Andvari - 01.01.1989, Side 121

GUNNAR STEFÁNSSON
„Ljóðið vill ekki skýra“
í tilefni nýrrar bókar
eftir Jóhann Hjálmarsson
Síðasta bindi íslenzks Ijóðasafns sem Kristján Karlsson ritstýrði fyrir Al-
menna bókafélagið kom á prent 1978 og „nemur staðar við þau skáld sem
gefið höfðu út bók með ljóðum undir eigin nafni fyrir 1960.“ Yngsta skáldið í
þessu stóra sýnisverki er Jóhann Hjálmarsson. Nú stendur hann á fimmtugu
og gaf út sína þrettándu frumsömdu ljóðabók á árinu: Gluggar hafsins,
Örlagið, Reykjavík 1989. Auk þess hefur hann sent frá sér fjögur söfn
ljóðaþýðinga. En nýja bókin veitir tilefni til að renna augum yfir feril Jóhanns
og áfanga á honum, auk þess sem bókin sjálf er allrar athygli verð sem
sýnishorn þroskaðrar nútímaljóðlistar.
Jóhann Hjálmarsson var lengi kallaður „yngsta atómskáldið“. Staðfestir
Islenzkt Ijóðasafn raunar þá auðkenningu og er tæpast nein tilviljun. Um það
bil sem Jóhann kemur fram kornungur er formbylting ljóðsins sem hófst fyrir
alvöru upp úr seinna stríði orðin föst í sessi. Þetta þverstæðukennda orðalag
segir raunar nokkuð um ástandið í ljóðlist okkar á þeim tíma og lengi síðan.
Þegar byltingin er „föst í sessi“ gerist að sjálfsögðu ekkert meir — þangað til
ný bylting hefst, en hún hefur látið á sér standa. Svo mikið er víst að eftir að
Jóhann og Þorsteinn frá Hamri komu fram skömmu fyrir 1960 bar fátt til
tíðinda í ljóðagerðinni um sinn. Þau ung skáld sem kvöddu sér hljóðs á
sjöunda áratugnum svo að eftir yrði tekið voru harla fá og ekkert sem
jafnaðist á við þá. Það var ekki fyrr en nokkru eftir 1970 að ný skáldakynslóð
kom til skjalanna: höfundar sem eitt sinn mynduðu hóp og kölluðu sig
„listaskáldin vondu“. Síðan hafa ýmis nöfn verið höfð um þetta fólk og ekki
alltaf hálfkæringslaust; „fyndna kynslóðin“ til dæmis.
Skáldferill Jóhanns Hjálmarssonar til þessa skiptist í þrjú skýrt afmörkuð
skeið. Hann var aðeins sautján ára þegar fyrsta bók hans kom út, Aungull í
tímann, 1956. Það var óvenjugott byrjandaverk hjá barnungum manni og
þótti vekja bjartar vonir. Á þessum æskudögum var Jóhann eins og vænta
mátti lítt ráðinn. Sumt í blæ ljóðanna minnir á Stein Steinar eins og títt var
um ung skáld á þessum tíma, þó er íronía Steins Jóhanni fjarri. Miklu fremur
dregur hann dám af sléttum og einföldum ljóðstíl Jóns úr Vör: fordæmi Jóns í