Andvari - 01.01.1980, Page 59

ANDVAHI
SVÍNASKÁLABÓNDI SEGIR TÍÐINDI
57
áratugum 19. aldar mátti heita að þeir tækju að leita hvala víða um höf, enda
gerðust þeir nú stórvirkari við hvalveiðar en nokkur þjóð hafði áður verið.
Árið 1842 var hvalveiðifloti Bandaríkjamanna 594 skip, en þá var talið, að
allar aðrar þjóðir heims ættu um 230 hvalveiðiskip samtals. Stærstur mun
bandaríski hvalveiðiflotinn hafa orðið 1846, 735 skip. Flest voru þetta seglskip,
en upp úr þessu var farið að gera út gufubáta til veiðanna. Stærstur var hval-
veiðiflotinn frá útgerðarbæjunum New Bedford og Nantucket, skammt sunnan
við Boston, en einnig var gert út frá New York og fleiri hafnarborgum á þess-
um slóðum.
Hin gegndarlausa hvalveiði Bandaríkjamanna hlaut að hafa örlagarík áhrif
á hvalastofna, enda kom brátt að því. Að vísu voru hvalaskutlar enn næsta
ófullkomnir og öll veiðitækni frumstæð, svo að iöngum var mjög undir hælinn
lagt, hve margir hvalir náðust. En veiðimenn drápu og særðu fjölda hvala, enda
þótt þeir misstu þá í hrönnum. Eru ýmsar lýsingar á slíku blóðbaði næsta ófagrar.
Þegar líða tók fram um 1840, fór veiði Bandaríkjamanna á heimaslóðum
mjög að tregðast, og um miðja öldina barðist hinn mikli veiðifloti í bökkum
sakir aflaleysis. Fækkaði skipunum með hverju ári, svo að um 1875 gerðu
Bandaríkjamenn aðeins út fáa tugi hvalveiðiskipa.
Um og eftir 1850, þegar veiðar þeirra Vesturheimsmanna stórminnkuðu ár
frá ári, leituðu útgerðarmenn fyrir sér víða um höf, þar sem hugsanlegt var talið,
að hvals yrði aflað. Var nú jafnframt farið að eltast við reyðarhvali í vaxandi
mæli og ýmsar tilraunir gerðar til að endurbæta hvalabyssuna, sem enn var
næsta ófullkomin. Leituðu sumir hvalveiðimenn á þessum og næstu árum einatt
langt frá heimkynnum sínum. 1 þeim hópi voru hvalveiðimenn þeir frá New
York, sem örlögin höfðu borið að ströndum íslands.
III
Skipstjóri á Reindeer og leiðangursstjóri var Thomas Welcome Roys, en
meðeigandi hans hét Gustav Adolph Lilliendahl (af sænskum ættum?), báðir
búsettir í New York.
T. W. Roys var maður tæplega sextugur. Hafði hann lengi verið skipstjóri á
bandarískum hvalveiðiskipum, bæði í norðurhöfum og á suðlægum slóðum. Um
nokkurra ára skeið hafði Roys unnið að uppgötvun, sem hann gerði sér vonir
um að gerbreytt gæti aðstöðu allri við hvalveiðar. Hann fékkst við að finna
upp hvalabyssu, sem gæti skotið skutli með viðtengdu sprengihylki, er átti að
springa þegar í hvalinn kæmi og stytta lífdaga hans. Var búnaðurinn hliðstæður
því, er eldflaug er skotið á loft, enda nefndi Roys skotvopn sín „eldflauga-
byssur og eldflaugaskutla" (Rocket Guns and Rocket Harpoons).
Roys hafði einna fyrstur bandarískra hvalveiðimanna tekið að veiða á norð-
lægum slóðum. Árið 1848, er hann var skipstjóri á Superior, hafði hann siglt