Andvari - 01.01.1947, Síða 35

ANDVARI
Manntalið 1703
31
sónu koma til yðar (lofi guð), smásmuglega eftirgrennslist
öllu þessu. Ég og einnig af mínum kröftum, svo að fullnægja
gjörast kynni hæstnefndrar kóngs Majestats skikkan, sem
sýnilega lítur út til allra vor, hans Majsts náðar undirsáta,
tímanlegrar nytsemi, að vilja vors herra. Forframið því dýrð
drottins, gagn kóngsins, farsæld föðurlandsins, not yðar og
barna yðar í aldir fram, og forsómið það ekki meðan timinn er.
Hérmeð guði befalaðir með góðum óskum.
Reykjahlíð d. 8. Januarii 1703.
Halldór Einarsson.“
Þeir, sem þetta hréf fengu, hefðu ekki átt að vera í vafa um,
að hér væri um mikilvæga framkvæmd að ræða. Það fer líka
varla hjá því, að svo óvenjulegar aðgerðir hafi þótt miklum
tíðindum sæta, enda bendir það ótvírætt til þess, að veturinn
1702—3, er manntalið var tekið, var kallaður manntalsvetur.1)
Annars voru veturnir þá oftast kenndir við tíðarfarið, eink-
um ef það var venju fremur hart (hestabani, mannskaðavetur
eða þvíl.). Manntalsveturinn var harður og lagnaðarís svo
mikill, að ríða mátti um páskana úr Helgafellssveit á Skarðs-
strönd.2 3) Þó hefur manntalið þótt meiri tíðindum sæta, þar
senr veturinn var kenndur við það, enda segir Páll Vidalín
svo í annál sinum,8) að þegar nefndannenn gáfu orður til
sýslumanna um fólksregistur og fjáruppskriftir, „varð við
þetta mikið hljóðskraf um byggðir, og þóttust menn lítt vita,
hvað gilda mundi“. Er þá ekki óliklegl, að sumum hafi dottið
i hug manntal Davíðs konungs og hinar ægilegu afleiðingar
þess, því að margir voru biblíufróðir í þá daga. Til þess hendir
það, sem Jón Þorkelsson (Thorkillius) skólameistari segir í
landlýsingu sinni, að alþýða manna á íslandi hafi haldið, að
stóra bóla 1707 hafi verið syndastraff fyrir manntalið 1703.4)
D Annálar II 553, III 522.
2) Saga íslendinga VI 270.
3) Annálar I G7G.
4) Uorv. Thoroddsen: Landfræðissaga íslands III 311.
3