Andvari - 01.05.1961, Blaðsíða 9

ANDVARI
ÞORKELL JÓHANNESSON HÁSKÓLAREKTOR
7
Böm þeirra Svöfu og Jóhannesar voru fjögur. Elzt var Ása, fædd 1893
(d. 1931), er giftist Oddi Ólafssyni framkvæmdastjóra í Reykjavík, liin mæt-
asta kona og stórvel gefin, og Þorkell næstur. Þá Signý, nú húsfreyja á AÓal-
bóli, gift Þrándi Indriðasyni, og Helga, nú húsfreyja á Syðra-Fjalli, gift Högna
Indriðasyni. Mér er sagt, að Jóhannes hafi valið dætrum þeirra hjóna þjóð-
sögunöfnin, og Þorkell að sjálfsögðu heitinn eftir afa sínum.
Skammt var milli þeirra hræðra, Jóhannesar á Syðra-Fjalli og Indriða á
Ytra-Fjalli, og á Syðra-Fjalli bjó með Jóhannesi mágur þeirra með fjölskyldu
sína. Með þeim bræðrum var góð frændsemi. Þeir fylgdust að í landsmálum,
báðir áhugasamir félagshyggju- og samvinnumenn, báðir mjög unnandi þjóð-
legum fræðum, skáldskap og íslenzkri tungu. Börnum varð, þegar er þau komust
á legg, tíðförult milli bæjanna. Af börnum Indriða, sem urðu mörg, var elztur
Ketill, nú bóndi á Ytra-Fjalli, jafnaldri Þorkels, þá Þrándur, sem fyrr var
nelndur. Uppeldi þessara frændsystkina og nágranna og mcnntun þeirra heima
gat víst ekki talizt til einsdæma um aldamótin, en var þó með þeim hætti, að
vel má þykja frásagnarverður nú á tímum. Á heimilunum var þeim innrætt
vinnusemi og haldið til starfa, þegar er kraftar leyfðu. Þeir jafnaldrar, Þorkell
og Ketill, voru tvo vetur í harnaskóla sveitarinnar fyrir fermingu, tvo mánuði
í hvort sinn. Fræðslu sína hlutu þcssi böm fyrst og fremst með því að hlýða á
tal hinna fullorðnu og með lestri bóka, en bókasöfn voru talsverð á heimilunum
o 7
Og gott sveitarbókasafn auk sýslubókasafns, sem var einstakt í sinni röð. A
10—14 ára aldri lásu þessi börn — auk léttari bókmennta — t. d. bækur eins
°g íslendingasögur og Noregskonungasögur, Árbækur Espólíns, ævisögur í And-
vara, ferðabækur Þorvalds Thoroddsen, Ármann á Alþingi, Klausturpóstinn,
ritgerðir í Safni til sögu íslands, jafnvel ritgerðir í Landshagsskýrslum, Þúsund
og eina nótt, tímarit ýmis, er þá vom til, þjóðsögur, leikrit Shakespeares og
Byrons í þýðingu Matthíasar, kviður Hómers í þýðingu Sveinbjarnar, — og
réðust jafnvel í að lesa biblíuna spjaldanna á milli, er lítið var um annað
lestrarefni, þó ekki væri beint af trúarlegum ástæðum. Enn er þess minnzt,
með hvílíkri lotningu þeir frændur og jafnaldrar, Þorkell og Ketill, þá 11 — 12
ára, tóku á móti Flateyjarbók úr höndum Baldvins í Nesi, er þá var safnvörður
í sveitinni. Ljóðasöfn margra helztu skálda íslenzkra lásu þau og lærðu utan að
meira og minna. Llnt þetta veit ég með sanni og eins það, að á 14. ári var
Þorkell farinn að lesa og brjóta til mergjar Ijóð Einars Benediktssonar og sér-
staklega Stephans G. Stephanssonar, sem hann jafnan síðan lagði mikla alúð
við, eins og síðar verður sagt. Gaman þessara bama var m. a. að leika sögu-
hetjur Hómers úr Trójustríði og frá ferðum Odysseifs. Það sem þau lásu, ræddu
þau sín á milli eða sögðu hvert öðru. — Árið 1908 var stofnað ungmennafélag