Andvari - 01.01.1971, Blaðsíða 144

142
U.M ÞJÓÐLEGAN METNAÐ JÓNS SIGURÐSSONAR
ANDVARl
Vér sjáum, að Jón ræðir þegar í 1. kaflanum nauðsyn þess, að safnað verði
íslenzkum gersemum og gömlum og nýjum heimildum um sögu íslands, „svo
allt þvílíkt ekki kæmist í útlendra hendur eða menn gætu ekkert vitað um
ísland nema hér“. Jón varð smám saman mesti safnari íslenzkra handrita eftir
daga Arna Magnússonar og bjargaði, áður en lauk, mörgum merkum handritum
frá því að lenda í höndum útlendra. Má þar nefna sem dæmi langvinna viður-
eign hans við Jón Ámason, er kominn var á fremsta hlunn með að selja hluta
liandrita sinna úr landi, en Jóni Sigurðssyni tókst að lokum að buga nafna
sinn og festa kaup á handritunum. Um þessa viðureign vísast til 2. bindis
verksins Úr fómm Jóns Árnasonar, 164 bls. og áfram. í bréfi Jóns Sigurðs-
sonar til nafna síns 26. september 1874 segist hann vilja gera allt sitt „til að
handritin verði á íslandi eða á íslands veitum“ og er þar við sama heygarðs-
hornið og í fyrrnefndu bréfi til Sveinbjarnar Egilssonar, er hann skrifaði á
afmælisdaginn sinn 1837.
í. 2. kafla kennir metnaðar Jóns gagnvart Dönum er hann segir, að það
sé „í rauninni kvöl að sjá svo vidaust verk [sem fyrirhugaða annálaútgáfu]
eftir landa sína og verða viðurkenna það fyrir Dönum“.
Danir voru sú iþjóð erlend, er Islendingar höfðu átt lengst skipti við og
þekktu bezt, og því eðlilegt, að þeim hlypi stLindum kapp í kinn við þá, ekki
sízt í þeim efnum, þar sem þeir gátu þrátt fyrir fæð sína haldið til jafns við
þá — eða skákað þeim, ef því var að skipta.
Þetta viðhorf gegn Dönum þróast síðar, þegar íslendingar með tilkomu
fulls verzlunarfrelsis hefja jafnframt viðskipti við ýmsa aðra, í heilbrigðan
metnað að standa sig, hvaða þjóð sem í hlut á.
Vér sjáum t. a. m. í 31. kafla, í hugleiðingu hans um frelsi og viðskipti,
hve mikils hann væntir sér af verzluninni við Englendinga, og þótt illa tækist
til í fyrstu, þykir honum ekki hlýða að gefast upp, því að „ekki fellur tré við
fyrsta högg“, eins og hann kemst að orði. Hann er viss um, að slík verzlun sé
„okkur sá mesti hagur og 'hið fyrsta meðal til þess, að við getum orðið að
manni eftir okkar 'hætti og efnum“.
í 3. og 4. kafla deilir Jón á hræðslu og heimtuleysi manna og einurðar-
leysið, er hann kallar þjóðlöst. „En þegar þeir fara af stað, ætlar allt að rifna,
þangað til þeir eru reknir aftur tvöfaldir, og svo liggja þeir þar." Nei, „hvernig
sem menn ætti að geta vonað, að sumt hvað kæmist á óðar en það væri nefnt,
þá sýnir reynslan, að um flesta hluti, sem fram koma, má segja þeir komi af
sjálfum sér, eins og einn hlekkur dregur annan.“
Jón klappar þennan sama stein aftur og aftur í bréfum sínum, og er oss,