Andvari - 01.01.1947, Side 76

72
Jónas Jónsson
ANDVARI
þingi haf'ði áður í fátækt sinni gist í latínuskólanum. Á ár-
unum 1924—1932 voru héraðsskólar stofnsettir viða á jarð-
hitastöðum og efnt til gagnfræðaskóla í kaupstöðum Iands-
ins. Á sama tíma var hinn gamli Möðruvallaskóli gerður að
sjálfstæðum menntaskóla og hafizt handa um háskólabygg-
ingu, þar sem unnt var að mynda sjálfstætt hverfi í bænum,
þar sem stúdentar og háskólakennarar hafa sina byggð. Árið
1939 breytti Alþingi löggjöfinni um héraðsskólana, tók á ríkið
75 af hundraði stofnkoslnaðar, en skipulagði starf þeirra á
þann hátt, að timi nemenda skyldi skiptast jöfnum hönduni
milli bóknáms, verknáms og íþrótta. Skömmu síðar hófst
heimsstyrjöldin, og tókst þá ekki að reisa við héraðsskólana
hin stóru verkstæði, sem ákjósanlegt var að fá fyrir verklegu
kennsluna. Áður en striðinu lauk, hafði þáverandi mennta-
málaráðherra, Einar Arnórsson, skipað fjölmenna nefnd til
að gera tillögur um gagngerðar breytingar á skólalöggjöf lands-
ins. Nefndin bjó til frumvarp um flesta þætti uppeldismála
í skólakerfi því, sem Alþingi samþykkti árið 1946. Tillögur
milliþinganefndarinnar voru í því fólgnar að taka uppeldis-
málin algerlega út höndum foreldra og fela þau ríkislaunaðri
kennarastétt, tengja alla skóla, frá stöfunarskóla smábarna að
lokaprófi háskólans, í eitt samfellt kerfi og láta alla unglinga
undir nokkur bókleg próf til að skera úr því, hvort börn og
unglingar séu sérstaklega hæf til fræðilegs náms. Er þá svo
ráð fyrir gert, að bókhneigðustu ungmenni og þeir, sem hægt
er með elju að gera hæfa til að standast prófin, fái aðstöðu
til margs konar háskólanáms, ef þeir óska þess. Hinir, sem
ekki standast prófraunina, eiga að snúa sér að búnaði, sjó-
mennsku, smíðum og eyrarvinnu. Héraðsskólunum var ger-
breytt með lögum þessum og nafni þeirra breytt að nokkru.
Þeir glötuðu sjálfstæði sínu. Áður hafði skólanefnd, valin i
héraði, ráðið kennara og gat sagt þeim upp, ef þeir stóðu ekki
vel í stöðu sinni. Skólanefndin bar ábyrgð á fjárreiðum skól-
ans, en fékk nokkurn styrk á hvern nemanda úr ríkissjóði.
Héraðsskólarnir voru sjálfstæðar menntastofnanir í svei.tum
undir stjórn valinna manna innan héraðs. Þeir gátu stöðugt