Stéttabaráttan - 14.02.1975, Blaðsíða 7

STÉTTABARÁTTAN 2.tbl. 14.2.1975
ehhsbh
RAUÐSOKKAHREYFINGIN
Efni til umræðu
Innan Kommúnistasamtakanna hafa á undanförnum mánuðum hafist umræð-
ur vítt og breitt um stöðu kvenna í þjóðfélaginu og réttar aðferðir til að
fá þær með í sósfalísku baráttuna.
Tillag okkar undirskrifaðra er eftirfarandi "úttekt," sem við gerðum á
Rauðsokkahreyfingunni. Þessi úttekt er að mestu leyti dregin af viðtali,
sem við áttum við nokkrar elskulegar rauðsokkur um miðjan s. 1. mánuð.
Það verður að taka skýrt fram, að afstaða okkar, einkum til Rauðsokka-
hreyfingarinnar, hlýtur að vera opin bók uns kannaðar hafa verið allar
höfuðhliðar spurningarinnar um frelsun kvenna og baráttunnar fyrir henni.
A eftirfarandi grein verður því fyrst og fremst að líta sem umræðutillag
Okkar hvað varðar Rauðsokkahreyfinguna beinlínis, en niðurstöður um
hugsanlegt samstarf okkar hljéta (og verða) að bíða síns tíma.
I. Uppruni hreyfingarinnar
Segja má, að undanfarinn áratugur sé
áratugur vaxandi vakningar og vitundar
um niðurlægjandi stöðu kvenna í þjóð-
félaginu. Raunar hefur þessi vitund
verið fyrir hendi í langan tíma, og bar-
áttan var mjög hörð á bernskuskeiði
íslenska auðvaldsins fyrir mannrétt-
indum kvenna til jafns við karla. En
á þessum síðasta áratug hafa vaknað
til lífsins æ háværari og einbeittari
réttindakröfur, sem tengjast sósíal-
ískum hugsjónum að einhverju leyti í
sívaxandi mæli.
Efalaust liggja margar orsakir að baki
þessu. Við viljum, án þess að gera
minnstu tilraun til að rekja þær allar,
benda á eina, sem tvíinælalaust er
mjög mikilvæg.
Hagrannsóknardeild Framkvæmda-
stofnunarinnar (nú Þjóðhagsstofnun)
gerði ekki fyrir svo ýkja löngu úttekt
á atvinnuskiptingu landsmanna, þar
sem meðal annars var greint á milli
kynja. Þar kom fram, að hvers konar
þátttaka kvenna í atvinnulífinu hafði
aukist úr um 36% 1963 upp í um 52%
1970. Það er sjálfsagt, að þessi aukn-
ing myndi eina aðalstoðina fyrir vax-
andi vitun meðal kvenna um ánauð sfna,
sem átt hefur sér stað á undanförnum
áratug.
Helsti ávöxturinn, enn sem komið er,
af þessari vakningu, ef svo má að orði
komast, er tilurð Rauðsokkahreyfing-
arinnar. Engar skjallegar heimildir
höfum við séð, sem varpa ljósi á mynd-
un hennar, en af þeim upplýsingum,
er við höfum aflað, er ljóst, að upp-
spretta hennar var mestmegnis meðal
menntakvenna og kvenna úr millihóp-
um ýmis konar. Verkakonur heyrðu
til undantekninga í Rauðsokkahreyfing-
unni.
Þessi samsetning hefur haldist fram að
þessu. Rauðsokkahreyfingin saman-
stendur enn þann dag í dag fyrst og
fremst af menntafólki o. þ. h., en
verkafólk er aðeins lítið brot svokall-
aðra "virkra" þátttakenda hennar.
H. "Skipulag" hreyfingarinnar
Það er ástæða fyrir því, að við höfum
hugtakið "skipulag" innan gæsalappa,
en grundvallarforsenda alls skipulags,
sem vill rísa undir því nafni, er ein-
ing. Við skulum fyrst athuga hvernig
sundrung og óeining ríkir meðal rauð-
sokka á skipulagslega sviðinu.
Að vísu hafa þeir uppgötvað þörfina á
eins konar forystu eða öllu heldur
samtengjara. Þeir hafa búið sér til
svokallaða "miðstöð," sem, eins og
nafnið gefur til kynna, er ekki ætlað
að hafa forystu fyrir hreyfingunni,
heldur að upplýsa og hlaupa í skarð
hinna ýmsu hópa rauðsokkanna. Mið-
stöð þessi hefur engin önnur áhrif en
fortölu- og sannfæringarkraft sinn.
I
Miðstöðin hefur því í raun enga sér-
stöðu 1 Rauðsokkahreyfingunni. Hún
er hvorki hærra né lægra "sett" en
. aðrir hópar hreyfingarinnar, eini
munurinn er, að hana, ásamt þremur
öðrum hópum, má ekki leggja niður.
, Allt starf hreyfingarinnar byggist á
hópamyndun. Hópur er myndaður til
að athuga eitthvert tiltekið mál, málið
er athugað, hópurinn leggst niður. Ef
ekki kæmi til frumkvæði einstakling-
anna, brennandi áhugi o.þ. h. , myndi
Rauðsokkahreyfingin ekki vera til.
En vegna þess, hvernig starfsháttum
hreyfingarinnar er hagað, brennur
allur þessi áhugi upp án þess að
verma nokkurn, frumkvæðið verður
að pukri í myrkri.
Af starfshópa"kerfinu" má nefnilega
sjá, að hreyfingin starfar einkum að
könnun á stöðu kvenna í þjóðfélaginu
og útbreiðslu þeirrar þekkingar. Og
einmitt þar er stóri bresturinn þeirra
rauðsokkanna.
1 fyrsta lagi vantar þá tæki til að
skipuleggja könnunarstarfið og úthýsa
þeim amöbuhætti, sem nú ríkir. Þetta
taski er forysta, sem nýtur trausts
allrar hreyfingarinnar og er hæf til
og gert kleift að einbeita og skipa
kröftum hennar á þá vegu, sem best
henta svo eitthvað miði áfram.
I öðru lagi vantar þá tæki til að koma
þeirri þekkingu, sem aflað hefur ver-
ið, skipulega og markvisst á fram-
færi við almenning. Að vísu er til
fyrirbrigði, sem kallast Forvitin rauð,
en það er blað, sem kemur ekki Ut
nema um útgáfuna myndist sjálfsprott-
inn starfshópur og hreyfingunni sé
mál, í þess orðs merkingu. Einnig
er í annan stað til svokallaður "fjöl-
miðlahópur," en eftir því sem okkur
virtist helst, er þar um að ræða nokk-
urs konar sjálfskipaðan blaðafulltrúa
Rauðsokkahreyfingarinnar.
Nú segir kannske einhver: "er þetta
Rauðsokkarnir leggja höfuðáherslu á
það, að allar konur séu undir sama
okið seldar. Það skiptir engu hvort
um er að ræða konu forstjórans eða
verkamannsins, jafnt er okið fyrir því.
Þó má stundum finna ljósa punkta hjá
rauðsokkunum. Þeir komast ekki hjá
þvf að minnast á konur, sem starfa
að framleiðslunni, á verkakonur. En
jafnvel þar gnæfir hin kynferðisbundna
afstaða yfir allt hjá rauðsokkunum.
Þeir einblína á hin tiltölulega lágu
Rauðsokkahreyfingin starfar ekki með þessum árangri fundarins ? Séu dregn
tilliti til verkalýðsstéttarinnar. Hinn ar rökréttar ályktanir af starfsháttum
afar fámenni hópur verkafðlks í hreyf- og hugmyndafræðilegum grundvelli
ingunni starfar í hðpum, sem fjalla
um "hugðarmál" rauðsokka en ekki
(nema í undantekningartilfellum) um
hagsmuni stéttar .sinnar í spurning-
unni um frelsun kvenna. Rauðsokkar
taka ekki sem slíkir þátt í kjarabaráttu
verkalýðsins, eða stjðrnmálabaráttu,
hvað þá um stéttarbaráttu.
Rauðsokkahreyfingarinnar, þa er
engin von til þess. Kynferðislegur
broddborgaraháttur er einkenni henn-
ar en ekki stéttarleg eindrægni ör-
eigastéttar innar.
V. Samandráttur
laun verkalcvenna miðað við verkakarla, sokka til verkalýðsins er fundurinn,
Við teljum ekki rétt, að svo komnu
Einna dæmigerðastur um afstöðu rauð- máli, að taka afstöðu til samstarfs
f sósíalísku ríki eins og Kfna er
jafnrétti kynjanna raunverulega
framkvæmanlegt.
ekki einmitt eins og það á að vera,
100% lýðræði og engin harðstjórn að
ofan ?"
En þetta er einmitt ekki eins og það
ætti að vera. Þetta er nefnilega í
innsta eðli sínu spurning um vaxtar-
og þróunarmöguleika Rauðsokka-
hreyfingarinnar. Hreyfingin bjargast
e.t. v. meðan hún er fámenn, ekki
nema 100 "virkir" þátttakendur eða
svo, en hún yrði gersamlega mátt-
vana ef hún hefði, t. d. , 1000 "virka,"
þá myndi agaleysið, sundrungin,
stjórnleysið og einbeitingarleysið
koma alvarlega fram - eða hvers
væri slíkt ferliki megnugt ? Annars
er þetta fjarstætt dæmi, því eins og
síðar verður að vikið, þá vantar
Rauðsokkahreyfinguna að auki allar
hugmyndafræðilegar forsendur til
nokkurs slíks vaxtar.
Rauðsokkarnir eru alls ófærir um að
skapa með sér skipulagslega einingu.
"Við erum á mðti öllu ’pýramída-
skipulagi’" sagði einn þeirra við okk-
ur. Hugmyndir þeirra um lýðræði
falla gersamlega saman við anarkísk-
an og (þar með) smáborgaralegan
misskilning um frelsi einstaklingsins
og afstöðu hans til heildarinnar; að
einstaklingurinn eigi að vera "frjáls"
af hagsmunum náungans og geti því
farið sínu fram án tillits til hans.
Þannig geta þeir ekki annað en pukrað
hver í sínu horni með fátt annað sam-
eiginlegt en nafnið og misskilin mark-
mið.
Lýðræði, raunverulegt lýðræði fjöld-
ans, öreiganna, þýðir aftur á móti að
einstaklingarnir sameinist í eina heild
með markvissu ákvörðunarvaldi meiri-
hlutans hverju sinni, og margfaldi
þannig slagkraft baráttunnar með að-
ferðum sameiningar og verkaskipting-
ar, þ. e. með aðferðum lýðræðislegs
miðstjórnarafls.
III. "Markmið og leiðir"
Þegar spurt er um markmið Rauð-
sokkahreyfingarinnar verður vart
þverfótað fyrir alls kyns heimatil-
búnum drullukökum. Hreyfingin tel-
ur að vísu markmið sitt vera frels-
un kvenna undan kúgun á þeim. En
undan hvaða kúgun? Og svarið er:
undan kúgun karlmannsins. En þar
með eru öll kurl ekki komin til graf-
ar._________________________________
en líta alveg framhjá þeirri staðreynd,
að þegar allt kemur til alls, stendur
verkakonan í nákvæmlega sömu spor-
unum og stéttarbræður hennar. Þann-
ig eru verkakonur - samkvæmt rauð-
sokkum - ekki fyrst og fremst kúgað-
ar og arðrændar vegna stéttarstöðu
sinnar, heldur vegna þess, að þær
eru konur.
Það er vissulega rétt, að laun kvenna
eru yfirleitt til muna lægri en launa
karla fyrir sömu eða svipuð störf. En
það er ekki kjarni málsins. Launa-
jafnréttisbarátta kvenna hefur náð því
stigi, að ekki er lengur um að ræða
pólitíska baráttu, í þeim skilningi.
Launajafnrétti karla og kvenna hefur
þegar verið staðfest með lögum, þótt
ekki sé í verki. Þannig hefur baráttan
á þessu sviði raunverulega snúist
upp í kjarabaráttu í stað stjórnmála-
baráttu. Og frelsun kvenna undan á-
nauð auðvaldsþjöðfélagsins er ekki
fyrst og fremst kjarabarátta, heldur
jafnframt pólitísk barátta, þ. e. stétt-
arbarátta verkalýðsins og bandamanna
hans. A því ríður, að konurnar taki
þátt í þessari baráttu.
Þannig verður kúgun kvenna "í fram-
leiðslunni" - svo orðalag rauðsokk-
anna sé notað - aðeins viðbót á hina
"almennu" kynferðiskúgun. Er hægt
að komast öllu lengra í skilningi
broddborgarans ?
En eins og fyrr segir, þá eru ekki öll
kurl enn komin til grafar. Þegar rætt
eru um leiðirnar til að ná þessu mark-
miði, þ. e. frelsun kvenna undan "al-
mennri" og "sérstakri" kynferðiskúg-
un, vandast málið. Raunar heyrast
öðru hverju fjálglegar yfirlýsingar um,
að þetta verði aðeins gert með leið-
um stéttarbaráttu.
En það eru aðeins fjálglegar yfirlýs-
ingar. 1 verkum sfnum sýna rauð-
sokkarnir, að þeir telja kúgunina ekki
af stéttarlegum toga spunna, hér er
kynferðiskúgun en ekki stéttarkúgun,
hér er kynferðislegt arðrán en ekki
arðrán stéttar á stétt.
Og hver er þá óvinurinn, hver er vald-
ur að kynferðiskúguninni, m. ö.o.
gegn hverju berjast rauðsokkarnir ?
Nú finnst þeim hins vegar ekki við
hæfi að segjast berjast gegn karlmönn-
um og grípa þvf til gamalkunnugs ráðs.
Þeir lýsa yfir með alvörusvip og þunga
í hverju orði: Sökudólgurinn er al-
menningsálitið (J)
Þar með er jafnframt kominn kjarni
allra bardagaaðferða Rauðsokkahreyf'
ingarinnar. Þessi kjarni kom reynd-
ar fram í viðtali okkar við áðurminnst:
rauðsokka: Þú fyrst þegar meginþorri
þjóðarinnar er genginn f Rauðsokka-
hreyfinguna eða á bandi hennar og
"almenningsálitið" (sem þeir tala um
eins og illgjarnan huldumann) þannig
breytt, er hægt að tala um frelsun
kvenna undan "trunt trunt og tröllun-
um í fjöllunum," svo vitnað sé í þjðð-
sögurnar.
Þannig eru rauðsokkarnir skorðaðir í
martröð smáborgarans og geta sig
hvergi hrært. Eins og við ræddum
um hér að ofan, þá eru nefnilega eng-
ar líkur fyrir slíku allsherjarherút-
boði þjóðarinnar. Starfsaðferðir
hreyfingarinnar gefa ekki tilefni til
slíks.
IV. Rauðsokkar og verkalýðurinn
Ekki er hasgt að ganga svo frá rauð-
sokkunum, að ekki sé minnst á af-
stöðu þeirra til verkalýðsins, umfram
það sem áður er rætt um.
Við gátum hér. að ofan um fjálglegar
yfirlýsingar rauðsokkanna um að
"barátta kvenna væri stéttarbarátta."
Þótt þeir leggi meiri eða minni rang-
snúinn skilning í þessar yfirlýsingar -
sínar, verður samt að geta þess, að
þeir taka flestir vinsamlega afstöðu
til baráttu verkalýðsins fyrir frelsun
sinni undan oki auðvaldsins.
Mesta hindrunin þó í vegi þess, að
rauðsokkahreyfingin geti nokkru sinni
látið sér meira nægja en þessar stétt-
arbaráttuyfirlýsingar, eða geti nokkru
sinni gengið lengra en að taka "vin-
samlega afstöðu" til verkalýðsins, er
sú, að tengsl hennar við verkalýðs-
hreyfinguna eru engin. Hér eigum
við auðvitað ekki við einhver andleg
tengsl, heldur við beint starfrænt
samband við verkalýðsstéttina.
sem þeir kvöddu meðal annarra til í
við Rauðsokkahreyfinguna. Til þess
þarf margt, þó einkum mótun samtak-
lok síðasta mánaðar. Tilgangur rauð- anna á bardagaaðferð til að fá konur
sokkanna var ekki að láta þennan fund
marka upphafið á beinum tengslum
við verkalýðshreyfinguna. Nei, öðru
nær. Tvennt var það, sem rauðsokk-
arnir höfðu í huga. Annars vegar
"að heyra í venjulegu verkafólki í stað
einangraðra verkalýðsforingja." Hins
vegar að fá grundvöll fyrir "kvenna-
verkfalli í ár, þegar sleifarnar hætta
að snúast í pottunum og konurnar
sýna, að þær eru helmingur þjóðar-
innar."
Vissulega fengu rauðsokkarnir undir-
tektir á þessum fundi. Hann sýndi,
að hugmyndir margra verkakvenna
falla að vissu leyti í sama farveg og
hugmyndir rauðsokkanna. En hann
sýndi einnig, að til eru konur, sem
líta á málin út frá sjónarhóli verka-
lýðsins en ekki kynferðisins. Og hann
sýndi ennfremur, að til erukonur,
sem vilja frekar standa með stéttar-
bræðrum sínum gegn árásum auðvalds- Rauðsokkahreyfingin nytur samuðar
ins og fyrir sérkröfum sínum heldur stors hluta verkakvenna og -karla,
en stofustássum forstjóranna, enda Þ°tt trúin á getu hennar sé að sama
öllu vænlegra til árangurs. Þetta, og skapi litil. Þetta sjaum við m. a.
svo það, að fundurinn var haldinn, telj- af almenna fundimun, sem rætt er
um við vera það jákvæðasta, sem litillega um hér að framan.
fram kom á ráðstefnunni. -/Breiðholtssella 1
En gera rauðsokkarnir sér grein fyrir
með íbaráttuna fyrir sósíalismanum,
bardagaaðferð, sem er miðuð við sér-
stöðu kvenna og einkum verkakvenna
í auðvaldsþjóðfélaginu.
Þó er hægt að draga af framansögðu
niðurstöður, sem verður að hafa hlið-
sjón af, þegar þessi afstaða verður
tekin.
Annars vegar verður að taka tillit til
smáborgaralegs eðlis Rauðsokkahreyf
ingarinnar, smáborgaralegrar sam-
setningar hennar, anarkísks "skipu-
lags" og broddborgaralegra hugmynda
um markmið, og leiðir til að ná því
markmiði.
Hins vegar verður að taka tillit til
þróunarmöguleika hreyfingarinnar,
sem eru engir, og afstöðu hennar og
tengsla við verkalýðinn.
Að lokum má ekki gleyma því, að
þessvegna varð írland
suóupottur Evrópu
FRH. AF BLS. 6.
írskar útflutningsvörur til Englands.
Þessar aðgerðir komu mjög hart nið-
ur á verslun með kjöt og aðrar land-
búnaðarvörur, og varð til að brýna
enn ..hatur stórjarðeigendanna á
Fianna Fail. Hin fasíska hreyfing
'bláskyrturnar," fékk byr undir báða
vængi á þessum tíma, en hún rakti
uppruna siim til stórbændanna. - 1
byrjun 3. áratugsins fékk de Valera
og Fianna Fail engan stuðning frá hei
né lögreglu, þvf þau höfðu verið
sköpuð af Cosgrave ríkisstjórninni.
IRA fékk því frjálsar hendur til að
Innlendur iðnaður gat þvf ekki þróast.
Markaðurinn innanlands stækkaði
ekki, og iðnaðurinn var ekki sam-
keppnisfær á erlendum mörkuðum.
Atvinnuleysið jókst, og þúsundir at-
vinnuleysingja neyddust til að flytja
úr landi á árunum 1956-57.
Fianna Fail, sem hafði aftur komist
til valda, sá bara eina lausn og er-
lendu fjármagni var veitt skattfrelsfy
lán og aðgangur að ódýru vinnuaHi.
Lög og reglur um að meirihluti hlut-
hafa í nýjum fyrirtækjum yrði að
vera írskur, voru felld úr gildi. Af-
eigast við bláskyrturnar. Smám sam- leiðingarnar urðu þær, að yfir 200
an tókst de Valera að koma ár siimi
fyrir borð innan framkvæmdavaldsins,
og gat því sfðar notfært sér það
gegn IRA. Það tækifæri kom strax
1934, þegar alvarlegur klofningur
kom upp innan IRA. De Valera lýsti
þá yfir, að IRA væri ólöglegur og
setti ný lög gegn meðlimum lians.
Þannig var IRA flokkurinn neyddur til
að hverfa til neðanjarðarstarfsemi.
Ný afskipti Breta
ný fyrirtæki hófu starfsemi og stór
hluti af atvinnulífi írska lýðveldisins
komst í hendur breskra og annarra
erlendra kapitalista.
Sama þróun hafði þegar átt sér stað á
N-írlandi, en sá hluti var strax frá
byrjun hluti af Stóra-Bretlandi og
hafði aldrei haft ríkisstjórn, sem
einu sinni reyndi að klóra í bakkann.
1 dag er allt Irland mjög háð erlendu
fjármagni aðallega ensku. Rétt eins
og á 19. öld er ekki hægt að ákvarða
hvort afgerandi efnahagsráðstafanir
1937 lagði de Valera fram nýja stjórn- eru teknar í London eða í Dublin.
arskrá, þar sem ríkisstjórnin í Dubl- Astandið f dag
in gerði kröfu til að stjórna allri -------------------'
eynni. Þó var viðurkennt, að stjórn-
in gæti ekki f verki náð norður yfir
landamærin. Til að auka fylgi sitt
gerði de Valera jafnvel samning við
kirkjuna (en á dögum Cosgraves var
litið á Fianna Fail sem kommúnista
eða anarkista). Samið var um sér-
staka stöðu kirkjunnar og hjónaskiln-
A N-Irlandi ríkir mikil spenna. 17.000
breskir hermenn, sprengingar o. s. frv
kosta heimsvaldasinnanna ótrúlegar
upphæðir og hindra eðlilegt arðrán
á írskum verkalýð og nýtingu auðlinda
Það sem Englendingar vilja, er
þess vegna nánara og aukið samstarf
milli Norður og Suður-Irlands, sem
aðir og getnaðarvarnir voru bannaðar. , __
, , „* _____,_______- leiddi til sameiningar alls landsins,
sem myndi þó verða áfram undir
breskri' fjármálastjórn. Nýnýlendu-
stefnan í írska lýðveldinu sýnir, að
þetta er eina færa leiðin fyrir enska
kapitalista.
Auk þess að stjórnarskráin gekk á
hlut mótmælenda f suðurhlutanum,
hindraði hún einnig einingu við mót-
mælendur í norðri.
A árum seinni heimsstyrjaldarinnar
hóf IRA sprengjuherferð í Englandi
til að notfæra sér erfiðléika Englands, Samtök Ian Paisleys og önnur hernað-
arsamtök sameiningarmannanna (við
Bretland) er því heimsvaldasinnunum
nú fremur til hindrunar en hjálpar
eins og þeir voru fyrir 10-20 árum.
Þetta er ástæðan fyrir þeim klofningi
sem gert hefur vart við sig meðal
Ulster-sameiningarmanna. Eins
lengi og provisioníski armur IRA og
hernaðarsamtök mótmælenda halda
áfram sprengjutilræðum sínum, verða
írlandi í hag. Eftir hótun frá ríkis-
stjórninni í London, lét de Valera
fangelsa hundruð lýðveldissinna.
Margar tilraunir voru gerðar til að
þurrka þá út. Þó að það væri ekki
hægt, kom Fianna Fail sterkt út úr
átökunum og hafði sterk tök á stjórn
landsins í stríðslok. IRA hafði beðið
mikinn ósigur og leitaði enn eftir
réttri pólitískri lfnu til að geta barist
gegn heimsvaldastefnunni og jafnframt heimsvaldasinnarnir bresku að hafa
afhjúpa Fianna Fail fyrir þjóðinni. her á N-írlandi.
Arið 1949 var lýst yfir stofnun lýð- Hin umfangsmiklu sprengjutilræði
veldis af samsteypustjórn, sem kom- hafa leitt til þess, að Bretar hafa tek
ist hafði til valda árið áður. S-Irland upp beina stjórn á N-Irlandi. Götur <
yfirgaf þar með breska samveldið. miðborg Belfast hafa verið afgirtar
Fianna Fail leyfði á 4. áratugnum ó- og leitað a öllum, sem þurfa að fara
hindraðan fjármagnsinnflutning og inn á svæðin eða fara inn í verslanir
þar með var sjálfstæður írskur iðnað- Bannað er að leggja bflum á götunum
ur úr sögunni. A 6. áratugnum vegna hættu á því, að þeir verði
streymdi fjármagn úr landi í gegnum sprengdir í loft upp. Og alls staðar
banka, tryggingarfélög og fjárfesting- eru herflokkar á ferð.
ar einstakra kapitalista erlendis. -/SW