Verklýðsblaðið - 10.01.1931, Page 1

ited ifv'i/ikCHBi a mn
V cltivLi tlod mS%a31II
CTGEFANDI; KOMMCNISTAFLOKKIJR ISLANDS (DEILD CR A.K.)
II. árg. Reykjavík: lO. janúar 1931 2. tbl.
FiiDelsaiiriar og itvininleysii
Verlcalýfiurinn í Reykjavík knýr í gegn að pólitísku fangarnir eru látnir lausir.
Stærsta kröfuganga, sem nokkurntíma hefir sést í Reykjavík.
Sósíaldemókratar vega aftan að föngunum meðan þeir sitja í gæsluvarðhaldinu.
Auk þeirra Guðjóns Benediktssonar, Hauks
Bjömssonar og Þorsteins Péturssonar, var tek-
inn fastur sama dag ungur sjómaður, Magnús
Þoi'varðarson að nafni, í sambandi við þá at-
burði, sem gerðust á bæjarstjórnarfundinum.
Þegar fréttist um handtöku þeirra félaga,
varð svo mikil gremja meðal verkalýðsins í
Reykjavík, að fjöldi manna vildi fara upp í
hegningarhús og frelsa pólitísku fangana með
valdi. Munu þeir hafa verið fáir verkamennim-
ir, sem ekki skildist það þessa daga, að þjóð-
félag, sem réttir svöngum mönnum steina fyrir
brauð og svarar kröfunum um atvimiubætur
með fangelsunum á foringjum atvinnulausra
manna, á engan rétt á sér.
Atvinnuleysisfunduriim í Dagsbnín.
Daginn eftir fangelsanimar s. 1. laugardag
ótti að halda fund um atvinnuleysismálið kl. 2
e. h. í Bröttugötu.Var búið að fá húsið til fund-
arhaldanna, en eftir að þeir félagai- vora hand-
teknir var fundurinn aflýstur og borið við að
húsið fengist ekki. Jafnframt var auglýst að
atvinnuleysismálið yrði rætt á almennum Dags-
brúnarfundi um kvöldið kl. 8. Ákveðið hafði
verið að ganga í kröfugöngu eftir atvinnu-
levsisfundinn.
Fundurinn um kvöldið var einhver hinn fjöl-
sóttasti, sem ’naldinn hefir verið í „Dagsbrún“.
Var húsið troðfullt og fyrir utan. beið mikill
mannfjöldi, öll Brattagata full, allt niður í
Aðaistræti.
Kommúnistarnir tóku fyrstir til máls og
ræddu um atvinnuleysið og frekari athafnir í
því máli. Sýndu þeir fram á hvemig hinar sam-
huga kröfur reykvískra verkamanna hafa oi*ð-
ið til þess að nokkurt lát hefir komið á stéttar-
andstæðinginn. Nú væri um að gera að ganga
á lagið. Þyrfti allur þessi sægur verkalýðs, sem
hér værí samankominn að ganga kröfugöngu
um bæinn og sýna valdhöfunum að reykvískur
verkalýður stendur að baki kröfunum um at-
vinnubætur. Mætti yfirráðastéttin fá að líta
að verkalýðurinn lætur ekki velta yfir á herð-
ar sínar byrðum kreppunnar möglunarlaust.
Og kröfurnar væru í kvöld: Atvinnu handa
hverjum einasta atvinnulausum verkamanni og
út með pólitísku fangana, sem sitja í Hegning-
arhúsinu fyrir starf þeirra í þágu atvinnu-
hiusra verkamanna. Jafnframt báru þeir fram
eftirfarandi tillögu:
„Fundur Dagsbrúnar og atvinnulausra
manna lýsir algerðri samúð sinni með hinum
fangelsuðu félögum: Guðjóni Benediktssyni,
Hauk Björnssyni, Þorsteini Péturssyni og
Magnúsi Þorvarðarsyni og skoðar fangelsun
þeirra tilraun til að brjóta á bak aftur við-
leitni verkalýðsins til þess að bæta úr sárasta
atvinnuleysinu. Fundurinn mótmælir því harð-
lega, að lögreglan sé notuð til þess að berja á
verkalýðnum og krefst þess að fangamir sé
tafarlaust látnir lausir. Jafnframt lýsir fund-
urinn megnasta viðbjóði á einræðisbrölti Jón-
asar dómsmálaráðherra Jónssonar og skorar á
verkalýðinn að vera á verði gegn öllum slíkum
tilraunum frá foringjum yfirstéttarinnar“.
Þá stóð upp Ólafur Friðriksson og tók að ráð-
ast á pólitísku fangana. Kallaði hann þá öllum
illum nöfnum og varði framkomu lögreglunnar
á bæjarstjórnarfundinum með líkum röksemd-
um og Morgunblaðið. Mælti hann mjög á móti
því að gengin væri kröfuganga og eins mælti
hann á móti tillögu kommúnistanna (Eggerts
Þorbjamarsonar). í sama streng tók Héðinn
Valdimarsson og aðrir sósíaldemókratar. Lagði
stjórnin síðan fram aðra tillögu i málinu, sem
taldi fangelsunina „óþarfa“ og ákvað að Dags-
brún frestaði frekari ákvörðunum. Tillögu
þessa rökstuddu þeir þannig, að rannsókn hefði
eigi leitt í ljós enn, hvort þeir væru sekir eða
eigi. Með öðrum orðum, kratarnir viðurkenna
hérmeð beitingu hinna borgaralegu laga gegn
verkalýðnum í stéttabaráttunni.
Þessi- ósvífna framkoma kratanna og þetta
lítilmótlega baknag þeirra á fangana, sem tekn-
ir voru fastir fyrir ötula framgöngu sína í
atvinnuleysismálinu, varð til þess að um-
ræður snerust meir um fangana en um sjálft
ai.vinnuleysismálið. Stóðu upp margir verka-
menn og mótmæltu slíkri framkomu, en sósíal-
demókratar fengu illt hljóð, er þeir héldu ræð-
ur sínar.
Þegar sósíaldemókrötum þótti sýnilegt, að
þeir væru í minni hluta á fundinum, spiluðu
þeir út sínum síðustu trompum og sögðust
skoða það sem vantraust á stjórnina í Dags-
bvún, ef tillaga þeirra í fangelsunarmáiinu væri
ekki samþykkt. Neituðu þeir að fara eftir
fundarsköpum og báru fyrst upp sína tillögu,
er. frestuðu tillögu kommúnistanna. Var síðan
geng-ið til atkvæða um tillögu Dagsrúnar-
stjóraarinnar með handauppréttingu. Erfitt
var að telja atlvvæðin, en stjórnin úrskurðaði
að tillagan væri samþykkt með rúmum 180
atkvæðum gegn 90. Hitt var sýnilegt að til-
lagan var felld. enda var það mál hlutlausra
manna, sem töldu atkvæðin. Síðan harðneit-
aði stjórnin að bera upp tillögu Eggerts Þor-
bjamarsonar, þó gueinilegt væri að þorri fund-
armanna væri henni fylgjandi. Síðan var fundi
slitið, og menn gengu út.
Stærsta kröfuganga í Reykjavík.
Þegar úr var komið ávarpaði Brynjólfui
Bjarnason mannfjöldan og bað menn að bíða
meðan sóttur væri rauður fáni, sami fáninn og
atvinnulausir verkamenn gengu undir í fyrri
kröfugöngunni. Stakk síðan upp á því, að geng-
ið væri til ráðherrabústaðarins til þess að bera
fram kröfurnar. Var því vel tekið af mann-
jfjöldanum og biðu menn eftif fánanum, en
krataforingjarair og nokkrir menn með þeim
gengu heim til sín.
Þegar fáninn kom lögðu menn af stað til ráð-
herrabústaðarins og sungu byltingarsöngva.
Munu hafa tekið þátt í þeirri göngu á annað
þúsund manns. Er það tvímælalaust stærsta
kröfuganga, sem sést hefir í Reykjavík.
Á tröppum ráðherrabústaðarins töluðu þeir
Brynjólfur Bjarnason og Eggert Þorbjarnarson
nokkur orð. Var þar borin upp tillaga Eggerts
Þorbj araarsonar, sem kratarnir neituðu að bera
undir atkvæði á fundinum og rétti mannfjöld-
inn upp hendumar til samþykktar henni.
Heyrðust þá háværar raddir um að fara upp í
tukthús og sækja fangana með valdi. Kommún-
istarnir töldu tímann ekki kominn til að láta of-
beldi koma gegn ofbeldi. Fangahúsið var fullt
af lögreglu og hvítu liði, sem lögreglustjóri
hafði safnað. Bentu kommúnistarnir á, að vald-
höfunum mundi ekki vera óljúft þó róstusamt
yrði og stórmeiðsl hlytust af, til þess að fá
frekari átyllu til að fangelsa þá, sem forustuna
hafa í stéttabaráttunni, og til þess að koma
upp ríkislögreglu á þinginu í vetur. Þótti flest-
um verkamönnum þeir hafa rétt. að mæla. Og
ástæða er til að ætla, að heyrst hafi raddir,
sem ekki eggjuðu af heilum hug. Flugumenn
verður vei'kalýðurinn jafnan að varast.
Áður en menn gengu frá ráðherrabústaðnum
hrópaði mannfjöldinn allur einum rómi hvað
eftir annað: Út með pólitísku fangana! Ú< með
Guðjón Benediktsson, út með Hauk Björasson,
út með Þorstein Pétursson, út með Magnús
Þorvarðsson.
Hélt mannfjöldinn síðan af stað upp í sam-
bandshús, til að heimsækja foringjaefni fas-
ismans á íslandi, Jónas frá Hriflu, og votta
honum andstyggð sína á einræðisbrölt: lians.
Gengu verkamenn gegnum Austurstræti og
sungu byltingarsöngva. Þegar komið er upp að
Ingólfsstræti mætir kröfugangan lögreglusveir.
Var þá tekið það ráð að fara ekki lengra til
þess að gefa ekki lögreglunni tækifæri til að
koma af stað slagsmálum og meiðslum, enda
var Jónas frá Hriflu ekki heima. Áður en menn
slrildu hrópaði mannfjöldinn kröftugar en
nokkru sinni fyr: Út með póliÚsku fangana!
.0. s. frv.
Verkalýðurinn knýr valdhafana til að láta
pólitísku fangana lausa.
Á þrettándakvöld voru fangarnir allir látnír
lausir. Þessa frelsun sína eiga þeir eingöngu
verkalýðnum í Reykjavík að þakka. Hefðu þeir
staðið einangraðir myndi þeim sennilega hafa
verið haldið lengi í gæzluvarðhaldi; allt þar til
dómur félli í hæstarétti hefði verið hægt að
halda þeim, en það hefðu getað orðið margir
mánuðir. En þegar valdhafarnir sáu að allur