Andvari - 01.01.1986, Qupperneq 47

ANDVARI
GUNNAR THORODDSEN
45
Fyrstu stóru skrefin voru stigin í þá átt að gera verðlag í landinu
frjálst og dregið var verulega úr opinberum afskiptum af verðmynd-
un í lok stjórnartímans. Komið var til móts við hagsmuni húsbyggj-
enda með frestun afborgana af húsnæðislánum 1982 og 1983. Mið-
ur gekk að ná fram þeim áformum sem stjórnin hafði sett sér um
viðnám gegn verðbólgunni. Um áramótin 1980-1981 voru gerðar
víðtækar efnahagsráðstafanir þar sem gengið var fest, vísitalan lækk-
uð á næstu mánuðum og á þann hátt reynt að stöðva víxlgang
verðlags, launa og gengis.
Þessar ráðstafanir mörkuðu tímamót í starfi ríkisstjórnarinnar.
Þær sköpuðu grundvöll fyrir áframhaldandi samstarfi þeirra aðila
sem að henni stóðu.
Verulegur árangur náðist í efnahagsmálum í kjölfar þessara ráð-
stafana, ekki síst í baráttunni við verðbólguna. Hins vegar átti að
fylgja þeim eftir og staðfesta árangurinn með frekari ráðstöfunum
síðar á árinu 1981. Um raunhæfar framhaldsaðgerðir náðist þó ekki
samkomulag fyrr en í ágúst 1982. Þá setti stjórnin bráðabirgðalög
um aðgerðir í efnahagsmálum og viðnám gegn verðbólgu sem
stefndu að sama marki. Verðbætur á laun voru m. a. lækkaðar og
gengið fellt til að styrkja stöðu útflutningsatvinnuveganna.
Þótt þessar ráðstafanir væru yflrgripsmiklar komu þær of seint til
að tryggja frekari árangur í efnahagsmálum í samræmi við þá stefnu
sem mörkuð var um áramótin 1980—1981. Hins vegar hefðu þær
haldið efnahagslífinu í horfinu, ef ekki hefði komið til aflabrests,
kreppu í heimsbúskapnum og erfiðleika í stjórnarsamstarfinu.
í febrúar 1983 lagði Gunnar fram frumvarp um nýtt viðmiðunar-
kerfí vísitölunnar þar sem tekið var tillit til lífskjarabreytinga og ann-
arra þátta sem vísitalan hafði ekki mælt svo sem skatta og þjónustu
hins opinbera. í mars og apríl 1983 hafði hann síðan forgöngu um
tilraunir til þess að ná samkomulagi um niðurfærslu verðlags o. fl.
sem í mörgu var áþekkt því sem samið var um í febrúarsamningun-
um 1986. Um þessar ráðstafanir náðist þó ekki samkomulag innan
ríkisstjórnarinnar og verðbólgan var því um 70% á síðustu mánuð-
um ríkisstjórnarinnar miðað við heilt ár.
Má telja að tvær ástæður hafi fyrst og fremst legið að baki því að
minni árangur náðist í efnahagsmálum af hálfu ríkisstjórnarinnar
en efni stóðu til í upphafi. í fyrsta lagi sú að ágreiningur var innan
hennar á síðari hluta stjórnartímans um þær ráðstafanir sem Gunn-