Andvari - 01.01.1971, Blaðsíða 100

98
CHR. MATRAS
ANDVARI
endilega tóm og merkingarlaus li'ugmynd, heldur hugmynd sem er orðin
raunveruleiki í sérhverju ritmáli sem í sjálfu sér er ekki annað en háþróað
listrænt tungumál...“
Þetta viðhorf N. M. Petersens er rétt fyrir okkur að hafa í huga þegar við
lesum það senr hér fer á eftir og reynum að skilja hvers vegnia. færeyskt ritrnál
fékk einmitt þá réttritun sem því var húin fyrir rúmum hundrað árum, réttritun
senr var sarnin í anda skandínavismans. Það var, eins og'brátt kenrur í ljós, N. M.
Petersen sem þar hafði úrslitaáhrif. En raunar nrá geta þess nú þegar, að Islench
ingur, og það sjálfur Jón Sigurðsson, senr þá var skjalavörður við bæði íslenzku
og sérstöku færeysku deildina í Konunglega norræna fornfræðafélaginu, varð
líka einn af guðfeðrum hins nýja ritmáls.
2.
Venjuleg færeysk réttritun, senr var mótuð 1846, er með ekki svo litlunr rétti
kennd við V. U. Hammershaimb, og ef nokkrar smábreytingar á réttritun á
sjötta tug aldarinnar og síðar eru. undanskildar, voru allar útgáfur og uppskriftir
Hanrnrershaimbs prentaðar í búningi þessarar réttritunar, sem Færeyingar hatfa
líka 'haldið tryggð við allt til þessa, að undanteknum nýstafsetningarköstum á
fjórða og fimmta tug þessaxar aldar. Það væri þess vegna ekki ófróðlegt að
skyggnast eftir lrvað Hammershaimb sjálfur og náinn vinur hans og samherji í
baráttunni fyrir færeysku ritmáli, Svend Grundtvig, hafa að segja um tilkomu
þes9arar réttritunar og nothæfni. Grundtvig gerir þannig grein fyrir þessu máli
í ritgerð sinni „Meddelelse angáende Fær0ernes litteratur og sprog“ (Aarbýíger
for nordisk Oldkyndighed 1882), eftir að hafa rætt um að Hammershaimb hafi
með málfræði sinni (1854) „gert nægilega skýra grein fyrir einkennum málsins":
HammerShaimb „hefur dregið saman úr ýmsum mállýzkum fastmótað, samræmt
og eðlilegt færeyskt málfar og sniðið því skynsamlega réttritun, sem er í nánu
samræmi við forna íslenzka tungu. Með þessu hefur hann búið til þægilegan og
fallegan búning, sem færeyskur fróðleikur á nú að íldæðast í stað hins marg-
breytilega reikula, skringilega og villimannlega sköpulags sem málið hafði á sér
hjá fyrirrennurum hans.“ Eigið álit Hammershaimbs á réttritun þeirri sem hann
hafði búið til kernur líklega skýrast fram í forrnála hans fyrir ,,Fær0sk Anthologi"
(bls. lv, o. áfr.):
„Þegar ég var hvattur til fyrir um það bil fimmtíu árum lað birta kvæði,
sagnir og fleira í ritum Fornritafélagsins og að semja færeyska málfræði,
fannst mér ég vera í miklum vandai, þar sem mér fannst ekki vera hægt að
nota neina af þeim mállýzkum, er talaðar voru, sem sameiginlegt ritrnál