Andvari - 01.01.1947, Page 88

84
Sigurjón Jóiibson
ANDVARI
En smitsjúkdóniar eru reyndar ákaflega flókin fyrirbrigði.
Gagnkvæm áhrif sýkils og sjúklings eru ekki í líkingu við
gagnkvæm áhrif tveggja frumefna, sem eru ávallt eins og
auðvelt að lýsa. Hér er um að ræða gagnkvæm áhrif tveggja
lifvera, sem báðar geta lagað sig eftir breyttum ástæðum. Sér-
hver breyting eða aðlögun annarrar hefur í för með sér breyt-
ingu eða aðlögun hinnar. Sjúkdómi má líkja við lifandi veru:
hann fæðist, vex, samhæfir sig umhverfinu og deyr. Meðan hon-
um endist aldur, verður hann fyrir sæg áhrifa frá umhverfinu,
er geta valdið róttækum breytingum á rás hans og háttalag.
Skilyrði smitsjúkdóms er, að sýldar af þeirri tegund, er
honum veldur, hafi ráðizt á líkamann, en það er aðeins eitt
af fleirum, sem til þarf. í mörgum farsóttum eru heilbrigðir
sýkilberar — þ. e. menn, sem hafa sýklastöðvar í líkamanum,
án þess að sýkjast — langtum fleiri en sjúklingarnir. í heila-
sóttarfaröldrum eru heilbrigðir menn, sem hafa í sér sýkil
þann, sem vér teljum, að valdi heilasótt, stundum 20 sinnum
fleiri en þeir, sem sýkjast. í mörgum barnaveiki-, kíghósta-,
blóðsóttar- og jafnvel kólerufaröldrum er hlutfallið milli sýkil-
bera og sjúklinga 5—10:1.
Þegar aðeins fimmti hver til tuttugasti hver maður sýkist
af þeim, sem tiltekinn sýkill nær bólfestu i, þá er augljóst, að
önnur atriði varða mjög miklu um það, hvort sjúkdómurinn
nær sér niðri eða ekki. Þar á meðal er hæfilega samræmd starf-
semi vakakirtlanna, góð fæða. einkanlega fjörefnarik, og til-
vera eða myndun og þróun ónæmis gegn sýkli þeim, er í hlut
á. Þessi söniu atriði ráða og miklu um háttalag sjúkdóms og
endalok, eftir að hann hefur náð sér niðri. Læknirinn þarf því
að vera kunnugur fleiri greinum liffræðinnar en flestir líffræð-
ingar eru. Hann verður að kunna líffæraíræði, vefjafræði, al-
menna lífeðlisfræði, vakafræði, næringarfræði, sálarfræði, ó-
næmisfræði, fósturfræði og jafnvel erfðafræði til þess að ná
réttum skilningi á sjúklingi sínum, og bakteríufræði og sníkju-
dýrafræði til þess að kunna skil á eiginleikum árásarliðsins
og finna höggstaði á því.
Menn hafa lengi vitað um sumt, er varðar afstöðu erfða