Andvari - 01.01.1986, Side 123

ANDVARI
GÍSLI BRYNJÚLFSSON OG NORÐURFARI
121
engin troði á annarri, heldur gangi þær í bróðerni og vináttu áfram að enu
mikla takmarki sannleikans. En fáist þetta ei nema með vígum og mann-
drápum, og ef allsherjar stríð því er óumflýjanlegt, þá óskum vér að það
verði til þess að þjóðirnar komi aftur frjálsar og óháðar hver annarri úr
baráttunni.“u
Gísli Brynjúlfsson hóf greinina með því að ræða um þjóðir, ríki og þjóð-
skipulag Evrópu. Hann lofar Bretland fyrir að hafa haft í heiðri prent-,
funda- og málfrelsi allt frá dögum Cromwells og þakkar lýðræðið í Bret-
landi þeim stjórnarfarsbreytingum sem komu í kjölfar byltingarinnar 1649.
Aðdáunin á frönsku stjórnarbyltingunni er ekki eins algjör, en samt fær
Napoleon þann dóm að aldrei hafí verið uppi meiri afbragðsmaður, enda
þótt hann brygðist sannleikanum áður yfír lauk.
„Helga sambandið" fær hins vegar lítið lof hjá höfundinum, þegar hann
rekur þróunarsögu Evrópu fram til júlíbyltingarinnar og skýrir frá orsök-
um og afleiðingum. Hann gerir grein fyrir þeirri landaskipan sem komið
var á í Evrópu eftir Vínarfundinn og hve lítið tillit var tekið til þjóðernisins
og nefnir sem dæmi að undir „Austurríkis keisaradæmi t. a. m. lágu þýsk,
slafnesk, magyörsk og ítölsk lönd“,12 og segir að kúgunin valdi einmitt
þjóðahatrinu. Með kjöri Ferretti kardinála til páfa 1846 hafi hafíst ólga á
Ítalíu sem endaði með uppreisn á Silkiley sem kallaði á íhlutun stórveld-
anna á meginlandi Evrópu. Á sama hátt rekur höfundur atburðarásina í
Frakklandi sem leiddi til febrúarbyltingarinnar í París. Gísli dáir Lamartine
mest allra forvígismanna byltingarinnar og boðskapur Norðurfara er mjög
í sama anda. Hins vegar njóta aðrir forvígismenn byltingarinnar verulega
minni hylli svo sem Ledru-Rollin og hann fínnur Louis Blanc það helst til
foráttu að „hann kvað ei vera ljarlægur skoðun þeirra manna er kallaðir
eru sameignarmenn (communistes), en það er mesti háski, því sameignar-
menn vilja kollvarpa öllu mannlegu félagi sem nú er. Þeir vilja að allir
menn skuli eiga það sem þeir þurfí á að halda í sameiningu, og njóta þess
svo í bróðerni, en heldur ekki meira, og því vilja þeir ei að neinir séu pen-
ingar gjaldgengir o. s. frv.“13
Það velkist enginn í vafa um að hið borgaralega lýðræði og ágæti þess er
það sem Gísli trúir á og boðar í Norðurfara og urn „sameignarmenn“ og
stefnu þeirra kveður hann upp þann dóm eftir að hafa sagt deili á stefnu
þeirra sem frá er greint hér að ofan: „Þessi aðferð mundi drepa öll andleg
framför [svo] og steypa mannkyninu aftur í villu og vanþekkingu, en til-
gangurinn er þó í fyrstu góður.“M
Þetta skrifaði Gísli Brynjúlfsson sarna árið og Kommúnistaávarpið kom
út, og það kemur bæði fram í dagbókinni og víðar í Norðurfara að Gísli
hefír enga trú á né samúð með sameignarmönnum. Hins vegar er Gísla vel
ljóst að þessi nýja kenning rnuni ekki falla eins og fræ í grýtta jörð því að