Andvari - 01.01.1944, Síða 55

andvari
Magnús Stephensen og verzlunarmálin 1795-181(i
51
ensen yfirdómari, er þá var fyrir margra hluta sakir atkvæða-
mestur niaður á íslandi. Skipið var flutt til Leith og beið þar
upptektardóms. Frcttu nú íslendingar, hversu komið var. Ekki
var annað sýnna en kaupskipaflotinn yrði ger upptækur og
kauþmenn gjaldþrota eftir, en siglingar tepptist með öllu meðan
styrjöld stæði. Var þá búið við hungursneyð á Islandi og þjóðin
í dauðans hættu. Hraðaði Magnús sér til Danmerkur, en Bjarni
varð kyrr, til þess að sjá, hverju fram færi um liin herteknu
skip. Leiðarbréf Magnúsar er enn til, dagsett i Leith, 28. sept.
1807.®) En til Kaupmannahafnar kom hann 10. október. Var
þá stjórnin sem áköfust í fjandskap sínum við Englendinga og
engrar stoðar af henni að vænta til hjálpar kaupförum þeim,
er í haldi biðu i Englandi, og mátti vænta þess, að þau yrði
upptælc gerð á hverri stundu til liefnda fyrir tiltektir Dana.
Varð það þá ráð Magnúsar að rita Sir Joseph Banks, er var
með nafnkenndustu mönnum Englands um þetta bil, og átti
einmitt sæti í verzlunarstjórnarráði Breta um þessar mundir.
Banks hafði ferðazt hér á landi 1772 og var síðan mikill vinur
íslands og hafði bundið vináttu við Ólaf Stefánsson, föður
Magnúsar, er hélzt meðan Ólafur lifði. í bréfi þessu, sem enn
er til, heitir Magnús á Banks að lijálpa íslendingum og fá því
til vegar komið, að skip kaupmanna verði leyst úr haldi. Bendir
hann á, að það sé sama sem að dæma þjóðina til hörmulegs
hungurdauða, ef skipin verði tekin og sigling teppt til landsins.
Skýrir hann Banks frá því, að verzlun við ísland sé nú frjáls
orðin, skipin og farmur þeirra einstakra manna eign en ekki
honungs. Hafi Bretar heitið því, er þeir tóku Kaupmannahöfn,
að sjá í friði eignir einstaklinga, og væntir Magnús, að svo
megi verða hér. Skorar hann á Banks í nafni mannúðarinnar,
fornrar vináttu og velvildar Banks til íslands og alþekkts frjáls-
lyndis og mannlundar hinnar brezku þjóðar, að styðja málstað
íslendinga við brezku stjórnina.9)
Þetta var upphaf afskipta Banks af íslandsmálum. Er of-
langt að rekja hér öll tildrög þess, að íslenzku skipin voru
gefin laus úr haldi, fyrir atbeina Banks, að tillilutun Magnúsar.
En rétt er að geta þess, að af hálfu kaupmanna sjálfra gekk