Andvari - 01.01.1947, Page 80

76
Jónas Jónsson
ANDVARI
bóknámið var þá eí'tirsótt hnoss, en ekki þreytandi lærdómur.
Námsþreytan varð til hér á landi, þegar lélegir kennarar í lé-
legum skólum fengu tækifæri til að hrjá og hrekja með endur-
sögnum og yfirheyrslum börn og unglinga, sem vildu ganga
lit á hinn græna akur, en elcki sitja bogin og beygð yfir leið-
inleguin skólabókum.
Oddastaður er enn táknrænn fyrir uppeldismál Islendinga.
Þar hafa þroskazt og dvalizt nokkrir af frægustu andans mönn-
urn Islendinga. Þar var í öndverðu eitt af hinum voldugu heim-
ilum þjóðveldistímans. Þar var fögur jörð og frjó, mikil fram-
Jeiðsla og margt fólk að starfi. Á þennan stað komu nýir
straumar sunnan úr löndum með kristindómi og kirkju. Hin
forna og sterka menning Ásatrúarinnar verður fyrir örvandi
kynnum við Suðurlönd. Bækur og bóklegur lærdómur dafnar
við hlið framleiðslustarfanna. Sæmundur fróði, Jón Loftsson
og Snorri Sturluson hlutu hámenntun sinnar aldar. En þeir
voru ekki þreyttir af námi, heldur var þroski þeirra alhliða og
öll menning samræmd. Þess vegna varð Oddi hið sögufræga
höfuðból, þar sem barátta fyrir jarðneskum og andlegum gæð-
um var alhliða, fjölþætt og þroskandi.
Nú eru tímar breyttir, þannig að andlegt lif íslendinga er
í hættu. Valda þar mestu um mjög snögg og lítt undirbúin
breyting á lífskjörum og atvinnuháttum þjóðarinnar. Hin
breytta aðstaða gerði aukið skólastarf óhjákvæmilegt, ekki
sízt vegna nýrrar tækni. En mjög rnikið af þessari nýju upp-
eldisstarfsemi hefur misheppnazt. Afleiðingin er sú, að allveru-
legur hluti þjóðarinnar liefur glatað löngun fyrri kynslóða
til að kynnast sígildum bókmenntum og fögru máli og
um leið listhneigð og samúð með þjóðlegri menningu. En
þessi hnignun 1 andlegri starfsemi stafar ekki af varanlegri
úrkynjun í mannfólkinu. Bættur efnahagur og bætt lífskjör
almennings hafa eflt líkamsþroska hinna yngri kynslóða. En
við skipulagningu skólanna hefur að mestu leyti verið stuðzt
við erlendar fyrirmyndir, oft byggt á reynslu úr fjölmennum
iðnaðai-borgum, þar sem lífsskilyrði eru gersamlega ólík og á
íslandi. Árangurinn er sá, að hið islenzka skólakerfi hefur