Andvari - 01.01.1971, Blaðsíða 76

74
GUNNAR THORODDSEN
ANDVARI
taka eftir neinu, eSa taka sér fram í neinu; mér hefir oft þótt þeir helzt til
fljótir á sér til að taka upp margar nýjungar, sem þeir hafa verið taldir á,
þar sem ég hefði heldur kosið, að þeir hefði haldið fastara við hið gamla.
Ég er sannfærður um, að íslendingar bæði geti vaknað og muni vakna,
jaegar þeim er gefið tækifæri til þess; það getur hka verið, að það fari eins
fyrir íslendingum eins og í sögunum stendur, að þegar svefnþomið verður
hrist úr hári þeim, þá vakni þeir og vakni til góðs. En til þess að nokkurt
líf og fjör geti færzt í þjóð vora, þá þarf hún fyrst og fremst að fá að ráða
fé sínu, því eins og hver einstakur maður er áhugalaus, sem ekki er fjár
síns ráðandi, svo er því og varið með hverja þjóð; þess vegna hefir mér
jafnan þótt það undarlegt, að stjórn vor skuli aldrei hafa viljað samþykkja
að gefa oss nein fjáfhagsráð, þar sem þó aðrar þjóðir, t. d. Englendingar,
einhver hin voldugasta þjóð í heimi, veita sérhverri, jafnvel hinni aumustu
nýlendu sinni fjárforráð í hendur og borga þó sjálfir embættismönnum
stjórnarinnar í nýlendunum, auk þess sem þeir sjálfsagt kosta allan her og
flota, sem þeir hafa þar til að verja og gæta hagsmuna nýlendanna; mér
hefir þótt það undarlegt, að stjómin svarar oss í þessu máli jafnan á tvo
vegu, því ef vér hjóðumst til að bera oss sjálfa og bjóðum framlag, þá segir
hún: „Það er ekki til neins að veita ykkur fjárhagsráð, þið getið ekki borið
ykkur sjálfir"; en ef vér biðjum um fé til þess, sem vér þurfum með hjá
þessum fjárhaldsmanni vorum, stjórninni, þá segir hún: „Komið með féð!
þið fáið það ekki, því þið hafið ekki vísað á féð til þess.“ Þetta sjá nú allir,
að er hvað á móti öðm; hún leyfir oss ekki að bera oss sjálfa, þegar vér
viljum, en segir oss að vísa á fé, sem hún hefir í sínum höndum, en ekki
vér. Sama ósamkvæmni kemur fram við ísland í öðrum greinum; það er
ekki tekið inn í konungsríkið og heldur ekki í alríkið, og ekki er það heldur
beinlinis nýlenda. Þó er auðvitað, að það verður annaðhvort að vera sér-
stakur landáhluti, eða ríkisíhluti, eður þá nýlenda. En nú eru Danir sjálfir,
þeir sem em fyrir utan stjórnina, farnir að sjá, að svo má eigi lengi standa;
þeir fá að sjá á hverju ári, að eftir reikningunum á að vera skotið til Islands
20,000 rdl., eða stundum 25,000 rdl., og jafnvel er farið að 'bregða fyrir
30,000 rdh á ári; því þetta er alltaf að hækka. Þá cr von, 'þótt ]>eir spyrji:
„Er ísland sannarlega svo bágstatt, að það þurfi þessa styrks við og geti ekki
borið sig betur?“ Og ]>egar ]>eir nú enn fremur sjá, að tillagið er einlægt að
vaxa, þá hafa þeir tjáð sig fúsa að leggja til um sinn, en ekki framar. Ríkis-
þingið hefir nú tvisvar sinnum haft fjármál íslands til meðferðar, 1856 og
1857. Fyrra skiptið stakk fjárhagsnefndin upp á því, að ísland fengi fjár-
hagsráð sín, en gat þess um leið, að það væri sanngjarnt, að íslendingar