Neisti - 23.04.1979, Blaðsíða 8

5. tbl. 1979, bls. 8
Aðloknum samningaviðrœðum íDanmörku
Neistar
utanúr heimi
/D/ AM/N
Dr. Idi Amin Dada, forseti
Úganda og krónprins af Skotlandi,
hefur verið flæmdur frá völdum í
heimalandi sínu og er að öllum lík-
indum flúinn land. Ekki er ólíklegt,
af þekkingu vorri á honum að
dæma, að hann bjóði breska heims-
veldinu byrginn og vitji erfðagóss-
ins (Skotlands), sem situr í festum á
vesturhveli jarðar. Lukkist ekki
þessu afríska ljóni barningur sinn
við breska heimsveldisljónið víg-
tennta, þykir fróðum mönnum ekki
fjarri lagi að Röbberfeis geri ísland
að sinni þrautalendingu og útnefni
sjálfan sig Hundadagakonung hér.
Það er e.t.v. ekki að nauðsynja-
lausu á þessum síðustu og verstu
tímum. . .
ANDSTAÐA
GEGN
KJARNORKU
Óhappið í kjarnorkuverinu við
Harrisburg í Bandaríkjunum hefur
aukið til muna umræðu manna á
meðal um þá hættu sem stafar af
kjamorkuverum. Einnig hafa and-
stæðingar veranna fengið sterkan
meðbyr eftir þetta atvik og farið á
stjá víðast hvar um jarðarkringl-
una. í þessu máli eins og svo mörg-
um öðrum er ekki hlustað á Kass-
öndrudóma vísindamannanna, hér
eru það hagsmunir eigenda kjam-
orkuveranna sem ganga fyrir.
Milljónir mannslífa em einskis virt
vegna gróðafíknarinnar.
Vísindamenn hafa hvað eftir
annað bent á að varúðarráðstafanir
í kjamorkuverum séu ekki nándar
nærri tryggar, eða yfirleitt þekking
manna á því sem þarna fer fram.
T.d. hefur komið í ljós að fyrstu 3
dagana eftir óhappið í Harrisburg
höfðu vísindamenn ekki hugmynd
um hvað ætti að gera. Á meðan
hömuðust pólitíkusar og aðrir
nánir við að lægja öldur ótta og
andstöðu sem gerðu vart við sig.
Þeir sögðu að þetta væri allt í lagi.
öflug hreyfmg andstæðinga kjam-
orkuvera hefur risið ásíðari ámm. í
Austurríki komu þeir í veg fyrir að
eitt slíkt ver yrði tekið í notkun eftir
að það var fullfrágengjð. Þeir hafa
einnig snapað slagsmál við lögguna
í Frakklandi, Ástralíu og víðar.
Upp á síðkastið hafa viðast hvar á
Vesturlöndum verið farnar miklar
mótmælagöngur í tilefni af slysinu í
Harrisburg. í einni slíkri sem farin
var í V-Þýskalandi voru 120.000
manns mættir til þess að mótmæla
rísandi kjarnorkuveri í Gorleben.
Fólk kom viðs vegar að úr landinu
til mótmælanna, m.a. fóru 200
dráttarvélar og vörubílar frá Gor-
leben yfir Lú'neborgarheiði til
Hannover, þúsundir hjólreiða-
manna og gangandi vegfarenda.
Gorleben er frjósamt og fallegt
landbúnaðarhérað. Fari svo að
kjarnorkuverið rísi og verði tekið í
notkun, munu yfirvöldin banna
sölu á mjólk og grænmeti af svæði í
30 km radius kringum verið, sem
mun svipta þúsundir manna lifi-
brauði sínu og heimilum.
Það er ereinilegt að kiarnorku-
verin eru stórhættuleg leikföng, og
að afleiðingar af slysum við þau
gætu verið of afdrifarikar til þess að
misvitrum stjórnmálamönnum og
auðjöfrum sé treystandi til ákvarð-
anatektar í málefnum þeirra. Því
er tími til kominn að fólkið grípi inn
í og stöðvi þessa óheillaþróun.
Fyrsti vísir þessa eru aðgerðir and-
stæðinga kjamorkuvera.
Klassekampen (danski.)
Samningaviðræðum danskra at-
vinnurekenda og Alþýðusambandsins
(LO) lauk um síðustu mánaðarmót.
Formaður LO Thomas Nielsen neydd-
ist til að éta öll stóru orðin oni sig og
samþykkja tillögur flokksbróður síns
Anker Jörgensens. Enn eini sinni hefur
danskur verkaiýður tapað orrustu og
enn einu sinni vinna atvinnurekendur
sigur með aðstoð ríkisstjórnar sósíal-
demókrata.
Aðdragandinn að
samningaviðræðunum
Frá því að ríkisstjórn Venstre
(Borgaraflokkur, sem einna helst líkist
Framsóknarflokknum á íslandi) undir
forsæti Poul Hartlings féll vorið 1975
hafa sósíaldemókratar setið í minni-
hlutastjórn, þar til síðastliðið haust.
í ágúst 1976 kom Anker Jörgensen
efnahagsfrumvarpi gegnum þingið
með aðstoð borgaraflokkana. Þetta
samkomulag var gert án samráðs við
LO. Thomas Nielsen var að vonum
óánægður og taldi, að öllum helstu
baráttumálum sósíaldemókrata hefði
verið ýtt til hliðar. Anker Jörgensen
neyddist þá til þess að gefa forystu LO
loforð um það, að framvegis mundi
hann hafa fullt samráð við Alþýðu-
sambandið. Þrátt fyrir þessi vinnu-
brögð Ankers unnu sósíaldemókratar
stórsigur í kosningunum i upphafi árs
1977.
Síðastliðið haust var Venstre tekið
inn i ríkisstjórnina. Ástæðurnar fyrir
þessari útvíkkun á stjórninni voru
einkum þrjár. f fyrsta lagi sívaxandi
erfiðleikar á að koma stjórnarfrum-
vörpum í gegnum þingið. í sérhverju
meiriháttar máli urðu sósíaldemókrat-
ar að leita samkomulags við marga
aðra flokka og mynda þannig breyti-
legan meirihluta hverju sinni. í öðru
lagi höfðu fjórir hægri flokkar
(Venstre, íhaldsflokkurinn, Miðdemó-
kratar og kristilegir) gert með sér
samkomulag á þinginu. Þetta sam-
komulag varð Ánker Jörgensen að
rjúfa hvað sem það kostaði. í þriðja
lagi voru framundan samningaviðræð-
ur, þannig að taktískt var mikilvægt að
fá fram meirihluta á þinginu.
Þrátt fyrir þau loforð, sem Anker
hafði gefið LO 1976 myndaði hann
stjórn með Venstre 29. ágúst 1978 án
nokkurs samráðs við LO og gegn öfl-
ugum mótmælum verkalýðsforyst-
unnar. Mótmaeli LO voru miklu kröft-
ugri og víðtækari en nokkurn hafði
órað fyrir. Stéttasamvinnupáfanum
Thomas Nielsen þótti sér freklega
misboðið og fullyrti að stjórnin myndi
falla innan 100 daga. Thomas Nielsen
sparaði hvergi lýsingarorðin og kallaði
flokksbróður sinn m.a. „heimskan
skíthæl". Verkalýðsforystunni þótti
Anker Jörgensen hafa ofmetið vald sitt
og leyft sér að sniðganga LO algjör-
lega, þrátt fyrir þá staðreynd, að völd
sósíaldemókrata byggjast í raun á
verkalýðssamtökunum.
Hvað brást?
Eins og áður sagði neyddust sósíal-
demókratar til að taka Venstre inn í
ríkisstjórnina m.a. vegna þess að fram-
undan var samningagerð. Þessa samn-
inga varð að gera án þess að það gerðist
á kostnað atvinnurekenda. En and-
staða verkalýðsstéttarinnar gegn SV-
stjórninni var hörð. Verkalýðsfélögin
höfðu sett fram kröfur um 2500 kr.
(ísl.) lágmarkstímalaun, 35tímavinnu-
viku, 5 vikna fri, á ári, og fullar vísi-
tölubætur (hvenær skyldi ASÍ styðja
svipaðar kröfur). Þessar kröfur neydd-
ist verkalýðsforystan til að setja fram.
Þótt LO-forystan hafi barist gegn
SV-stjórninni var þó annað sem hún
óttaðist jafnvel enn meir, en þaðvarað
fjöldavirkni og fjöldabarátta brytist út
gegn SV-stjórninni ogjafnvel þvísam-
félagi sem LO-forystunni líður svo vel
í.
Andstaða Thomasar Nielsen gegn
SV-stjórninni lamaði hluta vinstri-
armsins i verkalýðshreyfingunni. í
stað þess að notfæra sér andstöðu LO-
forystunnar við SV-stjórnina til að
skapa meiri umræður og sérstaklega
enn meiri virkni gegn ríkisstjórninni
fékk Thomas Nielsen að halda frum-
kvæðinu. Þegar LO-forystan sam-
þykkti svo inngrip ríkisstjórnarinnar
var orðið of seint að grípa til aðgerða.
Þannig er það í rauninni ekki LO-
forystan sem sveik heldur vinstriarmur
verkalýðshreyfingarinnar. Hann sveik
vegna þeirrar tálsýnar sem hann hafði
um baráttumóð LO-forystunnar. Sömu-
leiðis vegna þess að hann notfærði sér
ekki þá möguleika sem mótmæli LO-
forystunnar vissulega gáfu.
Ætlun LO var að sparka Venstre
útúr stjórninni. í þeirra augum var það
aðalatriðið, gangur samninganna hins
vegar aukaatriði. En þá kom Venstre á
óvart og kom mjög til móts við kröfu-
gerð LO. Þar með féll taktík LO-for-
ystunnar um sjálfa sig. Verkalýðurinn
situr áfram uppi með SV-stjórnina og
enn á ný hafa verkalýðsflokkarnir
klúðrað samningagerðinni.
Áður var minnst á svik vinstri arms
verkalýðshreyfingarinnar. Þingflokk-
arnir til vinstri við sósíaldemókrata
(DKP, VS, SF) voru algjörlega á móti
allsherjarverkfalli, en börðust fyrir
verkföllum innan ákveðinna mikil-
vægra geira efnahagslífsins. Slíkar
verkfallsaðgerðir koma ekki og munu
aldrei koma neinu í gegn. Þær geta
t.a.m. aldrei tryggt ákveðin lágmarks-
laun og ákveðna lágmarksvinnuviku
fyrir alla verkalýðsstéttina. Allsherjar-
verkfall meðan á samningagerðinni
stóð hefði hins vegar neytt LO-foryst-
una til að vera harða í viðræðunum við
atvinnurekendur og ríkisvaldið.
En það er ekki öll nótt úti enn.
Framundan eru aðalfundir verkalýðs-
félaganna og þar verður forystan að
standa reikningsskil gerða sinna.
Jafnframt má búast við því að
ríkisstjórnin neyðist til að gera nýja
samninga með haustinu. Fólk hefur
ekki enn gleymt mistökunum í mars og
má því gera ráð fyrir mun meiri hörku
á hausti komanda. Hvort sú harka
nægi til að velta SV-stjórninni og
tryggja að kröfur verkalýðsins nái fram
að ganga mun framtíðin ein skera úr
um.
Gylfi Páll Hersir.
Ef stjornin heldur
áfram á sömu braut,
verður LO að taka
samband sitt við sósíal
demókrata til endur-
skoðunar.