Andvari - 01.01.1955, Page 13

ANDVARI
Guðmundur Björnsson landlæknir
9
með lélegum útbúnaði, og búast mátti jafnan við farsóttum, svo
sem barnaveiki, skarlatssótt og mislingum, svo að nokkrar séu
nefndar. Þekking almennings og jafnvel lækna á öllu því, sem
snerti eðli og útbreiðslu næmra sjúkdóma, var af mjög skornum
skammti og þurfti því fyrst og frernst að vinna bug á þeirri van-
þekkingu. Til þess var inn nýi héraðslæknir allra manna bezt falT
inn, sökum áhuga og dugnaÖar, glæsilegrar mælsku og sérstaks
hæfileika til að setja áróður sinn fram í stuttu máli og svo ljósu,
að hverju bami var skiljanlegt.
Holdsveikin var fyrsta viðfangsefnið, en það var þegar undir-
búið með ferðum dr. Ehlers um ísland 1894—5. Dvaldist Guð-
mundur í Noregi sumarið 1896 til þess að kynna sér varnir gegn
holdsveiki, naut til þess styrks úr landssjóði og gerði síðan til-
lögur til þings og stjórnar um það, hvemig þeim vömum skyldi
hagað hér. Munu það hafa verið hans ráð, að alla holdsveikisjúkl-
inga skyldi einangra á sérstökum spítala, en danskir Oddfellowar
buðust um þessar mundir til að gefa slíkt hús. Var því valinn
staður í Laugarnesi og kornið þar upp fyrir ötula forgöngu dr.
Petrus Beyers, sem um langan tíma var stór-sír reglunnar í Dan-
mörku. Var holdsveikraspítalinn vígður haustið 1898 og mun þá
hafa verið mest hús á íslandi. Sæmundur Bjamhéðinsson frá
Böðvarshólum í Vesturhópi varð þar yfirlæknir og naut stofnunin
ágæts starfs hans í rúman fjórða áratug. Mátti heita, er hann lét
af störfum, að holdsveikinni væri útrýmt á íslandi. Guðmundur
átti alla tíð sæti í stjómarnefnd spítalans og var samvinna þeirra
Sæmundar in bezta.
Enn meiri þátt átti Guðmundur í baráttunni gegn berklaveik-
inni. Fyrsta skrefið þar var að fræða almenning um útbreiðslu-
hætti veikinnar og varnir gegn henni og þýddi hann í því skyni
bækling einn um þetta efni 1898 og annan með myndum, er út
kom 1903 og náði mikilli útbreiðslu. Fram að þeim tíma hafði
það verið álitinn allt að því dauðadómur að úrskurða mann berkla-
veikan, enda ekki óalgengt, að eitt systkini smitaðist af öðru, þar
til fjölskyldan var að mestu upprætt. Vegna fræðslustarfsemi