Verklýðsblaðið - 23.05.1931, Blaðsíða 3

Verkin tala
(Verkamannabréf).
Óðum nálgast sá dagur er íslenzka þjóðin á
að ganga að kjörborðinu og kjósa sér full-
trúa á hina pólitísku kaupstefnu sem kallað
er Alþing.
Ar eftir ár hefir verið fleygt úr ríkissjóði
hundruðum þúsunda króna til þessarar sam-
kundu, sem saman stendur af hinum svoköll-
uðu fulltrúum þjóðarinnar. En látum. nú verk
þeirra tala.
Ár eftir ár hefir íslenzkur verkalýður verið
kúgaður með sköttum og tollum, til að létta
byrðina af arðræningjum og embættismanna-
klíku þessa lands.
Ár eftir ár hefir dunið yfir verkalýð þessa
lands dýrtíð, atvinnuleysi, húsnæðisleysi og
heilsuleysi, með fylgjandi skorti á fæði og
klæði og öllum nauðsynjum sem er bein afleið-
ing atvinnuleysisins.
En hverjir ei-u svo valdir að þessum hörm-
ungum? Einmitt fulltrúar þjóðarinnar, meiri-
hlutinn á Alþingi.
Ár eftir ár hefir ríkissjóður verið þuraus-
inn. Fyrst af íhaldinu, til að liilma yfir sjóð-
þurðir og endurreisa fallna fjárglæframenn og
síðast en ekki sízt í bitlinga handa tryggum
fylgismönnum þess. Framsóknarstjórnin hefir
dyggilega fetað í fótspor fyrirrennara síns
með .fjármálin, ríkiskassinn tæmdur, miljóna-
króna lán hafa verið tekin, en öllu er burt
ausið. Tekjur ríkissjóðs margveðsettar í fleiri
ár ensku auðvaldi.- En verkalýðurinn íslenzki
situr með niðurskornar verklegar framkvæmd-
ir á öllum sviðum og algjört atvinnubann.
Með öðrum orðum, verkalýðurinn á að
svelta fyrir fjársukk og vitlausa stjórn í fjár-
málum landsins og aðgerðir fulltnianna í þing-
inu.
Og þetta síðasta þing kórónar allt sem á
undan er gengið, það kostaði nú landið eitt-
hvað á þriðja hundrað þúsund krónur, en
hvað liggur eftir það? Ekki eitt einasta nýti-
fyrir konur. Þau fjalla um dagleg viðfangs-
efni á alþýðlegan hátt. Upplag tímarita eins
og t. d. „Krestjanka" (Bóndakonan), „Rabot-
niza“ (Verkakonan) og annara er um 470000
eintök.
Það hefir þegar verið minnzt á hin almennu
réttindi konunnar. Nú skal sagt nokkru nánar
frá nokkrum atriðum í löggjöf Ráðstjómai'-
lýðveldanna, sem fjalla um vemd konunnar og
þær ráðstafanir, er til þess eru gerðar að leysa
hana undan leifum fornrar kúgunar og til
þess að bæta aðstöðu hennar yfirleitt. Eitt-
hvert stórvægilegasta atriðið í löggjöf Ráð-
stjórnarlýðveldanna eru ákvæðin um vernd
mæðra og ungbama. Óþarfi er að minnast
frekar á þá þýðingu, sem tveggja mánaða or-
lof með fullu kaupi, bæði fyrir og eftir barns-
burð, hefir fyrir móðurina. Auk þess hefir
móðir, sem á barn á brjósti, rétt til þess að
hætta vinnu með ákveðnu .millibili, til þess að
gefa barninu að sjúga. Meðan móðirin er að
starfi sínu, hefst barnið við á ungbarnaheim-
ili, undir umsjón reyndra kvenna, svo að móð-
irin getur unnið vel og ókvíðin, í þeirri vissu,
að bam hennar er í góðum höndum. Slík ung-
bamaheimili eru við allar verksmiðjur og
vinnustöðvar. Á ungbamaheimilinu er barnið
til þriðja árs, en síðan er það venjulega látið
á barnagarð. Auk þess er til mikill fjöldi ráð-
gjafastöðva, og þangað fara mæður reglulega
með böm sín, til þess að láta læknisskoðun
fara fram á þeim. Þannig er viðurværi og al-
mennt uppeldi bamanna ákveðið á uppeldis-
fræðilega vísu. Fé til þessara stofnana rennur
samt úr sjóði til endurbóta á aðbúð verka-
manna og annara vinnandi manna. í sjóð þenu-
an renna 10—12% af tekjum fyrirtækjanna.
85% af fé sjóðsins fer til þess að reisa íbúðar-
hús og 15% til almenningsþarfa, svo sem til
stofnunar ungbarnaheimila, barnagarða og
legt frumvarp var afgreitt sem lög.
Era nú þessir menn ábyrgir gerða sinna?
Geta þeir varið slíkt?
Ég segi nei.
Kjallaraibúð í Reykjavík.
Þá ætla ég að minnast örlítið á húsnæðið
hér í Reykjavík, sem verkalýðurinn á við að
búa.
Allir sem vilja og nokkuð til þekkja, vita
að fátækum fjölskyldumönnum er gert ómögu-
legt að búa í sómasamlegum íbúðum. Þeir
verða að láta sér nægja og gera sér að góðu
það sem enginn vill líta við, sem nokkur önn-
ur ráð hefir, sem sé sólarlausar kjallaraholur
fullar með slaga og maukfúnar og rottunöguð
gólf. Fólkið er grafið lifandi ofan í jörðina
hjá rottunum. En hverjum er svo þetta að
kenna, að fólkið verður að búa í þessum í-
búðum?
Það er að kenna illmennsku, þröngsýni og
þekkingarleysi þeirra þingmanna, sem með
atkvæði sínu felldu úr gildi húsaleignlögin,
þá einu hlíf, sem verkalýður þessa bæjar hafði
fyrir útburði, yfirgangi og okri húseiganda
og braskara hér í bæ. Þessir sömu fulltrúar
þjóðárinnar með Jón Þorláksson í broddi fylk-
ingar, eyðilögðu og afskræmdu svo frumvarp
um verkamannabústaði á þinginu í fyrra, að
það var óþekkjanlegt, þegar það kom út úr
því og til einkis nýtt eins og flestum mun
kunnugt.
Og munið hverjir af fuiltrúum þjóðai’innar
stuðluðu að því með atkvæði sínu á þinginu
annara verustaða fyrir böm. Allar þessar
menningarráðstafanir hafa þann tilgang að
losa konuna við daglegar áhyggjur og hús-
verk, til þess að starfsorka hennar megi koma
að gagni við nytsama vinnu fyrir þjóðfélagið
og skapandi starfsemi. Eitt af aðalhlutverkum
þeim, sem eru skilyrði þess, að því marki verði
r.áð, er stofnun opinberra matstaða fyrir börn
og fullorðna.
í fimmára-áætluninni er gert ráð fyrir stofn-
un stórkostlegra eldhúsa, sem hvert á að geta
afhent 6000—30000 máltíðir á dag. 1 Moskva
og eins í allmörgum iðnaðarborgum, Iwanowo
Wosnessensk o. fl., er þegar búið að koma á fót
slíkum eldhúsum í stórum stíl, þar sem mið-
degisverðurinn fæst fyrir 25—40 kopek.
Talandi tákn um réttmæti þessara ráðstaf-
ana er það, að íbúatalan eykst um 2!/> miljón
á ári.
Þó að fóstureyðing sé leyfð í Ráðstjómar-
lýðveldunum, er hún ekki framkvæmd nema
heilsa konunnar sé í veði, þegar konunni staf-
ar hætta af því að ganga með barni, til dæmis
þegar um arfgenga sjúkdóma er að ræða; auk
þess koma ýms félagsleg atriði til greiha, er
fóstureyðing er framkvæmd, svo sem barna-
mergð o. fl.
Lögmæti fóstureyðinga stuðlar að heilbrigði
kvenþjóðarinnar, þar sem einungis læknar í
þjónustu ríkisins mega framkvæma verkið á
sjúkrahúsum, þar sem öll heilbrigðisleg skil-
yrði eru fyrir. Áður fyrr, meðan fóstureyðing
var bönnuð með lögum, lét mikill hluti þessara
kvenna lífið af bólgusótt. Auk þess var þeim
refsað, ef upp komst. Með því að ríkið hefir
leyft fóstureyðingu undir opinberu eftirliti,
hefir tvennt unnizt: Lækningin er orðin hættu-
laus og hefir þegar bjargað lífi þúsunda kvenna
og í annan stað hefir þjóðfélagið losnað við að
að gera okkur að ánauðugum þrælum hernað-
arbandalags auðvaldsins, sem gæti sigað okk-
ur út í ófrið þegar því sýndist og látið slátra
okkur þar.
En þrátt fyrir þetta og margt fleira sem
hér yrði of langt upp að telja, þá eru þessir
menn, þessir sömu menn, sem nú koma á
næstunni fram fyrir verkalýðinn og alþýðu í
þessum bæ með fögur loforð og guðræknis-
svip, biðjandi um atkvæði. En blygðunarleysi
er það, vitandi það, að þeir hinir sömu menn
eru búnir með verknaði sínum á Alþingi að
gera fjöldann af uppvaxandi kynslóð af verka-
lýðsstétt að heilsulausum aumingjum, bæði
andlega og líkamlega af langvarandi skorti á
fæði og klæði og eitruðum húsakynnum. Það
eru verk sem tala og munu tala svo lengi sem
íslenzk alþýða ekki þekkir sinn vitjunartíma.
Því er það, að við sem erum í verkalýðs-
stétt þessa lands og lifum og hrærumst undir
því bölvaða þjóðskipulagi, sem hér ríkir, er-
um búnir að líða og stríða, þola atvinnuleysi
og skort á öllum sviðum fyrir tilstilli þeirra
manna, sem teljast fulltrúar þjóðarinnar.
Við eigum að sýna það við þessar kosning-
ar, að það dugar ekki lengur að láta ábyrgð-
arlausa loddara leika þennan skrípaleik á Al-
þingi.
Við eigum að sparka þeim út úr þinginu og
setja okkar menn í staðinn, sem eru kom-
múnistar. Þá einu menn fær íslenzka auðvald-
ið ekki keypta og þeir einu menn munu leiða
íslenzkan verkalýð fram til sigurs gegn kúg-
un og auðvaldi.
Og þá er tilganginum náð.
Kjallarabúi.
KJÓSENDUR, SEM FARIÐ ÚR BÆNUM.
Skrifstofa lögmanns, er opin kl. 10—12 árd.
og 4—5 síðd. (í Amarhvoli). Farið þangað og
greiðið atkvæði. Skrifið aðeins bókstafinn B á
kjörblað, sem ykkur verður afhent, látið í um-
slagið og límið aftur.
þurfa að ala upp böm, sem eru óhæf til þess
að lifa.
Að lokum nokkur orð um hjónabandslöggjöf-
ina. I Ráðstjómarlýðveldunum er frá réttar-
farslegu sjónarmiði enginn munur á hjónaband-
inu, hvort sem það er fært inn í embættisbæk-
ur eða ekki; slíkt er komið undir geðþótta
þeirra, sem hlut eiga að máli. Ráðstjómai-lög-
gjöfin gerir engan mun á því, hvort böm era
fædd í hjónabandi eða utan þess (25. gr. iborg-
aralegs réttar um hjónaband, fjölskyldu og til-
sjón með börnum).
Lögin skylda hvorttveggja foreldrið til þess
að sjá fyrir bami sínu. Ef hjónin skilja, er með-
lagið ákveðið eftir tekjuhæðinni (48. gr. hins
borgaralega réttar). Ef meðlög og uppeldistil-
lög ófullveðja barna eru ekki borguð, er það
skoðað sem athæfi, er ríkinu stafi hætta af, og
hefir í för með sér þunga refsinu (158. gr.
refsiréttarins).
I Ráðstjórnarlýðveldunum er hjónabandið
enginn fjötur, er bindur saman mann og konu,
heldur frjálst samlíf tveggja pei'sóna, sem unn-
ast og bera virðingu hvor fyrir amiari. Ef til-
finníngar þær, er leiddu til hjónabandsins,
hverfa, þá missir hugtakið „hjónaband" merk-
ingu sína. Lög hinna borgaralegu ríkja, sem
knýr oftast nær aðilana til að halda áfram sam-
lífinu, þó að svona sé komið, verða þannig að
takmarkalausri byrði fyrir fjölskylduna. Þyngst
kemur þetta niður á bömunum, að jafnaði, sem
eru vitni að ósámkomulagi og rifríldi foreldr-
anna. Lög, sem gera auðveldara um upplausn
hjónabanda, er farin eru út um þúfur, stuðlar
að því að gera allt fjölskyldulíf heilbrigðara.
Þess vegna skoðar konan í Ráðstjórnarlýðveld-
unum hjónabandið 1 raun og veru sém samband,
er byggist á djúpum tilfinningum, virðingu og
vináttu milli manns og konu.