Andvari - 01.05.1967, Síða 72

70
MARTIN A. HANSEN
ANDVARl
átti nú eiginlega að ganga menntaveginn
til þess að afla sér lærdóms og stöðu, og
hinum horaða soltna manni tekst með
erfiÖismunum að ná stúdentsprófi á náms-
skeiÖi. En annars tekur hann aldrei próf,
mestan hluta tímans býr hann sig undir
að verða skáld, hann verður síðar fyrir
eina fcók höfundur finnskrar ritlistar í
lausu máli, og Kivi les Biblíuna, Hómer,
Cervantes, Shakespeare og Lúðvík Hol-
berg. AS undanskildum hinum síðast-
nefnda eru þetta sömu höfundar og Mel-
ville les í Ameríku.
Sjómaðurinn Melville og drengurinn
Kivi frá litlu byggðinni í hinum geysi-
legu skógum eru lágstéttarmennirnir í
þessum hópi rithöfunda. Þeir vita ekkert
um hvor annars tilveru, en fyrir eÖlis-
læga hæfileika, lífsskilyrði og örlög er
með þeim nánari frændsemi en nokkrum
öðrum snillingum hins óbundna máls frá
síÖari öldum. Frásagnarlist þeirra er tigin-
borin.
Oll þessi 11 söguskáld eru einnar ættar.
Þetta verÖur augljósara þegar menn virða
fyrir sér tímabilið, sem næst er undan og
eftir þeim. Innbyrðis eru þeir ólikir eins
og trjátegundir í skógarlundi, en á öld-
inni áður er hin epíska list við samanburð
gresjukennd og þurr, á tímabilinu, sem
á eftir fór, í nútímanum, líkjast bók-
menntir hins lausa máls fremur krækl-
óttum kjarrskógi, stofnamir undnir á þeim
trjám, sem hæst ber, jarðskriÖulir, en
sagnaskáldin í miðið eru gædd eÖli hins
barnslega og lyfta krónum til himins.
Hans Christian Andersen hefur til
þessa ekki verið nefndur, en heldur ekki
gleymdur. Hann er ekki verulega líkur
hinum. Hann er Jósep meðal bræðranna.
Meira en öld er liÖin síðan „Moby-
Dick“ kom út. Danmörk hafði ekki hrað-
an á. Vor norrænu grannlönd hafa raun-
ar heldur ekki átt söguna lengi í þýð-
ingu, en urðu þó á undan. í mörgum lönd-
um hefur hún verið þýdd fyrir löngu.
Raunar eru ekki nema 35 ár síðan landar
Melvilles uppgötvuðu bókina aftur.
Við fórum okkur heldur ekki geyst
þegar ræða var um fremsta skáldrit
Finna í lausu máli. „Sjö bræður“ eftir
Alexis Kivi kom út á dönsku 77 árum
eftir frumútgáfuna. Það er ekki bókinni
að kenna að svo hljótt var um hana, að
finna má margan áhugamann um bók-
menntir, sem veit ekki að hún er til á
voru máli.
Fyrir nokkrum árum kom ,,Moby-Dick“
að vísu í danskri útgáfu á fersku máli
Peters Freuchens, en bókin var stytt um
allan helming, mikilvægum köflum með
öllu sleppt.
Þegar eg var drengur og gekk í barna-
skóla í sveitinni minni las kennarinn
okkar margar góðar bækur fyrir okkur.
Sú bezta var „För búrhvelisins." Hún
fjallaði um hvalveiðiskip, sem er í margra
ára veiðiferÖ í leit að búrhvelum. A skip-
inu er svertingi einn, tröll að vexti. Bókin
var skreytt fornlegum tréskurðarmyndum
af hvölum, fuglum, kolkröbbum, bátum,
skutlum og öllu, sem til heyrði.
SmáatriÖin í frásögninni voru mér í
ljósu minni tuttugu árum síðar. Þegar
eg svo seinna las „Moby-Dick“ fannst
mér eg kannast við margt, allt frá ótal
einstökum atriðum í lýsingum á hlutum
til hins risavaxna svertingja. Eg hélt þá,
að til væri gömul dönsk þýðing á „Moby-
Dick“, það er að segja sú, sem við heyrð-
um í skóla. En að endingu hafði eg upp
á „För búrhvelisins", sem er allt önnur
og yngri bók. Hún er skrifuð í lok fyrri
aldar, höfundurinn enskur, Frank Bullen
að nafni, sem í mörg ár hafði siglt höfin
á hvalveiðiskipi. Bókin segir einlægnis-
lega frá því sem fyrir hann bar, hún er
góð.
En eitt er athyglisvert við þessa bók.
Það er formáli fvrir henni og hann hefur