Andvari - 01.01.2008, Blaðsíða 32
30
KRISTINN KRISTMUNDSSON
ANDVARI
og einlægur hugur á því að læra eitthvað sem til gagns getur orðið. Vitanlega
er það illt að verða að neita sér um síðari veturinn hér. - Gættu þess að sýna
foreldrum þínum eða aðstandendum þetta bréf. - Þú lætur mig vita sem fyrst
ef þú ætlar að koma.
Kær kveðja og bestu óskir.
Þinn einl.
Bjarni Bjarnason26
Varðveist hafa vitnisburðir nemenda frá kreppuárunum sem staðfesta
að greiðasemi af hálfu skólastjórans réð oft úrslitum um skólavist efna-
lausra unglinga sem eygðu möguleika á að standa í skilum síðar, enda
munu þeir einir hafa átt þess kost sem höfðu kynnt sig að heiðarleika
og skilvísi27. Sparnaðartillögur bréfsins, sem brýna fyrir nemendum
að halda reisn og virðuleika þrátt fyrir lítil efni, segja merka sögu um
skólamanninn sem setur sig í spor nemandans af föðurlegri umhyggju
og metnaði fyrir hönd skólans. Skólaskýrslu héraðsskólans 1932-1933
sem birtist í Riti Nemendasambands Laugarvatnsskóla lýkur á yfirliti
þar sem Bjarni skólastjóri lýsir hugmyndum sínum um ýmsa þætti skóla-
starfsins sem honum hafa þá verið efst í huga. Þar birtist skólastjóri sem
setur sig fullkomlega í spor nemenda sinna, lifir sig inn í heim þeirra
og setur skólanum markmið og reglur af raunsæi og skilningi á högum
þeirra. Þar kemur einnig fram hve létt honum var að setja mál sitt fram
svo skýrt og látlaust að allt kemst til skila, uppeldishugsjónir hans og
einlæg umhyggja fyrir nemendum sínum. Hann segir þar m.a.:
Fari saman happasælt uppeldi í heimahúsum, vel gerðir skólar, bæði að starfs-
háttum og útbúnaði, ásamt námfýsi hins yngra fólks, ættu þeir skólar, sem
þegar eru til í landinu, að njóta sín fyllilega. Hitt er jafnvíst, að fái hið innra
líf hvers eins ekki þær réttu móttökur og meðferð í skólunum, tæmast þeir,
hversu auðvelt sem reynist að greiða kostnað skólavistarinnar. Fyrst er þá að
skapa frið og ánægju í sambúðina, vináttu og sanna gleði, með hóflegri alvöru.
Takist þetta, og aðeins þá, fá séreinkenni, gáfur, námshæfileikar, vinnulagni
og prúðmennska, notið sín. - Enn er óminnst á það atriðið, sem einkum dregur
fólkið að héraðsskólunum, en það er að þangað eru jafn velkomnar stúlkur
sem piltar. - Ætti slík firra, að vinna að aðskilnaði pilta og stúlkna, sízt að
vera á stefnuskrá skólanna, jafnfjarri sem þetta er hinu raunverulega lífi.
- Því má ekki leyna, að stjórnsemi öll er vandameiri í samskólum. Hinsvegar
þroska þeir skólar betur, ef það tekst að vekja og rækta fagran hugsunarhátt
í sambúð og starfi. Ríki ófriðlegur hugsunarháttur, verður dagfarið eftir því.
Takist aftur á móti að beina hinum mikla krafti unga fólksins í réttan farveg,
eru heimavistarskólarnir einhver hinn besti jarðvegur fyrir félagslega þroskun
og farsæla kynningu æskunnar í landinu. Mér er það fullljóst, að heimavistar-