Verklýðsblaðið - 23.05.1931, Blaðsíða 2

íslandsbanki.
Allir þekkja sögu íslandsbanka og hvernig
Framsóknarflokkurinn lét íhaldsmenn svín-
beygja sig í því máli og kratamir gjörðust
samábvrgir í svívirðingum hinna borgaraflokk-
anna með því að taka á móti bankastjórastöðu
launaðri með 20 þúsund krónum. Enda var svo
gjörsamlega stungið upp í þá með bitling þess-
um, að ekki hefur heyrst eitt einasta hljóð frá
þeirra hálfu um Otvegsbanka og það svindil-
brask, sem þar hefir gjörst síðan stjómmála-
flokkarnir þrír tóku bankann upp á arma sína
og létu landið borga til hans svo mörgum milj-
ónum króna skifti. Um þessa samvinnu þegja
Jónas og Ólafur. Góð samvinna hefir verið á
milli allra flokkanna í þinginu um það að
hækka og viðhalda drápstollum og sköttum á
alþýðu landsins og skiptir það mörgum miljón-
um króna, sem píndar eru út úr verkalýð
landsins á þennan hátt.
Ríkislögregla og gerðardómur.
íhaldsmenn hafa verið á undanföraum þing-
um að burðast með ríkislögreglu og gerðar-
dómsfrumvarp. Um ríkislögreglufrumvarpið
og örlög þess er það að segja að eingöngu
vegna öflugra mótmæla verkalýðsins treystist
ekki Framsóknarflokkurinn að ljá því liðsyrði,
þrátt fyrír sinn góða vilja til þess að koma
á ríkislögreglu, sem hefir sýnt sig bezt nú
upp á síðkastið, þar sem Jónas dómsmálaráð-
herra hefir haft til staðar aukið lögreglulið
til þess að berja á atvinnulausum og hungruð-
um verkamönnum, þegar þeir hafa verið að
gjöra kröfur til þess opinbera um það að fá
vinnu svo fjölskyldur þeirra yrðu ekki hungur-
morða. Er það vitanlega gjört í fullu samræmi
við íhaldsflokkinn. Gerðardómsfrumvarpið var
fluttt af tveimur Framsóknarmönnum og þrem
íhaldsflokksmönnum og var það eingöngu
vegna samtaka verkalýðsins að slík þrælalög
voru látin daga uppi í þinginu.
Það er rétt að geta þess í þessu sambandi að
„Jafnaðarmenn“ í bæjarstjóm Rvíkur áttu
upptökin að fjölgun lögregluliðsins þar og virð-
ist þeim herrum því ekki vera það á móti
Konurnar
í Ráðsljórnarlýðveidunum
Eftir Sophie Forman. (Þýtt).
Síðustu kosningar til ráðanna sýndu, hví-
líkan stjómmálaþroska konan er búin að öðl-
ast og hvílíkan skilning hún hefur á hlutverki
sínu í myndun hinnar nýju tilveru. Sérstaklega
eru framfarimar miklar á landsbyggðinni.
300.000 konur hafa verið kosnar í ráðin, og
7000 hlutu kosningu sem forsetar þorpsráð-
anna. Allar þessar konur eru brautryðjendur
hinnai' nýju menningar og berjast gegn erfða-
venjum og öllum örðugleikum, sem em leifar
fortíðarinnar og enn hamla konum í sveita-
þorpunum og sem koma vel fram í rússneska
málshættinum: „Hæna ér enginn fugl og kon-
an enginn maður“. En þetta ástand er þó horf-
ið að fullu. Reynsla síðustu ára hefir sýnt það
í öllum greinum, að þessir meðlimir þjóð-
félagsins, sem til skamms tíma áttu við kúg-
un áð búa, em færir um að stjóma landi. 1
Norður-Dynahéraðinu hefir t. d. kona, sem er
meðlimur ráðsins, komið af stað námsskeiði í
býflugnarækt og stofnað samvinnufélag til
kaupa á vélum. Hún stjómar undirbúningi
þess, að horfið verði yfir að samyrkjunni. 1
Kursk-héraði hefir kona, meðlimur þorpsráðs-
ins, sett á fót tígulsteinagerð og önnur stofn-
að samyrkjubú. Bændakonur stofnsetja í þorp-
unum ungbarnaheimili, bamagai'ða, klúbba,
lestrarsali o. fl.
Til þess að víkka starfssvið sitt, láta konur
þær, sem kosnar hafa verið í þorpsráðin, fá
sér í hendur stjóm deilda þeirra, er annast al-
þýðumenntun, heilbrigðismál, fjármál o. s. frv.
skapi að til taks sé flokkur æfðra manna til
þess að berja á verkalýðnum, þegar hann ber
fram hærri kröfur en yfirstéttinni þóknast af
náð sinni að verða við.
Samvinnan á Akureyri.
Framsóknarmenn og Ihaldsmenn á Akureyri
hafa staðið hhð við hlið í baráttunni á móti
verkalýðnum þar og glöggir menn geta ekki
gert greinarmun á stefna Brynleifs Tobías-
sonar og Hallgríms Davíðssonar. Þá er öllum
í fersku minni ofsókn íhaldsins á hendur ein-
um mætasta bamaskólastjóra þessa lands,
Steinþórs Guðmundssonar og hvernig Jónas
frá Hriflu gjörsamlega fór eftir fyrirskipun
íhaldsblaðanna bæði á Altrueyri og Reykjavík.
Má svo að orði komast og með fullum rökum
staðhæfa að Morgunblaðið með hinn fordæmda
Valtý Stefánsson sem ritstjóra og norðlenzka
blaðið íslendingur skipuðu dómsmálaráðheiTa
fyrir verkum, er hann sem viljalaust verk-
færi í þeirra hendi lagði fullnaðarúrskurð á
málið með því að víkja Steinþóri frá skóla-
stjórastöðurmi án þess að nokkrar verulegar
sakir væru fyrir hendi.
G. S. J.
Hugur reykyískra kratabrodda
til yerkfallsins á ísafirði
Félagi nokkur gekk um bæinn til að safna
fyrir A. S. V. handa ísfirskum verkamönnum
til styrktar þeim í verkfallinu. Reynsla hans
var hin sama og annara félaga, sem gengu
með söfnunarlista. Verkamenn létu fúslega af
mörkum af hinum litlu aurum sínrnn, og
sýndu stéttarbræðrunum á ísafirði alla þá
samúð, sem þeim var unnt. Meðal annars fór
félagi þessi til Jóns Baldvinssonar, banka-
stjóra, forseta Alþýðusambands íslands, og
spurði hann hvort hann vildi styrkja verk-
fallsmenn á Isafirði lítilsháttar. Tók Jón því
f jarri og kvaðst ekki leggja eyri í svona fyrir-
tæki.
Með stöðugri starfsemi í þessum deildum safna
þær margskonar hagnýtri reynslu á hinum
ýmsu sviðum. Þær hafa eftirlit með .fram-
kvæmd ákvæða þeima, sem stjórnin gefur út
fyrir hverja atvinnugrein, útbreiða þessi
ákvæði meðal fólksins og vinna að því að koma
menningarmálum verkamannsins 1 betra horf.
Á þennan hátt hafa þær, t. d., fyrir stöðu sína
í deildum þessum, eftirlit með starfsemi skól-
anna, með kennslunni, útbýtingu á heitum
morgunmat og undirbúningi barnanna fyrir
daglegt líf. Heilbrigðismáladeildin lítur eftir
starfsemi sjúkrahúsanna o. s. frv.
Fimmára-áætlun (Pjatiletka) landbúnaðarins
hefir vakið mikinn ákafa, starfsemi og eldmóð
meðal alls vinnandi lýðs í Ráðstjómarríkjun-
um. Konan fylgist í hverju og einu vel með í
hinni nýju tilveru. Bændakonur hafa t. d.
komið á fót „rauðum obosy“ (flutningastarf-
semi), til þess að afhenda ríkinu kornbirgð-
irnar. Þegar stofnuð hafa verið samyrkjubú,
hafa bændakonur víða átt upptökin að því, að
roörg hundruð einstaklingabú gengu inn í sam-
yrkjubúskapinn. í þorpi einu í Kursk-hérað-
inu gengust t. d. 300 konur fyrir þorpssam-
komu og ákváðu að stofna samyrkjubú þegar
í stað. Síðan fylgdu nágrannaþorpin dæmi
þeirra.
Á öllum iðnaðarstöðvum er nú búið að koma
á sósíalistiskri samkeppni, sem hefir á stutt-
um tíma aukið framleiðslumagn vinnunnar,
hækkað kaupið og lækkað framleiðslukostnað-
inn. Þessari samkeppni er þann veg háttað,
að verkamenn sameinast í liðssveitir, og er
kallað, að þær vinni sem sóknarflokkar. Konur
taka ötullega þátt í samkeppninni. Verkakon-
urnar hafa myndað sérstakar liðssveitir, en
stundum keppa þær sem einstaklingar. í þessu
gefa þær dæmi um fyrirmyndar-aga. T. d.
þegar sóknarflokkar verkakvenna unnu við
Barnadagur S. U. IL
2. Hvítasunnudag 1931.
Óteljandi eru þær leiðir, sem borgararnir
fara til þess að temja bömum verklýðsstétt-
arinnar siði sína og hugsunarhátt, til að koma
í veg fyrir að þau gangi út í baráttuna með
foreldrum sínum, á móti stéttarandstæðingun-
um. — Með þróun hins borgaralega skipulags
hafa bömin dregist meir og meir inn í fram-
leiðsluna. En þau eru óþroskuð og illa skipu-
lögð og standa ennþá undir sterkum áhrifum
frá borgurunum. Þessi aðstaða er líka svo
miskunnarlaust notuð af atvinnurekendunum,
að kaup og atvinnuskilyrði bamanna eru verri
en hjá fullorðnum verkamönnum, — en jafn-
framt því eru bömin notuð, til þess að þrýsta
niður kaupi verkamannanna.
S. U. K. hefir því ákveðið 2. í Hvítasunnu
sem almennan bamadag sinn. Tilgangur dags-
ins á að vera sá, að sameina verklýðsbörnin
til baráttu fyrir hagsmunum sínum, fyrir
betra kaupi, styttri vinnutíma og bættum at-
vinnuskilyrðum, móti atvinnuleysi og sulti.
Það þarf að draga bömin inn í allsherjar bar-
áttu verkalýðsins, það þarf að stemma stigu
fyrir að borgaramir ah upp bömin, verkalýð-
urinn á að gera það sjálfur.
F. U. K. í Reykjavík hefir því ákveðið
að halda þennan dag hátíðlegan með úti-
skemmtun. Verður hún haldin fyrii' utan bæ-
inn, verða fríar bílferðir til staðarins og ein-
hverjar veitingar á staðnum.
Nánari uppl ýsingar verða auglýstar með
götuauglýsingum og í blöðum.
Verkamenn og verkakonur! Látið böm ykk-
ar taka þátt í bamadegi S. U. K.
B-LISTINN
ER LISTI BOLSÉVÍKA
ALLIR STÉTTVÍSIR VERKAMENN
OG VERKAKONUR KJÓSA HANN
sundurgreiningu á kolum í Dondældinni; á
hálfum öðrum mánuði kom ekki fyrir eitt ein-
asta brot, á vélahlutum. Þessir flokkar stofnuðu
líka með samkeppni bamabæi, ungbamaheim-
ili, námsskeið til þess að kenna þeim, sem ó-
læsir voru, o. s. frv.
Þátttaka kvenna í starfsemi fagfélaganna
stendur í réttu hlutfalli við stai'f þeirra í iðn-
aðinum og á öðrum sviðum. í sumum fagfé-
lögum eykst starfsemi kvenna stöðugt, t. d.
í félögum vefnaðarverkamanna, verkamanna
í matvælaiðnaðinum og þeirra, er vinna að
heilbrigðismálum. Altítt er, að kona sé for-
seti fagfélagasambands einhvers bæjar- eða
sveitarfélags. í stjóm miðsambands fagfélaga
Ráðstjómarríkjanna eru konur og eins í öðr-
um ábyrgðarstöðum innan fagfélaganna.
íSkilyrði fyrir þessari alhliða starfsemi í
stjórnarfarslegu, félagslegu og efnalegu lífi
landsíns, sem er að ryðja braut nýrri menn'-
ingu, er fyrst og fremst hækkun menningar-
stigsins. Með hverju árinu sem líður, er meira
afrekað í þá átt að bæta menntunarástand
kvenþjóðarinnar. Miljónir þeirra, sem áður
voru ólæsai', hafa nú lært þá list. Tala kven-
stúdenta við landbúnaðardeildir háskólanna
steig frá því að vera 15.8% allra stúdenta ár-
ið 1925—’26 upp í 19.6% árið 1928—’'29. Við
uppeldisfræðideildimar hækkaði talan úr
41.7% upp í 52.7%. Við læknisfræðideildimar
frá 50.0% upp í 54.7%. Við hagfræðideildirn-
ar frá 16.5% upp í 20% o. s. frv. Við iðn-
fræðiháskólana, sem eðlisfræði- og stærð-
fræðideildin telst til auk annara, hækkaði tal-
an á sama tíma frá 8.8% upp í 13.2%. Auk
þess stunda margár nám við verkalýðsdeild-
irnar, sem halda fyrirlestra sína og æfingar
á kvöldin (14.5%) og við iðnfræðiskóla
(13.3%).
Nokkur tímarit eru g'efin út sérstaklega