Andvari - 01.01.2008, Blaðsíða 138

132
GUNNAR KARLSSON
ANDVARI
sauðum og hrossum, og lítur niður í lækina, himintæra, - laxa og silúnga leíka þar
með sporðaköstum. Eýarnar virðast oss ekki leíðinlegar, þegar fiskurinn geíngur uppí
flæðarmál og fuglinn þekur sker og kletta. Himininn er heíður og fagur, loptið hreínt og
heílnæmt. Og sólin, þegar hún roðar á fjöll á sumardaga kvöldum, enn reíkirnir leggja
beint í loptið upp - hvað þá er blítt og fallegt í heröðunum!
Hér er margt sem minnir á náttúrulýsinguna í upphafi Gunnarshólma Jónasar
þegar hann dregur upp sviðsmynd af Fljótshlíðinni daginn sem bræðurnir
Gunnar og Kolskeggur Hámundarsynir leggja af stað í útlegð sína.13
Tómas Jónas
Og sólin, þegar hún roðar á fjöll á sumardaga kvöldum ... Skein yfir landi sól á sumarvegi og silfurbláan Eyjafjallatind gullrauðum loga glæsti seint á degi.
og lítur niður í lækina, himintæra, - laxa og silúnga leíka þar með sporðaköstum. Klógulir ernir yfir veiði hlakka; því fiskar vaka þar í öllum ám.
Og ekki minna orð Tómasar síður á ræðu Gunnars þegar hann ákveður að
snúa við og bíða óvina sinna heima á Hlíðarenda:
Tómas Gunnar
ef hann rennir augum sínum yfir grænu dalina, með hlíðarnar kvikar af nautum og sauðum og hrossum ... Sá eg ei fyrr svo fagran jarðargróða, fénaður dreifir sér um græna haga ...
Orðin sem Jónas leggur Gunnari í munn tekur hann að verulegu leyti frá
Tómasi og með því segir hann: þetta eru orð Tómasar, þetta er Tómas að
tala. Og þá má að minnsta kosti leika sér með þá hugmynd að kvæðið
Gunnarshólmi sé ekki bara um Gunnar Hámundarson heldur einnig um
Tómas Sæmundsson, sem ákvað líka að setjast að í Fljótshlíðinni og bíða þar
dauða síns. Jónas er þá auðvitað Kolskeggur sem „starir út á Eyjasund“ meðan
Gunnar/Tómas „horfir hlíðarbrekku móti“.
Nú var Gunnarshólmi vissulega ortur áður en Tómas lést; kvæðið birtist í
fjórða árgangi Fjölnis árið 1839,14 en talið er líklegast að Jónas hafi ort það
á Islandi sumarið 1837.15 Það er því ekki hægt að segja að Gunnarshólmi sé
þriðja minningarkvæðið um Tómas. En Tómas var búinn að veikjast alvarlega
af berklum áður, og Jónas hefur vitað fullvel að hann var af og til mjög þjáður
af þeim. Þannig skrifar Tómas til dæmis undir lok bréfs til Konráðs Gíslasonar í
febrúar 1837:16 „Jeg er nú að spýta blóði dálítið og ætla því að hætta við þig.“
Dauði Tómasar hefur því blasað við árið 1837, án þess að ég viti nákvæmlega
um heilsufar hans þegar Jónas dvaldist hjá honum um sumarið og fékk að