Neisti - 12.11.1979, Blaðsíða 7

Neisti 11. tbl. 1979 bls. 7
EFNANOTKUN
OG VINNU-
UMHVERFI
Vinnuvemd Einar B. Baldursson
Þróun efnaiðnaðarins síðustu ára-
tugi hefur gefið af sér óhemjulegan
fjölda efnasambanda til hagnýtra nota.
Þessi efni, sem oftast byggja á
lífrænum efnasamböndum, eru yfir-
leitt betri en þau efni sem þau leysa af
hólmi. Þetta á við um málningarefni,
lökk, einangrunarefni, hreinsiefni, og
svo mætti lengi telja.
Sérfræðingum varð það fljótlega
ljóst að hin nýju efni voru um margt
mun skaðlegri en efnin sem þau leystu
af hólmi. Útbreiðsla hinna nýju efna
tengdist stóraukinni notkun áður
óþekktra efna, með hættulegar verk-
anir.
Undanfarna áratugi hafa verulegar
rannsóknir verið gerðar á skaðlegum
áhrifum efna á heilsufar manna. Þessi
áhrif eru metin með tilliti til fimm
þátta:
1. hvaða efni kemst verkafólk í snert-
ingu við við vinnu sína.
2. hve miklar eiturverkanir hafa hin
einstöku efni.
3. hve mikið er magn þeirra i andrúms-
loftinu.
4. hve lengi-er verkafólk í snertingu við
efnin.
5. og hvernig má verjast efnunum.
Niðurstöður þeirra mælinga sem
gerðar eru í þessu skyni köllum við
Mark-Gildi eða MG. Þetta gildi segir
til um leyfilegt magn efnanna í and-
rúmslofti vinnustaðanna.
Mismunur mælinga
Markgildið er ekki sjálfgefin og óvé-
fengjanleg vísindaleg staðreynd. Þegar
vísindalegar rannsóknir snerta svið þar
sem ólíkir hagsmunir takast áer raunin
yfirleitt sú að niðurstöðurnar og for-
sendur þeirra endurspegla hvaða tillit
er tekið til hagsmuna hinna andstæðu
hópa. Hvað markgildin varðar eru
hagsmunir atvinnurekenda og verka-
fólks yfirleitt andstæðir. Mengunar-
varnir eru dýrar og atvinnurekendur
hafa því oftast áhuga á því að mark-
gildin séu sem hæst.
Við getum nefnt eitt óþreifanlegt
dæmi um þetta.
Árið 1971 var markgildi blýs sam-
kvæmt bandaríska listanum 0.2 milli-
grömm á hvern rúmmetra lofts (o.2
mg/m3). Hins vegar sýndi bandaríski
vísindamaðurinn Russel fram á það
fyrir meira en 40 árum (1933) að
blýmagn umfram 0.15 væri skaðvæn-
legt. Tíu árum síðar hvatti nefnd, sem
kannaði tjón sökum blýeitrunar, til að
þetta gildi yrði viðurkennt sem mark-
gildi. Árið 1969 fullyrti bandarískur
vísindamaður, Williams, að 0.15 væri
hættulaust magn en 0.2 ekki. Hvers
vegna viðurkennir bandaríski listinn
ekki þessar niðurstöður?
Vegna þess að erfítt er að halda
magni blýs innan 0.15 markanna í
mörgum greinum iðnaðarins.
Talsmenn bandarísku nefndarinnar
reyna ekki að halda því fram að 0.2 sé
hættulaust gildi, heldur er því opinber-
lega lýst yfir að sérstakt tillit sé tekið til
gróðasóknar atvinnurekenda. Þetta er
skýrt dæmi um það hvernig hagsmunir
ráða mati vísindamanna.
Sannanleg
skaðsemi efna.
í sambandi við ákvörðun markgildis
er yfirleitt talað um að útiloka verði
sannanlegt heilsutjón vegna efnameng-
unar andrúmslofts á vinnustöðum.
Þetta þýðir hins vegar ekki eins og
dæmin sanna, að mengun innan
markgildis geti ekki valdið heilsutjóni í
daglegri umgengni, - óþægindum,
ertingu og slæmri líðan. Raunin er sú
að sönnunarbyrðin hvílir ætíð á þeim
sem fyrir tjóninu eða óþægindunum
verður. Til dæmis hefur lengi verið
vitað að logsuðureykur getur valdið
bronkítis. Hins vegar verður sá sem fær
bronkítis af logsuðu eða rafsuðu, að
sanna að reykurinn sé orsök heilsu-
tjónsins en ekki til dæmis sígarettu-
reykingar hans eða samstarfsmanna
hans.
Ólíkar niðurstöður
Eins og áður var nefnt eru markgild-
in ekki óvéfengjanleg vísindaleg stað-
reynd. Það er afar upplýsandi að bera
saman sovéska og bandaríska listann
um markgildi.
Samanburðurinn sýnir, að aðeins
7% bandarísku gildanna eru lægri en
samsvarandi gildi á sovéska listanum,
12% eru eins á báðum listunum, en hins
vegar eru 81% markgildanna ásovéska
listanum iægri en samsvarandi gildi á
bandariska listanum.
Eins og flestum er kunnugt sem
þekkja til aðstæðna í Sovétríkjunum
eru þarlend yfirvöld ekkert frarh úr
hófi kröfuhörð um aðbúnað á vinnu-
stöðum. Því er ástæðulaust að ætla
gildi sovéska listans of lág. í þessu ljósi
er það sláandi að bandariski listinn
hefur víðast hvar verið tekinn til
fyrirmyndar og án þess að grennslast
hafi verið fyrir um forsendur hinna
sovésku gilda.
Viðmiðun bandaríska
listans
Bandaríska nefndin skilgreinir
markgildi efnis „sem magn efnisins í
loftinu og svarar (gildið - innsk. höf.)
til aðstœðna sem álitið er að næstum
allt verkafólk geti unnið við, án þess að
verða fyrir slœmum áhrifum. Vegna
mismunandi mótstöðuafls einstakl-
inga, getur einhver hópur verkafólks
orðið fyrir óþœgindum af nokkrum
efnum i magni sem er lœgra en
markgildi þess og einhver hópur getur
orðið fyrir heilsutjóni í framhaldi af
áður tilkomnum krankleika eða vinnu-
sjúkdómi." (Leturbr. höf.)
Forsendur þess mats sem liggur
markgildunum til grundvallar gera ráð
fyrir því, að heilsu ótiltekins fjölda
verkafólks sé fórnað á altari gróða
atvinnurekenda.
Ölíkar forsendur
Viðmiðanir sovéska og bandaríska
markgildalistans eru ólíkar. Bandaríski
listinn tekur útgangspunkt sinn í
einstakling sem er ungur, býr við góðar
félagslegar aðstæður og fulla heilsu.
Hlutverk markgildalistans er að firra
slíkan einstakling tjóni af bráðaeitrun.
Þar sem slíkur einstaklingur að öllu
jöfnu hefur mikið mótstöðuafl ein-
kennist listinn af því. Um leið og
mótstöðuaflið minnkar, með hækk-
andi aldri, vegna erfiðra félagslegra
aðstæðna eða heilsubrests, minnkar
gildi þessara viðmiðana mikið. Sovéski
listinn tekur útgangspunkt sinn í heilli
starfsævi og höfuðáhersla er lögð á
langtímaáhrif af umgengni við efni
með heilsuskaðleg á hrif. Það er
augljóst hvor aðferðin er í meira
samræmi við hagsmuni verkafólks.
Þetta er um leið skýringin á því hvers
vegna sovéski listinn er ekki tekinn til
fyrirmyndar í auðvaldsríkjunum. Það
er ekki hægt að samræma kerfi sem
byggir á stjórnlausri gróðasókn auð-
valdsins því að tekið sé tillit til
hagsmuna alls almennings. Þessi stað-
reynd einkennir meðal annars starf-
semi þeirra vísindamanna sem vinna á
vegum einkaaðila og ríkis að vinnu-
rannsóknum. Oftar en einu sinni hefur
niðurstöðum um skaðsemi efna verið
haldið leyndum. í mörgum tilfellum
hefur rannsóknunum verið mjög á-
bótavant. Við þessar aðstæður getur
verkafólk ekki treyst á aðra en sjálft sig
og eigin samtök. Kerfisbundin barátta
verkalýðsfélaganna fyrir bættum
vinnuskilyrðum er forsenda alls árang-
urs. Um þetta verður meðal annars
Qallað í næstu greinum.
Örn Ólafsson
Kjósum
Filkinguna!
í firra beitti jeg mjer mjög gegn
framboðinu vinstra megin við Alþíðu-
bandalagið (t.d. í Neista ’78, 10. & 11.
tbl.). Ogjeg hefi ekki skipt umskoðun.
Þá fyllti alþíðufjöldi sjer inn Alþíðu-
bandalagið undir kjörorðinu: Samn-
ingana í gildi. Jeg held að kommún-
istar eigi að taka þátt í slíkum alþíðu-
hreifingum og nota hvert tækifæri sem
þar biðst til áróðurs meðal baráttu-
félaga, tilað útbreiða kröfur til for-
istunnar og til baráttufjelaganna
sjálfra. Jeg held enn að sjerframboðin
’78 hafi verulega spillt slíkum tækifær-
um.
En nú er öldin önnur. Einsog allir
kommúnistar sáu firir, margskerti Abl.
samningana. Aldrei hitti jeg þann
mann sem gat bent á einhvern megin-
mun á þessari svokölluðu vinstristjórn
og næstu íhaldsstjórn á undan. Klumsa
ifir að vera samt alltíeinu dottið útúr
stjórn, boðar Abl. til slíkrar „gegn
íhaldsflokkunum þremur” undir kjör-
orðinu: „Höldum því sem áunnist
hefur“! Er hægt að setja íhaldsstefnu
fram í stittra máli? Já, og svo er þjóð-
frelsisbarátta líka. Hvað felst eiginlega
í því orði? Þó varla herinn burt? Það er
varla hægt að kjósa Alþíðubandalagið
núna nema viðurkenna þá um leið, að
maður vilji halda í ástandið einsog það
er - að maður sje sannur íhaldsmaður.
Ekki veit jeg hvort maóistar bjóða
fram, reindar þikir mjer það engu
skipta. Þeir lafa í skottinu á ríkis-
stjórninni í Peking hverju sinni, hvað
sem hún gerir, líka í hraðskriði hennar
til hægri undanfarið. í utanríkismál-
inu eru því Eik (m-1) og KFÍ/ml orðin
hreint afturhald, t.d. kalla þeir banda-
menn Suður-Afríkustjórnar innan
Angóla „þjóðfrelsisher”. Þetta fólk er
úr sögunni firir löngu, það hefur bara
ekki tekið eftir því. Eða hvenær skildu
þeir verða foristuafl í sjálfstæðri bar-
áttu alþíðunnar, sem sjálfir eru ekki
annað en taglbítar?
Filkingin hefir stöðugt gagnrínt
stjórnarþátttökur Alþíðubandalags-
ins, og sínt framá hvert hún mindi
leiða. Og það hefur verið ríkjandi
stefna hjá Filkingunni að benda á
valkostin: að efla baráttu alþýðunnar
sjálfrar fyrir betra lífi. Þessvegna sínist
mjer að róttækir sósíalistar eigi nú ekki
um annað að velja en að kjósa Filk-
inguna. Þau atkvæði falla ekki dauð,
jafnvel þótt Filkingin kæmi engum
manni að. Þvertámóti, hvert atkvæði á
lista Filkingarinnar er á við mörg
atkvæði á hina listana. Því Filkingar-
atkvæði eru skellur firir Alíðubanda-
lagið, og sá skellur þarf að verða
þungur núna. Ekki vegna þess að það
sje nokkur von tilað bæta Alþíðu-
bandalagið - heldur tilað alþíðan sjái
að það er ekki óhjákvæmilegt að þetta
íhaldssama fólk í bleikum fötum geti
leift sjer hvað sem er.
Lyon, 6. nóv. 1979.
örn Ólafsson
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
MAÖISTAR. . . .
frh. af bls. 4
lýðsins er því miður ekki ennþá komin
á það stig að verkalýðurinn almennt sé
móttækilegur né hafi skilning á bylt-
ingarsinnaðri stefnu og byltingarsinn-
uðum lausnum. Hinsvegar er það ein
megin forsendan fyrir sókn hinnar
byltihgarsinnuðu stefnu, fyrir auknu
fylgi byltingarsinnaðra lausna meðal
verkalýðsins, að afturhaldsöflunum
takist ekki að styrkja stöðu sína á
kostnað verkalýðsflokkanna. Þess-
vegna beinum við því til byltingar-
sinna, til stuðningsmanna okkar og til
maóista og fylgismanna þeirra, að
styðja Abl. þar sem byltingarsinnaður
valkostur býður sig ekki fram. Sókn
íhaldsins á kostnað Abl., án þess að
byltingarsinnaður valkostur styrkist á
einn né neinn hátt verður til þess að
flýta enn frekar hægri siglingu Abl.
Afstaða EIK ml að skila auðu er þvf
pólitfskt glæpsamleg hvernig sem á
málið er litið. Með þvf að skila auðu
eru þeir að setja atkvæði sitt á auð-
valdið. Þeir eru að fela atkvæði sfn
innanum atkvæði hinnar ópólitísku
óánægju, sem sýnkt og heilagt segir, að
„það sé sama rassgatið undir þeim
öllum“, en gerir sér enga grein fyrir
hinum raunverulega mismun, sem
þrátt fyrir allt er á milli borgaraflokka
og verkalýðsflokka.
Eftir kosningarnar þegar í ljós
kemur að umtalsvert magn atkvæða er
í formi auðra og ógildra seðla, þá geta
Eikarar sagt drjúgir með sjálfum sér,
að þeir hafi unnið umtalsverðann
kosningasigur. Þessi afstaða Eikar-
innar er henntistefna eins og hún verst
getur orðið.
Á hinn bóginn teljum við það mjög
þýðingarmikið að fram komi bylting-
arsinnaður valkostur vinstra meginn
við Abl. Slíkur valkostur þarf að vera
byltingarsinnaður með skýrt afmark-
aða stefnu. Þessvegna töldum við það
út í hött, að Fylkingin og maóistasam-
tökin gætu staðið sameiginlega að
framboði. Pólitískar andstæður milli
þessara samtaka í íjölmörgum málum
og sem snerta jafnvel grundvallaratriði
hinnar sósíalísku byltingarstefnu,
hefði gert það að verkum, að slíkt
framboð hefði aldrei orðið annað en
„prinsipplaus” óskapnaður á ein-
hverjum óskilgreindum lágmarks-
grundvelli, sem aldrci hefði getað
staðið undir neinni vitrænni pólitík.
Endurbótastefnu verkalýðsflokk-
anna geta byltingarsinnar ekki teflt
fram einhverri pólitískri loðmollu,
einhverri „prinsipplausri blokk“, þeir
verða að tefla fram sinni byltingarsinn-
uðu heildarstefnu.
Það er þetta sem Fylkingin er að
gera og mun gera í þessum kosningum.
Guðmundur Hallvarðsson
kröfur í tilefni barnaárs. Krölurnar eru
þessar:
- að foreldrar fái launagreiðslur í
veikindum barna sinna,
- að þriggja mánaða fæðingarorlof
verði greitt á fullum launum af al-
mannatryggingum,
- að dagvistarþörf verði brúuð að fullu
á 7 árum og
- að settar verði strangar skorður á
vinnutíma barna og unglinga.
Ráðstefna Rshr. ákvað að Verka-
mannasambandið yrði tekið á orðinu
og að hreyfingin hefði baráttu fyrir því
að þessum kröfum yrði komið inn í
næstu kjarasamninga. Hún stæði því
fyrir fundahaldi í þessu sambandi,
blaðaskrifum og útgáfu dreifirita, svo
að eitthvað sé nefnt. Hátíð Rshr. yrði
einnig helguð þessari baráttu, en
hátíðin verður líklega í lok janúar á
næsta ári.
Eftir þessa skorpu, tæki við undir-
búningsstarf undir 8. mars, alþjóðleg-
an baráttudag kvenna.
Samfara þessum aðalverkefnum
hreyfingarinnar yrðu svo haldnir mán-
aðarlegir umræðu- og fræðslufundir,
ýmist opnir eða lokaðir almenningi,
auk þess sem ákveðið var að Forvitin
rauð kæmi nú út fjórum sinnum á ári,
formi blaðsins breytt og safnað yrði
áskrifendum.
Á ráðstefnunni kom til mikilla
umræðna um herferðina fyrir því að fá
fleiri konur inn á þing. Voru ráðstefnu-
gestir sammála um að engu máli skipti
hvort á þingi sætu fleiri eða færri
konur, ef þær hugsuðu bara um að
skara eld að sinni eigin köku í stað þess
að berjast fyrir auknu jafnrétti karla og
kvenna. Samþykkti ráðstefnan síðan
eftirfarandi ályktun:
,,Nú fara í hönd kosningar og upp á
síðkastið hafa farið fram miklar
umrœður um konur í stjórnmálum og
er það vel. Fjölmörg samtök hafa gert
kröfurnar um jafnrétti karla og kvenna
í framboðsmálum að sínum og Rauð-
sokkahreyfingin skoðar það sem merki
um að kröfur kvennahreyfingarinnar í
þessu máli hafi vakið menn til umhugs-
unar. Hins vegar telur hún að krafan
.fleiri konur inn á þing" sé yfirborðs-
leg og merki ekki aukiðjafnrétti í raun.
Rauðsokkahreyfmgin berst gegn
kúgun kvenna og hvers kyns kynferðis-
og þjóðfélagslegri mismunun. Meiri-
hluti kvenna býr við tvöfalt vinnuálag,
eftir erftðan vinnudag taka heimilis-
störf og barnaumönnun við, sem því
miður telst enn einkamál kvenna. Það
gefur því auga leið að litill tími vinnst
til að sinna öðru ss. þátttöku í stjórn-
málum og öðru félagsstarfi. Þessu
verður ekki bréytt nema lil komi stór-
aukin félagsleg þjónusta og samfélags-
leg ábyrgð, en fyrir þessu verða allir
jafnréttissinnar, utan þings sem innan,
að berjast. Konur og karlar sem kjósa
að berjast gegn aukinni samneyslu,
berjast að okkar viti gegn hagsmunum
meirihluta islenskra kvenna. Slíka
frambjóðendur getum við ekki stutt og
við teljum þá og málflutning þeirra
ekki til neinna hagsbóta fyrir kven-
frelsisbaráttuna. Á þessum forsendum
styðjum við ekki framboð kvenna, ein-
ungis kynferðis þeirra vegna.
Rauðsokkahreyfingin berst fyrir
fleiri og betri dagvistarstofnunum fyrir
öll börn. Hún berst fyrir 3ja mán. fœð-
ingarorlofi fyrir alla. Hún berst fyrir
jöfnum launum fyrir sambœrilega
vinnu, en allar þessar kröfur eiga enn
langt i land. Rauðsokkahreyfingin
berst fyrir aukinni félagslegri þjónustu
sem eru mikilvægar forsendur raun-
verulegs kvenfrelsis. Við munum
styðja þá frambjóðendur, konur og
karla, sem vilja berjast fyrir þessum
málum á sínum vettvangi. “
MRG