Andvari - 01.05.1961, Blaðsíða 64

SIGURÐUR PÉTURSSON:
Rímur og raunvísindi
Það vakti talsverða eftirtekt, þegar frá
því var sagt hér í einu dagblaðanna eitt
vorið, að um það bil 33.600 íslendingar
væru þá að ganga undir próf í skólum
landsins. Skólanemendur á Islandi eru þó
enn fleiri en þetta. Samkvæmt upplýsing-
um Fræðslumálaskrifstofunnar voru í ís-
lenzkum barnaskólum 22.488 nemendur
í október s.l., en í frambaldsskólum
17.455. Islenzkir námsmenn erlendis
munu vera um 800. Þetta eru til samans
40.743 nemendur, en það eru 23% af allri
þjóðinni. Sé reiknað með 8 mánaða skóla-
setu þessara nemenda ár hvert, sem mun
nærri lagi, samsvarar þetta því, að um 15
af hundraði þjóðarinnar sitji í skóla allt
árið, eða að öll þjóðin sitji á skólabekk
í 8 vikur ár hvert.
Ég ætla ekki að leggja dóm á það, hvort
þetta er mikil eða lítil skólaseta. Ég vil
aðeins vekja athygli á því, hversu mikl-
um hluta ævinnar við verjum til skóla-
göngu, og hversu mjög skólarnir hljóta
að geta mótað hugsunarhátt fólksins og
menntað þjóðina. Það hlýtur að hafa
geysimikla þýðingu fyrir þjóðfélagið,
hvernig öllum þessum námstíma er varið,
hvað það er, sem kennt er í skólunum, og
hvernig það er kennt.
Ég ætla í þessari grein að leitast við
að svara þremur spurningum:
í fyrsta lagi: Til Iivcrs er þessi skóla-
ganga ætluð?
í öðru lagi: Hvað er lært hér í skólun-
um?
Og í þriðja lagi: Nær skólagangan til-
gangi sínum, eins og til hagar í dag?
Við athugum þá fyrst, hver muni vera
tilgangurinn með skólanáminu, með öðr-
um orðum, hvers vegna gengur fólk í
skóla? Gengur fólk í skóla vegna þess
að þjóðfélagið krefst þess, eða gerist það
vegna þess að nemendurnir óska þess, eða
er það eftir kröfu foreldranna að börnin
sitja í skóla?
Allar þessar orsakir munu vera fyrir
hendi, en sjónarmið þessara þriggja aðila,
þjóðfélagsins, nemandans og foreldranna
eru dálítið mismunandi. Við skulum fyrst
athuga sjónarmið þjóðfélagsins.
Segja má, að viss lágmarksmenntun sé
skilyrði þess að vera umgengnishæfur í
nútímaþjóðfélagi. Þessu lágmarki er yfir-
leitt náð í barnaskólunum, enda hvert
barn skyldað til þess að sækja þá í til-
tekinn árafjölda, þ. e. frá 7 ára aldri til
12 ára aldurs. Með fræðslulögunum frá
1946 var skyldunámið fært yfir á hluta
gagnfræðastigsins, svo að allir unglingar
eru nú skyldaðir til að sitja í fyrstu tveim-
ur bekkjum gagnfræðaskóla.
Það er óhætt að fullyrða, að nútíma-
þjóðfélagi verður alls ekki haldið uppi,
nema í því séu mjög rnargir vel mennt-
aðir menn og alls konar sérfræðingar og
kunnáttumenn á ýmsum sviðum. Þjóð-
félagið hlýtur því að krefjast þess, að ár
hvert leggi hópur ungmenna út á mennta-
brautina. Bæði þá löngu braut, sem endar
með háskólaprófi, og einnig þær styttri
brautir, sem enda með burtfararprófi sér-
skólanna. Með tilliti til þessa gefur ís-
lenzka ríkið kost á ókeypis kennslu í
flestum skólum landsins, en veitir öðrum