Andvari - 01.01.1971, Blaðsíða 19

andvari
HIÐ ÍSLENZKA ÞJÓÐVINAFÉLAG
17
það ár. Upp frá því var Helgi einn ritstjóri, þar til er Finnbogi Guðmundsson
gerðist einnig ritstjóri 1968.
Allt frá 1874 (1875) hefur Almanak Hins íslenzka þjóðvinafélags komið
út reglulega og jafnan verið vinsælt og einhver árvissasta tekjulind félagsins.
Sögu þessarar úlgáfu má rifja upp með bréfi Páls Eggerts Ólasonar til háskóla-
ráðs, dagsettu hinn 10. nóv. 1921:
„Eins og kunnugt er hefur Þjóðvinafélagið gefið út árlega Almanak, og
eru nú komnir út af því 48 árgangar. Hefur félagið hingað til keypt tiltekna
tölu almanaka al' háskólanum danska með góðum kjörum og fest framan við
almanak sitt.
Nú hefur Háskóli Islands fengið einkarétt til útgáfu íslenzkra almanaka
og rímtala. Því hefur Þjóðvinafélaginu hugkvæmzt að fá keyptan þenna einka-
rétt um tiltekið árabil, t. d. um 6 ár frá 1. jan. 1923 að telja, þó aðeins það
er tekur til almanaka í bókarformi, en ekki t. d. veggalmanaka. Þetta mundi
geta orðið bæði félaginu og háskólanum hagur, háskólanum t. d. að því leyti,
að hann losnaði við umstang, sem leiddi af útgáfu þess. ..."
Hér nægir að geta þess, að samningar þessir tókust og hafa síðan verið
endumýjaðir með breytingum, sem tímanna rás hefur krafizt.
Árið 1923 var upplag félagsalmanaksins 9000 (þ. e. almanak með ýmsu
öðru efni) og selt á 2 kr. Auk þess var rímtalið eitt gefið út í 9000 eintökum
og söluverð þess 30 aurar.
f marzlok 1922 hafði verið samið við þá dr. Ólaf Daníelsson menntaskóla-
kennara og Þorkel Þorkelsson forstjóra löggildingarskrifstofunnar um, að þeir
reiknuðu út almanakið og hefðu á hendi ritstjórn þess. „f kaup var þeim lieitið
báðum til samans 500 kr. hvert ár og að auki harðærisbætur eftir sömu reglum
sem embættismönnum landsins eru goldnar uppbætur af launum þeirra.“ Er
skemmst frá að segja, að þennan starfa önnuðust þessir mætu stærð- og rím-
fræðingar til 1950, þ. e. síðast fyrir árið 1951. Þá tóku við prófessorarnir Leifur
Asgeirsson og Trausti Einarsson, og vann Leilur við útreikningana til 1962
(síðast um árið 1963), en Trausti til 1968. Árið 1963 tók dr. Þorsteinn Sæmunds-
son stjarnfræðingur við af Leifi, og hefur hann einn annazt útreikningana og
ritstjóm Almanaksins síðustu árin.
Þegar Þjóðvinafélagið lét 1968 Ijósprenta elzta almanak, er út hefur komið
á íslandi og varðveitzt hefur, Caleridarium, íslenzkt rím (Hólum í Fljaltadal
1597), ritaði Þorsteinn formála fyrir útgáfunni.
Þess er þegar getið í sambandi við fjárhag félagsins, að stjórnarmenn höfðu
mikinn hug á að hrinda af stokkunum fræðibókaútgáfu, og skyldi helzt hvort
tveggja fara saman, að sú útgáfa yrði sem gagnlegust og tryggði aflcomu félagsins.
2