki einfaldlega það, að fá konuna til
þátttöku f NÚVERANDI IÐNAÐARFRAMLEIÐSLU HELDUR ER VANDA-
MÁLIÐ FYRST OG FREMST HVERNIG BREYTA EIGI HEIMILISSTÖRF-
UM OrnCverandi HORFI í FÉLAGSLEGA FRAMLEIÐSLU.
Þegar rætt er um breytingar á heimilishaldi f félagslegt horf, f
þróuðum iðnaðarþjóðfélögum, koma yfirleitt upp hugmyndirnar um
stofnanir f líkingu við útungunarvélar.
Það er augljóst að sérhver fjölskylda, sérhvert heimilishald myndar
einstaka framleiðslueiningu f skilningi foriðnbyltingarsamfélagsins
híð sama á sér stað um smábændur. Aðaldrættirninr eru skýrir,
samskonar einkaeðli vinnunnar byggt upp á frændsemistengslum.
(nað er athyglisvert að gera sér grein fyrir öðrum þáttum f hinu
ijölþætta hlutverkí fjölskyldunnar, sú staðreynd að æskilegir kven-
eiginleikar byggjast ekki á hagrænum jjáttum). Hagræðing á fram-
te osluháttum, sem birzt hefur f fjöldaframleiðslu hefur ekki fest
rætur á þessu sviði.
•fcXlSUS V\\(xl -u oWfco-r
V>\o‘b\f^oC5v Cy&Xxxx- cCbeívws
\vcyvtvV, ; K ccu_c^cx_v3ci \^\ujt-
't>vcur , vj cjLc.0oeÁcclWv
eX Gv- o y l*tL\rvCj<xr
Iðnvæðing er f sjálfu sér uppspretta mikilla gæða fyrir mannkynið;
arðrán og afmennskun fara samhliða kapftalisma en ekki nauðsynlega
iönvæðingu. Það er tvennt ólfkt að vera hlynntur þvf að breyta
heimilisstörfum yfir f félagslegt horf f kapftalBku eða sósfalfsku
þjóðfélagi. f sfðarnefnda væri framleiðslan f þágu almennings en
ekki einkaauðgunar, og afleiðingin ætti að verða frelsun, ekki af-
mennskun. f þessu tilliti er hægt að tala um félagsleg form á
framleiðslu. Þessar skilgreiningar eru ekki hugsaðar frá tæknilegu
sjónarmiði heldur til aðgreiningará tveimur mikilvægum horfum
iðnvæðingar. Þannig er óttinn við að heimilshald færðist f verk-
smiðjustfl, ef þvf yrði breytt f félagslegt horf, mjög eðlilegur við
kapitalfskar kringumstæðir. Ef sósfalfskir framleiðsluhættir ríktu og
gróðasjónarmiðið og hin firrta vinna, sem þvf fylgir væri horfið, er
■engin ástæða til að ætla að f iðnvæddu bióðfélagi gæfi
iðnvætt heimilishald ekki betri raun s.s. betra fæði,
þægilegra umhverfi, viturlegra og ástúðlegra barnauppeldi
i o.s. frv. heldur en rikir f dag hjá kjarnfjölskyldum
nútfmans (þ. e. foreldrar plús börn, andstætt sifjafjöl-
skyldum). FJÖLSKYLDAN :
UNDIRSTAÐA " KERFISINS "■
Einn tilgangur fjölskyldunnar, sá sem
þarfa,:
þarfa
fyrir
sam
veru,
félagsskap og öruggt fylgilag. Þetta þjóðfélag, sem við
búum i, sér okkur fyrir nokkrum öðrum leiðum til að
fullnægja slíkum þörfum, t.d. er samband vinnufélaga
eða vina ekki álftið nándar nærri jafn mikilvægt og eig-
inkonu- eiginmanns- og barna- samband. Jafnvel eru
önnur frændsemistengsl álitin annars flokks. Þessi til-
gangur fjölskyldunnar er nauðsynlegur til að styrkja hana
þannig, að hún geti uppfyllt annað skilyrðið, hið hag-
fræðilega. Launavinnumaðurinn, húsbóndafaðirinn,
vinnur fyrir sjálfum sér, en "greiðir" einnig vinnu eig-
inkonu - móurinnar, og heldur börnunum uppi. LAUN
EINS MANNS GREIÐA VINNU TVEGGJA. Orslitaþýðing
þessa þáttar sést, þegar fjölskylda leysist upp með
skilnaði.' Ennþá verður fjármálahliðin mikilvægust, ef
börn eru f spilintp karlmaðurinn verður að halda áfram
að greiða fyrir vinnu konunnar. Laun hans eru oft ófull-
nægjaridi til að gera honum kleift að halda uppi annarri
fjölskyldu. f slíku tilfelli verður hann að fórna tilfinn-
ingum sfnum á altari fyrri konu og barna. Af þessusést,
að ef um ágreininger að ræða, ráða fjármálin fremur
úrslitum en tilfinningar. Og það f þjófélagi, sem kenn-
ir að megintilgangur fjölskyldunnar sé að fullnægja til-
finningalegum þörfum. f efnahagslegu tilliti er kjarn-
fjölskyldan afar mikilvæg, til viðhalds kapftalfsku þjóð-
skipulagi. ÞAR SEM HEIMILISSTÖRFIN ERU GREIDD
MEÐ VINNULAUNUM HÚSBÖNDA - FÖÐURINS, HEFUR
HANN LITLA MÖGULEIKA TIL AÐ FORSMÁ VINNU-
MARKAÐINN: Möguleikar hans til að skipta um vinnu
takmarkast jafnvel. Konunni er neitað um virkt starfs-
svið á vinnumarkaðnum og ræður þvf litlu um þau ytri
skilyrði er stjórna iffi hennar. Efnahagsleg og tilfinn-
ingaleg tengsl fléttast saman HCN VERÐUR SEM ÁHORF-
ANDI, ER EKKI HEFUR UkSLITAVALDÁ EIGIN L*FI.
Hún er íhaldssöm, óttasleginjStuðningsmaður óbreytts
ástands.
Saga konunnar í iðnaðargeira efnahagslífsins
hefur einfaldlega byggzt á eftirspurn á vinnu
krafti í þeim geira. Konur eru geysistórt
varalið, sem grípa má til þegar þörf krefur(/
(t.d. í iðnbyltingunni og báðum heimsstyrj-
öldunum). Þegar eftirspurn minnkar (eins
og við skilyrði nýkapftalismans) verða konur
ofgnóttarvinnuafl - sem eiginmenn þeirra,
en ekki þjóðfélagið verða efnahagslega ábyrg
ir fyrir.
Ef konur vinna utan heimilis verða þær að komast yfir
tvöfalda vinnu. Konur, einkum með börn hafa einfald-
lega tvenn störf með höndum;þeim leyfist eingöngu að
taka þátt f framleiðsluferlinu,ef þær uppfylla sfna fyrstu
skyldu - við heimilið. Þetta er sérstaklega áberandi f
Sovétríkjunum og öðrum ríkjum Austur-Evrópuj þar sem
kvenmenn hafa mjög verið hvattir til starfa utan heim-
ilis, en ekki hlotið samsvarandi frelsi
til þess að halda konunni frá vinnumarkaðinum, þjóna
hagsmunum nýkapftalismans of vel til þess að auðveld-
lega megi losna við það sem ekki skiptir jafn miklu
grundvallarmáli, að jafnvel þótt nauðsynlegar breyting
ar yrðu á heimilishaldi við kapftalfska framleiðsluhætti
þá hefði það þá ægilegu afleiðingu að öll mannleg sam-
skipti byggðust upp á fjármálaafstæðum . Einmanaleiki
og einangrun fólks f vestrænum þjóðfélögum er þegar
komin á svo hátt stig, að efast má um hvort slík al-
gjör sálræn einvera væri þolandi. Hugsanlegt er að f
rauninni se einn aðalþatturinn f neikvæðri tilfinninga—
legri afstöð.u til kvenfrelsishreyfinga þessi ótti* Ef
raunin er sú, þá er hægt að benda á að möguleg ir val-
kostir -samvinnubúskapur, kibbútsar að fsraelskri fyrirmynd o.s.
frv.-eru betur fallnir til að fullnægja sálrænum þörfum fyrir fél-
agsskap og vinarþel heldur en kjarnfjölskyldan. Þetta má ekki
skiljast þannig að konur eigi að bfða þess að krefjast frelsis og
jafnréttis.Það er efnislegur grundvöllur sem bindur stöðu konunnar
f ríkjandi form; það er ekki einungis litið á okkur sem óæðri ver-
ur, heldur erum við arðrændar. Sem stendur eru ólaunuð húsverk
okkar nauðsynleg fyrir gangverk alls þjóðfélagskerfisins.
Barátta af hálfu kvenna, sem neita aö viður-
kenna það hlutverk er þeim er ætlað, mun a.m.k.
torvelda gang þessa arðráns, trufla starf fjölskyld-
unnar við endursköpun valdakerfis samfélagsins,
og gera þjóðfélag-
inu erfiðara að
halda konum utan
atvinnulifsins.
Öll slík barátta
mun auðvelda
þjóðfélagslega um-
byltingu, sem
myndi framkvæma
raunverulegar
breytingar á fram-
leiðsluafstæðunum.
Ekki er vafamál
að slíkar Umbreyt>*
ingar krefjast
byltingar, og okkar
verkefni er að tryggja
að byltingarsinnaðar
breytingar samfélagsins
b|ndi enda á kúgun
konunnar. (Stytt úr
Monthly Review: Marga-
ret Benston)
frá heimilisstörfum. Ekkert
að tala um jafnrétti kynja á
markaðinum svo lengi sem
ilisstörfin verða f formi
einkaframleiðslu og á ábyrgð
konunnar.
Hugmyndin um kónuna sem
óæðri veru á sér djúpar rætur
í þjóðfélaginu og það mun
verða jafnmikið verk að upp
ræta hana. En þegar grund-
vallar uppbyggingu þjóð-
félagsins, sem fæðir af sér
þessa hugmynd og heldur
við, verður breytt, aðeins
þá er hægt að vonast til að
árangur náist.
þýðir
vinnu
heim-
•* * *
HlutVerk fjöl—)
Fullkomin aðgreining fram-
leiðslu- og neyzlusviðsins hef-
ur aðeins veitt manninum sýnd-
arsjálfstæði. Hann er stöðugt
1 leit að einhverju til uppbótar,
sem styður sjálfsmeðvitund
hans og bætir honum upp félags-
legt ósjálfstæði sitt. Innihald
starfsvitundar hans verður þvf
neyzluvitund hans. Einstakl -
ingurinn skilur sig frá öðr-
um með þvi að fá fleiri og glæsi-
legri neyzluhluti en aðrir.
Þessi afstaða mannsins tilsjálfs
sin hefur úrslitaáhrif á afstöðu
hans til konunnar. Aðgreining
framleiðslu og neyzlu leggur
þvi tvenns konar byrðar á kon-
una:
1. Hún er í óhugnanlega ríkum
mæli orðin að fórnarlambi hug-
myndafræði neyzluþjóðfélagsins,
afstaða karlmannsins til hennar
verður þeim mun líkari viðhorfi
hans til neyzluglyss og stöðu-
tákna eftir þvf sem starf hans
< verður
innihalds-
lausara. Á-
I Df trí SÓkn hans ^neyzlu"
(mX uppbót fyrir firrt starf bitnar
W' l / c | t i/ v^_r — r i i J. í" vaxandi mæli á konunni, sem
F W&[ léTl Kct TMZTuWlítí ■TfflSÍJIfiÓ.r tTtölúflKyhSIflSkarlmaSurlm metur 111
Jvnmnt. j J J J "
Krct/þ kels undpKohvmar 0r h ín
ingar eigin persónuleika og
innanhússskreytingu einka-
lffs ' sms.
2. Til konu sem vinnur utan
heimilis eru eftir sem áður
gerðar þær kröfur að hún ein
vinni hússtörfin. En sftSan er
henni varnað menntunar og
yfirleitt aðgangs að áhugaverð-
um störfum f krafti þeirrar
kröfu sem gerð er til húsmóð-
urstarfa hennar.
Markaðsþj óðfélagið
Samkvæmt borgaralegri hug-
myndafræði á sérhver maður
sér nokkurn höfuðstól. Launa-
maðurinn ávaxtar þann höfuð-
stól sem eigið vinnuafl er hon-
um, atvinnurekendur ávaxta
þann höfuðstól sem þeir eiga f
beinhörðum peningum eða fram-
leiðslutækjum. f stuttu máli:
enginn þykir maður með mönnum
f auðvaldssamfélaginu nema
hann eigi sér nokkurn höf-
uðstól.
Konunni er hins vegar f
grundvallaratriðum haldið ut-
an við framleiðslukerfið,
konur eru þar aðeins sem
varalið. Samkvæmt ríkj-
iandi skilgreiningum er
ríki konunnar heimilið.
Konan á sér þvf engan ann-
an höfuðstól en"meðfæddan
"kvenlega" eiginleika sfna,
raunar fyrst og fremst líkama
sinn. An girndar karlmanns-
inn væri líkami hennar verð-
laus. Hann getur hún aðeins
ávaxtað með þvf að leggja hann
f veltuna, fegra hann og skreyta.
Forsendur frelsunar
Hinar sögulega grundvölluðu
andstæður milli kynjanna verða
ekki yfirunnar nema á grunni
þróunar sjálfvitundar og stjórn-
málalegrar baráttu konunnar.
Hvort tveggja verður að vera
hennar eigið verk. En stórar
hindranir standa f vegi sjálfstæðs
stjórnmálafrumkvæðis konunnar.
Jafnvel sá maður, sem berst f
dag gegn rfkjandi þjóðfélagsskip-
an, valdmennsku og grimmd,
endurskapar f einkalífi sfnu sams
konar valdmennsku og gagnsýrir
það þjóðfélag er hann berst gegn.
Andófsmaðurinn sjálfur vill
gjarnan viðhalda einkageira sfn-
um til að hörfa inn á, þegar opin-
ber stjórnmálabarátta hans bíð-
ur skipbrot eða verður fyrir
skakkaföllum, og þar finnur hann
ósjálfstæði konu og barna gagn-
vart sér sem sárabætur fyrir
hörku þeirrar samfélagsgerðar
sem stendst áhlaup hans og
mótmæli.
Valoiandi sjálfsvitund konunn-
ar felur f sér hættulegt sprengi-
efni fyrir ríkjandi þjóðskipulag,
vegna þess að undirokun hennar
er tvöföld. Hún á sér ekki neina
uppbót eða sárabætur f einkalffi
sfnu eins og karlmaðurinn. Þeg-
ar konan hættir að beina árásar-
hvötum sfnum gegn sjálfum sér
og börnum sfnum og gerir þær
heildarafstæður er skapa kúgun-
arskilyrði hennar að skotmarki
sfnu, þá riðar valdbeitingarkerfi
auðvaldsþjóðskipulagsins á grunni
sfnum.