Andvari - 01.01.1971, Blaðsíða 68
66
GUNNAR THORODDSEN
ANDVARI
um vorum, annað hvort beinlínis eða óbeinlínis; það sem stóð í upphafinu á
1. grein frumvarpsins 1867, nefnilega að ísland eigi sérstök landsréttindi,
sem hinum háttvirta konungsfulltrúa þótti nýlega vera svo mikilsvert, að
hann taldi það með grundvallarreglum eða grundvallaratriðum í stjórnarskrá
vorri, það er ihér hvergi að finna; ég sé það hvergi, í hvorugu frumvarpinu.
Þar sem gjört var ráð fyrir í frumvarpinu 1867, að konungur skyldi lofa,
þegar hann tæki við stjórn, að halda stjórnarskrá Islands, þá finnst nú
ekkert unt það; nú er tekið aftur (í 7. gr.) samþykktaratkvæði allþingis í al-
mennum málum; nú er komið inn í frumvarpið grein um nokkurs konar
kvittun fyrir öllum skuldaskiptum íslands og Danmerkur að undanförnu,
án þess alþingi sé sýndur nokkurn tíma nokkur reikningur fyrir þessum
skuldaskijitum, fyrr né síðar, enda þótt miklar mótbárur hafi komið af vorri
hálfu móti þessum reikningum. Nú er í 9. grein frumvarpsins ákveðið, að
hin endurskoðuðu grundvallarlög skuli öll vera gildandi á Islandi, jafnvel
þó enginn maður hafi séð þau, hvorki hér á þingi eða annarstaðar, fyrr né
síðar; 1867 var aðeins ætlað svo til, að nokkrar greinir þeirra yrði gildandi
og þessar greinir fylgdu frumvarpinu; slíkt hið sama var 1851. Það er nú
þar að auki einkennilegt við þetta frumvarp, að það er næstum því allt um
sérstaldeg málefni íslands, sem eiga heima í stjórnarskrá vorri, en minnst
er um almenn mál. Ég tek til dærnis 3. grein, 'þar sem ákveðið er um, hver
málefni skuli vera sérstakleg, að þetta getur sízt átt undir atkvæði ríkis-
þingsins að ákveða, íheldur undir atkvæði alþingis; það væri þó nær, ef
ríkisþingið samþykkti grein um, hver mál skyldu vera sameiginleg, að
áskildu samlþykktaratkvæði alþingis fyrr en sú grein yrði gild; en yfir höfuð
að tala getur þá fyrst verið að tala um samþykkt ríkisþingsins, þegar um
þau mál er að ræða, sem snerta konungsríkið eða þess málefni. En nú er
þetta frumvarp lagt fyrir eins og það er, og er þá annaðhvort að samþykkja
það eða hafna því, eða biðja um, að því sé breytt. Ef að vér hefðurn sam-
þykktaratkvæði, svo að vér værum vissir um, að engu yrði þröngvað upp
á oss án vors vilja, þá væri öðru máli að gegna, þá gætum vér óhræddir
stungið upp á breytingum til að leita samkomulags. En eins og málið liggur
nú fyrir, er hér enginn fastur grundvöllur til að byggja á, því fyrst hefir
stjórnin áskilið sér rétt til að taka ekkert tillit til þess, sem alþingi kynni
að fara fram á, nema kannske í smáatriðum, og það er meira að segja: liver
gefur vissu 'fyrir því, að vér fengjum nú frumvarp þetta, þó vér tækjum
það alveg óbreytt, þó vér gjörðum eigi við það eina einustu breyting; ætli
vér getum eigi búizt við því, að ríkisþingið mundi gjöra sig heimakomið
eins og áður hjá frumvarpi þessu, þegar það fengi iþað í hendur, einkum