Andvari - 01.01.1971, Blaðsíða 16

14
BERGSTEINN JÓNSSON
ANDVARI
erfiðleikum um fjárhag landsins. Stjóm Þjvf. viðurkennir að vísu, að nauðsyn
sé til þess að fara varlega í fjárveitingum um þessar mundir, en þykir þó illa
farið, ef fjárveitingarvaldið kippir að öllu leyti að sér hendi um þetta, einkum
meðan félagið er að rétta við hag sinn aftur. Stjóm félagsins er samhuga um
það, að 'þessi fyrirhugaða fræðiritaútgáfa sé einn mjög mikilsverður liður í
þeim umbótum um menning þjóðarinnar, sem nú eru efstar á dagskrá með
beztu mönnum landsins, ekki sízt iyrir þá sök, að hér er stefnt meira í áttina
til sjálfsmenningar, svipað því sem á sér stað í bókasafnsstefnunni, heldur en
í tillögum um skóla o. s. frv. Getur stjórn félagsins í iþessu efni látið sér nægja
að skírskota til umræðnanna um málið á síðasta alþingi. Þessari stefnu þingsins
í fyrra hefur og verið tekið með fögnuði um land allt meðal bókhneigðra alþýðu-
manna, og mundu mörgum verða það sár vonbrigði, ef Þjvf. gæti ekki haldið
áfram á sömu braut, enda ber það vott um litla festu að hringla svo til, að
annað árið sé gefinn út álitlegur bókaforði, hitt árið ekkert.
Annað mál er það, að stjórn félagsins telur ekki nauðsynlegt eftir atvik-
um, að sama fjárhæð sé jafnan veitt til fyrirtækisins. Væntanlega tekst að
losa félagið úr skuldum næsta vor, og ætti þá að vera hægt að stjórna því svo
þaðan af, að það gæti af eigin ramleik lagt allan ársgróða sinn (ca. 2000—3000
kr.) í þetta fyrirtæki; bjartsýnustu menn í stjórn félagsins gera sér jafnvel vonir
um það, að þetta fyrirtæki þess verði svo vinsælt, að félagið muni geta séð
um það styrklaust, er tímar líða. En úr því verður reynslan að skera.
Af þeim ástæðum, sem nú voru nefndar, leyfir stjórn Þjvf. sér að fara þess
á leit við virðulegt alþingi, að því mætti þóknast að ætla félaginu í fjárlögum
næsta árs 4000 kr. til framhalds útgáfu fræðirita þeirra, sem þegar er hafin. ...“
Á valdaskeiði Íhaldsflokksins, 1924—1927, voru fjármál meginhugðarefni
stjórnarinnar, og fjármálaráðherrann, Jón Þorláksson, hafði mjög eindregnar
hugmyndir urn, hversu haga bæri fjárveitingum og samningu fjárlaga. En félag
eins og Þjóðvinafélagið hlaut að vera vel séð af mörgum íhaldsmönnum, því að
ódýr alþýðufræðsla eins og útgáfa fræðslurita var meira að skapi sparsamra
landsfeðra um þessar mundir en stofnun og rekstur fjölmargra og rándýrra
alþýðuskóla. Ef til vill er þar að finna skýringu á því, að stöðugt kvabb Þjóð-
vinafélagsstjórnar buldi ekki ævinlega á lokuðum leðurhlustum alþingismanna
umrædd ár, þó að þá væri margri auðmjúkri fjárbóninni vægðarlaust vísað
á bug.
Næsta bréf Páls forseta til fjárveitingarnefndar (neðri deildar) alþingis,
dagsett 28. febrúar 1925, skýrir í senn frá undirtektum við síðasta bréf og
áformum Þjóðvinafélagsstjórnar næsta áfangann:
„I fjárlögum 1924 voru Þjóðvinafélaginu veittar 5000 kr. til fræðiritaút-