Andvari - 01.01.2008, Blaðsíða 160

154
SVERRIR JAKOBSSON
ANDVARI
meðal íslendinga en þeir nafnar sættust þó fljótt og sagði Jón Guðmundsson
að sig hefði „ekkert tekið sárar um dagana, heldr en ágreiningurinn okkar í
kláðamálinu“ (bls. 112).
A hinn bóginn dró skoðanamunur þeirra í hinu svo kallaða „fjárhagsmáli“,
sem kom fyrir alþingi 1865, meiri dilk á eftir sér. Jón Sigurðsson vildi hafna
stjórnarfrumvarpi um fast árstillag Dana til íslands, en Jón Guðmundsson
vildi samþykkja frumvarpið með viðunandi breytingum. Þetta líkaði nafna
hans illa, og þótti honum sem Jón Guðmundsson væri „ekki sem fastastur
á fótunum“ í málinu (Minningarrit aldarafmœlis Jóns Sigurðssonar, bls.
394). Eftir sem áður náði Jón Sigurðsson að tryggja sér meirihlutastuðning á
alþingi og frumvarpinu var vísað frá.
Greinilegt er að Jón Sigurðsson átti erfitt með að fyrirgefa Jóni Guðmunds-
syni sjálfstæða afstöðu hans í fjárhagsmálinu, sem fyrir honum var einungis
sérviska. Eins og Lúðvík Kristjánsson hefur sýnt fram á, í Sögu 1992, þá
lagðist forseti svo lágt að skrifa nafnlausa pistla gegn Jóni Guðmundssyni
í íslensk blöð en gætti þess að þeir væru ekki auðraktir til sín (sjá Lúðvík
Kristjánsson, „Misklíð milli vina“, bls. 216).
A tímabili virðist Jón forseti hafa óttast að Jón Guðmundsson hefði „mik-
inn flokk bak við sig og sá flokkur muni sigra á næsta þingi“ (.Minningarrit
aldarafmœlis Jóns Sigurðssonar, bls. 413) Raunin varð hins vegar önnur, Jón
Guðmundsson einangraðist í íslenskum stjórnmálum. Hann var ekki kos-
inn einn af varaforsetum alþingis 1867, en hafði þá ýmist verið forseti eða
varaforseti þingsins í rúman áratug. Síðan missti hann þingsæti sitt í alþingis-
kosningum 1869 og taldi Jón forseti að hann hefði „gert nokkuð til að verð-
skulda það, þar sem hann fór að káfsast upp á mig að ósekju og dreifa með því
okkar flokki og rjúfa samheldi okkar nafnanna" (Minningarrit aldarafmœlis
Jóns Sigurðssonar, bls. 478). Þegar Jón Sigurðsson stofnaði stjórnmálasamtök
árið 1871, Þjóðvinafélagið, þá hafnaði nafni hans því „að vera meðlimur hins
heiðraða félags“ og taldi að reynslan af stefnu félagsins „verði að minni ætlan
næsta dýrkeypt landi voru“ (sjá Lúðvík Kristjánsson, „Misklíð milli vina“,
bls. 212-13). Þó var hann kosinn í stjórn félagsins 1873 og má þá telja að pólit-
ískri eyðimerkurgöngu hans hafi verið lokið.
Persónuleg vinátta Jónanna beið nokkurn hnekki við þetta, en upp úr 1870
tókust sættir á milli þeirra á ný. Þeir áttu þó aldrei fyllilega pólitíska samleið
eftir þetta, en eftir að vinátta þeirra var endurnýjuð gerði Jón Guðmundsson
upp skoðanaágreining þeirra í seinustu bréfunum sem þeim fóru á milli. í
október 1872 segir hann að í stjórnmálum sé hann „nokkurs konar vængbrotin
æður“ (bls. 337) og telur „eins fyrir báðum okkr í pólitíkinni. Þú skilr ekki í
mér, eg ekki í þér“ (bls. 339). í september 1874 skrifar Jón Guðmundsson Jóni
forseta og er mat hans að