Neisti - 01.05.1970, Blaðsíða 5

Eru USSR sósialisk?
(Athugasemdir við "Rauðliða grein
Leifs Jóelssonar).
f sfðasta tölublaði NEISTA , tók Leifur jóelsson
stærstu grein Rauðliðans, málgagns félags rót-
tækra f M. H. til gagnrýnnar athugunar".
Greinina er Leifi skapi næst að kalla "vasaút -
gáfu af Marx-Lenfnisma". Ekki skal frekar
rætt um þá nafngift hér, en aðeins bent á, að
hagkvæmt gæti verið að hafa einhverja slíka
vasaútgáfu", þvf ekki eru allir jafn duglegir
við lestur mikilla fræðirita, eins og félaga
Leifi er fullkunnugt um. t>að skal þvf fúslega
játað , að útgefendur sniðu greininni bás með
tilliti til þessarar leti, sem þeir telja einn
mesta táimann fyrir útbreiðslu sósfaliskra
skoðana. Þeir vildu að hún yrði auðskilin
öllum og sem allra stytzt en gæti samt sem
áður brugðið ofurlitlu ljósi á hvað barátta
okkar sósfalista stendur um.
Þetta verkefni er erfiðara en marga kann að
renna grun og er ekki lfklegt af þeim
sökum hafi fræðilegar villur læðst inn f grein-
ina. Ein slfk er að sögn Leifs notkun orðanna
"ríkis" og "ríkisvalds", sem hann segir Rauð-
liðann slá saman f eitt. Honum (Rauðliðanum)
mun hafa láðst að draga nægilega skýr mörk
milli hugtakana og er þessi gagnrýni félaga
Leifs þvf fullkomlega réttmæt. fig er honum
ákaflega þakklátur fyrir að hafa vakið máls á
þessu, en þvf miður get ég ekki sagt hið sama
um framhaldið, þvf hann klikkir út með til-
hæfulausum árásum á Sovétríkin, sem hann
segir ekkivera sósfalisk.
Hér á eftir verða þessi ummæli lftillega tekin
til meðferðar, þó reypist mér ekki unnt að
gera þeim skil sem skyldi, sakir anna. Það
verður þvf að bfða betri tfma. Þess ber mjög
að gæta, að hér verða aðeins túlkuð mfn
persónulegu sjónarmið , en ekki aðstandenda
Rauðliðans sem heildar. Þvf þó að flestir með-
limir félags róttækra séu þeirrar skoðunar að
f Sovétríkjunum sé við lýði "einhverskonar
sósfalismi", þá greinir þá á um ýmislegt f
framkvæmd hans.
Ummæli sfn styður Leifur þeim rökum og
segir m.a.. "þannig segir Rauðliðinn, að
"megin munurinn á hagkerfi sósfalismans og
auðvaldsins liggur f þvf að undir sósfalisma
eru helzu framleiðslutækin ekki lengur f
eigu einstaklingaeða auðhringa, heldur sam-
eign þjóðfélagsins eða þeirra sem við þau
vinna." Ef þessi skilgreining Rauðliðans á
sósfalisma er rétt, þá getur skilgreining
hans á Sovétrfkjunum sem sósfalisku landi
ekki staðist. f Sovétríkjunum eru framieið-
slutækin hvorki "sameign þjóðfélagsins"né
"þeirra sem við þau vinna".
Framleiðslutækin eru ríkiseign og þetta
ríki er engan vegin myndað af verkalýðnum
skipulögðum sem ríkjandi stétt, heldur er
ríkisvaldið einokað af fámennum hóp valda-
manna". Rétt er að taka þessa klausu og þær
ásakanir sem f henni felast, til nánari athug -
unar. f fyrsta lagi skilgreindi Rauðliðinn
Sovétríkin aldrei sem sósfalfskt ríki, og f
öðru lagi verður vart um það deilt, að skil -
greining hans á sósfalismanum er rétt, a.m.k.
f öllum megin atriðum. Ef hún ætti ekki við
um Sovétrfkin , þá væri ályktun Leifs auðvitað
eðlileg, Sovétríkin væru ekki sósfalisk. En
skyldi hann yfirleitt hafa rétt fyrir sér, er hann
hann heldur þvf fram að hún eigi ekki við um
þau?1111}
Avöxtur BYLTINGARINNAR.
"Öreigabylting vor , er eina bylting veraldar-
sögunnar, sem auðnast hefur að færa alþýðunni
efnalegan ávinning auk pólitfskra ávaxta sinna
sinna” sagði félagi Stalfn árið 1935. En
byltingin bar ekki ávöxt átakalaust, þvf að
eftir októberbyltinguna voru sigruðu stétt-
irnar vissar um að þeim tækist að eyðileggja
hana og endurheimta sérréttindi sfn. t>ær
börðust grimmilega og alþýðan sem var stað-
ráðin f að gæta hagsmuna sinna galt f sömu
mynt. hetta var hörð barátta milli alþýðu og'
borgara, sameignar og einkaeignar og jafnvel
þegar stjómarskrá Sovétríkjanna fráárinu 1924
var samin var ástandiðennslíkt, að Ráðstjórn-
in neyddist til að veita auðvaldinu nokkur
þróunarskilyrði jafnframt sósfalismanum.
En eftir margra ára baráttu bar hún loks árang-
ur og árið 1936 var sigur sósfalismans stað-
festur með nýrri sósfaliskri stjórnarskrá. Er
hér er komið sögu verkalýðsstéttin ekki
lengur arðrænd stétt, þvf hún hafði afnumið
auðvaldið, tekið af auðmönnum framleiðslu-
tækin og lögfest sósfaliskan eignarétt á þeim.
Sömu sögu er að segja af bændunum, en þeir
voru langflestir gengnir f samyrkjubúin, en
grundvöllur þeirra er ekki séreign á fram-
leiðslutækjunum, heldur sameign sem vaxin
er upp úr sameiginlegri vinnu( og eru fram-
leiðslutækin þannig beint ''sameign þeirra serr
við þau vinna".). Sósfalisk eign f Sovét-
ríkjunum er annað hvort f formi ríkiseignar
(eign alls þjóðfélagsins) eða f mynd samvinnu-
fyrirtækja eða samyrkjubúa. Ríkiseignin er
fulltrúi æðsta stigs þjóðnýtingar, þar sem
efnisleg verðmæti eru sameign alls samfélag-
sins. Sfðari tegund hins sósfaliska eignaforms
er þvf miður nauðsynlegt á núverandi stigi
en mun hverfa með frekari framþróun þjóð-
félagsins. Af framansögðu er ljóst, að"fram_-
leiðslu tækin eru. sameign þjóðfélagsins eða
þeirra sem við þau vinna", svo fremi sem
ríkið er ekki einkaeign einhvers"fámenns
hóps valdamanna."
l.ENIN OG STJORNSYSLUVALDIÐ
"Alþýða Sovétríkjanna hefur enga möguleika
til að umskapa þetta ríkisvald f samræmi við
stéttarhagsmuni sfna, þar sem hú er svipt öllu
frelsi til að bindast pólitfskum samtökum. Allt
til dauða sfns 1924 þreyttist Lenin aldrei á að
brýna fyrir mönnum, að Sovétríkin væru ekki
"sósfaliskt ríki", það væri ekki einu sinni
hægt að skilgreina þau sem verkalýðsríki,
heldur aðeins sem"verkalýðsríki afmyndað af
stjórnsýsluvaldi". -Hvaða sfðari breytingar
hafa hnekkt þessari skilgreiningu Lenfns" ?
( Leifur Jóelsson).
Astandið f Sovétríkjunum eftir borgarastyr-
jöldina var vægast sagt hörmulegt.
Landbúnaður og iðnaður var svo til f rúst,
birgðir voru litlar sem engar f landinu,
fjöldi manns fór á vergang, gjaldmiðillinn
hrfðféll og skriffinnskan var ógnvekjandi.
Lenfn skildi, að nauðsynlegt væri að losa um
til þess að leysa efr.ahagslffið úr kreppuni.
Sósfalismi yrði ekki byggður á rústum einum.
" Miðað við það miðaldarstig, sem Rússland
hangir enþá á, er kapitalisminn hnossgæti"
útskýrði hann. Vorið 1921 var svo tekin upp
ný stefna f efnahagsmálum, hin svonefnda
N_E_p_ stefna. Með henni var " horfið frá þvf
að byggja upp sósfalisma þegar f stað og tekin
upp ríkiskapitalismi á mörgum sviðum efna-
hagslffsins" ( Lenfn), og fengu jafnvel erlend
fyrirtæki að leggja fjármagn f" blönduð hluta-
félög" á móti ríkinu. Þessi nýja stefna hlóð
undir stétt gróðamannna, borgara sem aifiguð-
ust á auknu verzlunarfrelsi, og efldi veldi
stórbændanna sem fyrir voru.
Barátta og athygli stjórnvalda beindist eftir 1924
f vaxandi mæli að ahrifum N-E-P- stefnunnar,
sem gætti löngu eftir fráfall Lenfns, en sem
fyrr segir varð það ekki fyrr en 1936 sem sigur
sósfalismans var staðfestur með nýrri stjórnar-
skrá. Lenfn hélt þvf ætfð fram , að vænlegasta
leiðin til árangurs fbaráttunni gegn skriffinnsku
og annarskonar vanþroska þjóðfélagsins, væri að
fá fólkið til virkrar þátttöku, "ekki aðeins f
kosningum, heldur daglegri stjórn ríkisins".
Þessi hugmyndafræði Lenfns um sfvaxandi þátt-
töku fjöldans f stjórn ríkisins hefur verið
iðkuð f sfauknum mæli og allt reynt til þess
að fá fólkið " án undantekninga " til slíkrar
þátttöku. Enda þórt þetta verkefni sé erfitt,
Eins og Lenfn endurtók hvað eftir annað , er nú
samt svo komið að miljónir Sovétmanna
læra stjórnun f gegnum verkalýðsfélögin,
Komsomol og allskonar fjöldasamtök.
Blöð Sovétríkjana birta daglega gagnrýni og
skrif óbreyttra borgara eða alþýðusamtaka um
efnahagsmál og stjórnvöld Þiggja fúslega ráð
hjá þeim. Þvf fer þó fjarri að verkið sé al-
gjörlega fullkomnað. Sovétríkin verðaenn um
sinn að vinna ötullega að þvf að fá fjöldann
til en virkari þátttöku f stjórnun rfkisins, þvfað
það er eitt meginskilyrði þess að hið sósfaliska
ríki geti þróast til kommúniskrar sjálfstjórnar
almennings. Með tiliti til hinna gffurlegu
breytinga , sem orðið hafa á Sovétríkjunum
frá dögum Lenfns , hlýtur það að teljast f
meiralagi furðulegt athæfi sem Leifur gerir
sig sekan um , þ. e. að skella skilgreiningu
Lenfns á Sovétríkjtnum sem ósósfalisku ríki
á Sovétríki nútfmans.
grOði ER EKKI GRÖÐI f
sovEtrIkiunum.
Leifur heldur áfram:" Gagnstætt þvf sem út-
gefendur Rauðliðans vilja halda fram, er
gróðahvatin virkjaður f æ ríkara mæli f innra
skipulagi framleiðslunnar og Sovétríkin hirða
sinn skerf af hinum imperfaliska heimsmark-
aði. Það fer fjarri , að sá "sósfalismi", sem
útgefendur Rauðliðans segja ríkja f Sovét-
ríkjunum útiloki arðrán manns af manni og
gefi framleiðslunni nýjan tilgang, þ. e. að
fullnægja sem bezt þörfum allra þegna
þjóðfélagsins , f stað lftils hóps manna".
Það er að vfsu rétt , að gróðahvatinn hefur
verið virkjaður f nokkuð ríkum mæli f
Sovétríkjunum sfðustu árin, en hann á f raun
mjög lftið skylt við þann gróðahvata , sem er
grundvöllur hinnar kapitalisku framleiðslu.
Gróði f auðvaldslöndunum myndast þannig, að
þau umframverðmæti sem verkamaðurin skapar
renna f vasa kapitalistans. Um slíkan gróða
getur ekki verið að ræða f Sovétríkjunum, þar
sem helstu framleiðslutækineru f eign alis
þjóðfélagsins eða þeirra sem við þau vinna".
Mjög margir fslenzkir sósfalistar hafa orðið til
þess að fordæma það fyrirkomulag , að verka-
mennirnir hljóti bónus, þ. e. reynt sé að borga
þeim sem-mest f samræmi við afköst.
Þessi sömu sósfalistar syngja þá gjarnan
ómelta frasa , upprunna frá Peking og" sovét-
fræðingum" vesturlanda, um " endurreisn
kapitalismans" og annað slíkt.
Rauðliðinn lftur hins vegar svo á málið, að
slíkt brjóti ekki f bága við sósfalisman, enda
tekur hann fram að sósfalisminn komi" ekki f
veg fyrir að menn geti hagnast á sjálfs sfn
vinnuafköstum".
STjORNUN FOLKSINS. SKRlkAMYNn AF
BORGARALEGU ÞINGRÆÐI " ?
Sigur sósíalismans f Sovétríkjunum gerði það
kleyft að breyta kosningaskipulaginu til auk -
ins lýðræðis og koma á almennum . iöfnum qp
beinum kosningaretti,. með leynilegri atkvæða -
greiðslu. Póiitfsk undirstaða mRáðstjórnarríkj -
anna eru fulltrúaráð hins vinnandi fólks og hæst;
stjórnarvald landsins er æðsta ráð Sovétríkjanna,
Til þess , sem allra annara fulltrúaráða hin$. er
kosið samkvæmt almennum kosningarétti,
beint og milliliðalaust, en atkvæðisrétt og kjör-
gengi hafa allir þeir sem náð hafa 18 ára aldri.
Æðsta ráðið kýs sér svo forsæti á sameigin —
legum fundi hinna tveggja jafnréttháu deilda
þess. Með þessum hætti er og kosið þjóðfulltrú -
a ráðið, rík isstj órn Ráðstj órnarríkj a nna.
Kommúnistaflokkur Sovétríkjannahefur sfðan
Þvf mikilvæga hlutverki að gegna, að vera vern
verndari alþýðunnar, forustukjarni hennar og
leiðandi afl f framþróun þjóðfélagsins til hins
æðra stigs kommúnismans. f Sovétríkjunum er
hvorki rúm né þörf fyrir annan stjórnmáiaflokk.
Astæða þess er ofureinföld og verður bezt skýrð
með samanburði á borgaralegu og sósfalisku
þjóðfélagi. Sérhverju borgaralegu þjóðfélagi er
skipt niður f mismunandi stéttir, með gjörsam-
lega andstæða hagsmuni eftir afstöðu þeirra til
framleiðslunnar. Stéttirnar skapa sér pólitfsk
samtök til að gæta hagsmuna sinna. Kapftalista-
stettin hefur sinn eigin flokk, landeigendurnir
sinn og verkalýðsstéttin byggir sér einnig sfn
eigin hagsmunasamtök o. s. frv... f Sovétríkjun-
um, sem hafa um langan tfma verið án arðráns
og arðránsstétta, og stefna að stéttlausu þjóðfél-
agi, getur hinsvegar ekki verið nema um einn
flokk að ræða, flokk hins vinnandi fólks, flokk
sem berst fyrir sameiginlegum hagsmunum
þegnanna að sameiginlegu marki, - kommún-
istaflokkinn. Hér er að finna skýringuna á fjar-
veru annarra stjórnmálaflokka f Ráðstjórnarríkj-
unum.Vel má vera að einhverjum öðrum en
Leifi komi þetta skipulag, sem hér hefur verið
rakið, fyrir augu sem "skrfpamynd af borgara-
legu þingræði", en við þvf er ekkert að gera.
Um ágóða fyrirtækjana er það að segja, að
þvf betur sem þau vinna, þvf meiri er ágóði
þeirra. En þetta er á engan hátt endurreisn
kapitalismans", þvfágóði þessi er er notaður
til að þjóna félagslegum hagsmunum.
Um réttmæti þessarar virkjunar gróðahvatans
skal hins vegar ekki deilt hér, en hitt er aug-
ljóst að hún er ekki andsósfalisk, og þar af
leiðandi alls ekki arðrán.
Hlutdeild Sovétríkjana f hinum imperfaliska
heimsmarkaði treysti ég mér ekki að ræða
hér. Fyrir henni eætu legið einhverjar eðli-
legar ástæður og engan veginn er réttmætt að
stimpla Sovétríkinn imperfalisk að órannsökuðu
máli, þrátt fytir þá hlutdeild.
Þannig gera þau t. d. mikið af þvf að aðstoða
lönd þriðja heimsins við efnahagslega uppbygg-
ingu sfna og ekki má gleyma hinni mikilvægu
aðstoð þeirra við frelsisbaráttu Araba,
PEKING OG MOSKVA
Þrátt fyrir afstöðu félaga Leifs til Sovétríkjana,
er grein hans að mörgu leiti merkileg t.d.
kaflinn um starf Gramsci og er gremja hans
um margt nokkuð skiljanleg.
En vart verður hjá þvfkomist að gruna hann
um að fylgja dæmi margra sósfalista og taka
þátt fhinu ofstækisfulla skftkasti hinna tveggja
stóru sósfalisku ríkja . Það skftkast hefur að
undanfömu mótast af fanatfskum gagnkvæmum
ásökunum um að hinn aðilinn hafi tekið
shauvinisma , sósfal - imperfalisma o.s.frv.
upp á sfna arma. Báðir þykjast framfylgja
hinum eina sanna sósfalisma, en hinn aðilinn
er hreinn svikari við alþýðuna. Báðir hafa það
sammerkt að þeir virðast einna helst vilja að
þeirra sósfalismi verði ákveðinn f öllum löndum
heims. Sannleikurinn er hinsvegar sá, að
bæði eru löndin, þó þó séu um margt ólik
sósfalisk, þvf sósfalisminn hlýtur ætfð að taka
mið af hinum ýmsu aðstæðum f löndunum
það verðum við að hafa hugfast og við megum
ekki taka allar sigursælar aðferðir erlendra
kommúnista sem sjálfsagðar við fslenzkar að-
stæður, heldur eigum við að læra af þeim og
beita þeim lærdómi þar sem honum verður við
komið.
Við skulum umfram allt vera minnugir eftirfar-
andi orða Lenfns. " Allar þjóðir munu taka upp
sósfalisma, - slíkt er óhjáhvæmilegt, en allar
munu þær gera það á nokkuð misjafnan hátt,
hver þeirra mun leggja sinn sérstaka skerf til
myndunareinhverskonarlýðræðis, til einhverskonar
konar alræðis öreigana, til mismunandi hraðrar
ummyndunar á mismunandi sviðum þjóðlffsins.
Rúnar Björgvinsson .